Eukaliptus

Eukaliptus - występowanie, opis, uprawa, ciekawostki

Rodzaj eukaliptus (Eucalyptus) toegzotyczne drzewo lub krzew z rodziny mirtowatych. Znanych jest około 800 gatunków, występujących w Australii, na wyspach Oceanii oraz na Półwyspie Malajskim. W polskich warunkach klimatycznych rośliny są uprawiane w mieszkaniach, w ogrodach zimowych i w oranżeriach. Latem malownicze eukaliptusy mogą przebywać w ogrodzie, na balkonie lub na tarasie. Liście eukaliptusów zawierają aromatyczny olejek eteryczny.  Niestety, doniczkowe okazy rzadko tworzą kwiaty. Przeczytaj, jak uprawiać eukaliptus w doniczce, poznaj jego lecznicze właściwości oraz zastosowanie.

Rodzaj Eucalyptus – opis rośliny

Eukaliptus wywodzi się z Australii, skąd rozprzestrzenił się na wyspy Oceanii i na Półwysep Malajski. Liczne gatunki obficie porastają lasy i zarośla, często jako rośliny dominujące. W warunkach naturalnych eukaliptus to szybko rosnące drzewo lub szeroki okazały krzew. Eukaliptus  królewski (Eucalyptus regnans) dorasta do 130 m wysokości! Ozdobą roślin są srebrzystoszare i niebieskawe liście, zawierające pachnące olejki eteryczne. Eukaliptus tworzy dwa rodzaje liści – młode (juwenilne), pokryte woskowym nalotem i pozbawione ogonków, o jajowatym lub okrągłym kształcie oraz wydłużone liście dojrzałe, zwisające na ogonkach. Młode liście występują na pędach naprzeciwlegle, natomiast starsze ułożone są naprzemianlegle. 

Urody roślinom przydaje jasna, gładka kora, łuszcząca się co roku na starszych okazach. Oryginalne kwiaty, o średnicy około 10 cm, najczęściej wybarwione są na biało, kremowo, różowo lub czerwono. Kielich kwiatowy eukaliptusów to jedynie niewielkie ząbki na obrzeżeniu dna kwiatowego, natomiast zrośnięte płatki, tworzące charakterystyczną tarczkę, stanowią koronę. Po rozwinięciu się pąków kwiatowych, tarczki odpadają. Kwiaty pojawiają się po 10 – 15 latach rozwoju rośliny. Owoce eukaliptusa to zdrewniałe torebki, zamknięte wieczkiem. Zawierają drobne  liczne nasiona. Owoce osiągają około 3 cm długości oraz 2 cm szerokości.

Eukaliptusy należą do  roślin łatwo dostosowujących się do warunków, panujących w danym siedlisku. W  naturze krzewy eukaliptusów rosną w suchych wysokogórskich miejscach, natomiast drzewa eukaliptusowe tworzą rozległe lasy, porastające obszary o sporych opadach deszczu. Rośliny mogą być uprawiane na terenach bagnistych -  pobierają z podłoża duże ilości wody, przyczyniając się do osuszania terenu. Eukaliptus ogrodowy uprawiany jest w gruncie na południu Europy, w krajach o łagodnym i ciepłym klimacie.  Ozdobne drzewa sadzi się również w przestrzeni publicznej. Na plantacjach hodowane są eukaliptusy na ciętą zieleń.

Domowy eukaliptus Gunna – dekoracyjny gatunek uprawiany w doniczce

Eukaliptus doniczkowy, najczęściej uprawiany w Polsce, to eukaliptus Gunna (Eucalyptus gunnii), znany także jako eukaliptus górski lub eukaliptus kłujący. Zaletą efektownej rośliny, wywodzącej się z Tasmanii, jest odporność na zimowe spadki temperatury – eukaliptus wytrzymuje mróz do minus 20 stopni Celsjusza. W naturalnym środowisku drzewo dorasta do 30 m wysokości. Wyróżnia je smukły gładki pień, pokryty zielonkawą korą. Młode liście, z woskowym niebieskawym nalotem, mają ładny okrągły kształt, natomiast dojrzałe długie, 9-cm liście, bez nalotu, wybarwione są na zielono. Ponieważ gatunek dobrze znosi zimowanie w niskich temperaturach, może stanowić oryginalną ozdobę ogrodu. Uprawiany w gruncie, wymaga osłoniętego zacisznego i słonecznego stanowiska. Ogrodowy eukaliptus może dorastać do około 3 m wysokości.

Domowy eukaliptus hodowany jest w donicach, które na lato można wynieść na zewnątrz mieszkania i ustawić w ogrodzie, w miejscu słonecznym i osłoniętym od wiatrów. W pomieszczeniu eukaliptus wymaga ustawienia donicy na stanowisku jasnym i ciepłym, najlepiej przy południowym lub południowo- zachodnim oknie. Pielęgnacja gatunku polega na obfitym podlewaniu rośliny w czasie wzrostu. Nie wolno dopuścić do wyschnięcia bryły korzeniowej i zwiędnięcia liści. Eukaliptus doniczkowy  zasilamy raz w miesiącu, wieloskładnikowymi płynnymi nawozami. Roślinę co roku przesadzamy, do podłoża gliniasto-piaskowego, o odczynie pH gleby obojętnym lub lekko kwaśnym (6,5 – 7). Na dnie pojemnika nie zapomnijmy umieścić warstwy drenażowej, dzięki której nie będzie gromadziła się przy korzeniach woda, w nadmiernych ilościach. Czubek pędów uszczykujemy, ograniczając nadmierny wzrost. Drzewo, rosnące w oranżerii,  należy silnie przyciąć. Domowy eukaliptus dobrze zniesie zimowanie w temperaturze około 7 – 12 stopni Celsjusza. W tym czasie ograniczamy podlewanie.

Eukaliptus górski rozmnaża się z nasion, które zbieramy latem lub jesienią. Nasiona wysiewamy do skrzynek, ustawionych w pomieszczeniu o temperaturze około 13 – 18 stopni Celsjusza. Rośliny kiełkują po dość długim czasie. Dwuliścienne siewki należy przesadzić do osobnych doniczek i systematycznie podlewać. Liście Eucalyptus gunnii bogate są w olejki eteryczne, o mocnym charakterystycznym zapachu. Cenione są za swoje właściwości lecznicze – korzystnie wpływają na układ oddechowy, łