Endywia - odmiany, uprawa, pielęgnacja, przepisy, zastosowanie

Endywia (Cichorium endivia) – kilka słów o gatunku

Cykoria endywia – opis

Endywia, a w zasadzie cykoria endywia to dwuletnia lub jednoroczna roślina. Jej łodyga osiąga około 1,5 metra wysokości, ma rozłożysty pokrój. Rośnie podobnie jak standardowa sałata – jest to okrągła kępa liści, jednak z biegiem czasu wydłuża się łodyga, a liście pojawiają się gdzieniegdzie. W ich kątach wyrastają niebieskie, ładne kwiaty, bardzo podobne do tych, które ma cykoria podróżnik, popularny chwast.

Liście endywii mają dwa kształty: dolne są pierzaste i długie, górne mają jajowaty kształt. Wszystkie nadają się do zjedzenia, jednakże najczęściej stosuje się te dolne. Mają smak podobny do sałaty masłowej. Ze względu na ich kształt, endywia jest często nazywana kędzierzawą. To warzywo o falistych liściach ma wiele składników odżywczych i właściwości, jest przy tym naprawdę bardzo smaczna.

Endywia pochodzi z wybrzeża Morza Śródziemnego i Azji Zachodniej. Już w starożytnym Egipcie znana była ze swoich właściwości leczniczych. Uprawiano ją właśnie jako zioło leczące wiele różnych chorób, przede wszystkim artretyzm i dolegliwości oczu. W Europie zaczęła być sadzona dopiero w XVII wieku w Niemczech, a stamtąd rozprzestrzeniła się na cały kontynent. Do pewnego momentu była w Polsce nawet dość popularna, czasami pojawiała się pod nazwą musztardowiec. Endywię czasami można spotkać pod hiszpańską nazwą endywia escarola.

Sałata endywia – różne odmiany

W uprawie pojawiają się dwie główne kultywary sałaty endywii: endywia kędzierzawa i eskariola, czyli endywia szerokolistna. Różnią się one między sobą kształtem liści. Kędzierzawa, jak sama nazwa na to wskazuje, ma liście postrzępione i nieregularne. Endywia szerokolistna natomiast wytwarza liście szerokie i faliste, najczęściej całobrzegie.

Każdy z tych dwóch typów ma swoje odmiany. Bardzo popularna jest endywia czerwona, o wyraźnie ciemnym i intensywnym zabarwieniu liści. Jest ona nieco ostrzejsza w smaku. Z zielonych odmian najczęściej w Polsce można spotkać dwie: endywia kędzierzawa Frisee i szerokolistna Eminence. Jeśli szukasz więcej porad, sprawdź także ten artykuł o cykorii w ogrodzie.

Endywia w kuchni

Cykoria endywia – właściwości

Wartości odżywcze nieporównywalnie większe do sałaty a nawet do zwykłej cykorii. A przy tym liście warzywa nie mają tej charakterystycznej goryczki, która sprawia, że większość osób nie zbliża się nawet do cykorii. Powodów, dla których endywia powinna częściej pojawiać się na naszych talerzach jest wiele.

Jak większość warzyw liściowych, sałata endywia jest niskokaloryczna. 100 g warzywa ma tylko 17 kcal. Ponadto jest bogata w witaminy, składniki mineralne i przeciwutleniacze. Warto ją także jeść ze względu na działanie lecznicze. Wartości odżywcze są związane głównie z dużą zawartością witamin, a także inuliny, witamin C i A oraz folianów.

Dzięki inulinie endywia jest najlepszym sprzymierzeńcem osób walczących z cukrzycą, insulinoopornością i zespołem metabolicznym. Ma niski indeks glikemiczny, a przy tym pomaga utrzymać poziom cukru we krwi na stałym poziomie. Pomoże także w chorobie niedokrwiennej serca, zmniejsza ryzyko miażdżycy, udaru mózgu i leczeniu zaparć. Często powinny po nią sięgać kobiety ciężarne ze względu na dużą zawartość folianów. Do tego warto dodać działanie pobudzające produkcję żółci, co ułatwia trawienie – endywia ma wręcz czarodziejskie możliwości i jest to lek na wszystko. No prawie, bo wiadomo, że w niektórych przypadkach – ja na przykład przy chorobie Leśniewskiego-Crohna i innych chorobach jelit, przy których wymagana jest dieta ubogoresztkowa, raczej nie powinno się po nią sięgać.

Endywia do sałatek i nie tylko

Jak jeść endywię? Tak jak zwyczajną sałatę! To warzywo o falistych liściach idealnie nadaje się do sałatek i obiadowych surówek, zarówno w połączeniu ze świeżymi, jak i gotowanymi warzywami, sosem, winegretem czy majonezem. Endywia często wchodzi w skład gotowej mieszanki sałat do wielu zastosowań. Jest to naprawdę smaczny dodatek, który nawet z prostej, wiosennej sałatki stworzy coś niezwykłego. Najlepiej jednak skomponować ją z ostrym serem, orzechami, kuleczkami białych winogron i pikantnym sosem, na przykład winegretem na bazie ostrej musztardy.

Liście endywii nadają się także do przygotowania na ciepło. Można je dusić, gotować, smażyć, piec i przygotować na parze. W niektórych krajach dodaje się ją do gulaszu i zapiekanek właśnie na ciepło. W takiej formie także jest smaczna, można z niej przygotować naprawdę wiele ciekawych dań. Jednym z nich jest endywia duszona z anchovies:

• 1 główka endywii,
• 4 fileciki anchovies,
• 1 cebula,
• 1 ząbek czosnku,
• 1 łyżka orzeszków pinii,
• 4 łyżki oliwy, sól i pieprz.

Przygotowanie przystawki jest bardzo proste, a jest naprawdę zaskakująca i bardzo smaczna. To bardzo eleganckie danie na przyjęcia, można podawać ją z jajkiem poszetowym.

1. Umyj sałatę pod bieżącą wodą i posiekaj na paski o szerokości 2 cm.
2. Obierz cebulę i czosnek, posiekaj na drobne kawałeczki i dodaj do endywii.
3. Wrzuć warzywa do rondla, dodaj 3-4 łyżki wody i lekko ją posól. Przykryj pokrywką i duś przez 3-4 minuty.
4. Dodaj trochę soli i pieprzu, a potem anchovies. Podgrzej chwilę do połączenia smaków.

Cykoria endywia – uprawa krok po kroku

Endywia – uprawa i wymagania

Smaczne liście endywii można kupić – koszt główki to mniej więcej 4-8 zł. Za tę cenę można jednakże wyhodować całe mnóstwo smakowitych liści, ponieważ nasiona w opakowaniu to zaledwie 2 zł, a pozwalają na uzyskanie kilkudziesięciu główek. Cykoria endywia jest uprawiana na dwa sposoby – z siewu w drugiej połowie czerwca lub z rozsady pod koniec lipca. Siew wiąże się z koniecznością przerywki, bowiem główki potrzebują dość dużo miejsca, w przypadku rozsady wystarczy posadzić rośliny w odległości 30-40 cm od siebie.

Endywia potrzebuje lekkiej i próchniczej gleby. Im lepiej uprawione podłoże, tym lepiej. Najlepszy odczyn to zbliżony do obojętnego. Ze względu na okres sadzenia (zbiór endywii to październik), najczęściej uprawia się ją jako poplon po kalafiorze lub kalarepie. Jednakże nie powinno się wysadzać jej na miejsce, w którym wcześniej rosła sałata czy cykoria. Endywii nie powinno sadzić się za wcześnie. Im cieplej, tym gorzej, jeśli temperatura ciągle jest wyższa niż 20 stopni Celsjusza, liście są bardziej gorzkie. Sałata natomiast dobrze czuje się nawet w niewielkich przymrozkach. I endywia czerwona i zielona Frisee potrzebują umiarkowanego słońca i nie mogą być uprawiane w pierwszym i drugim roku po oborniku.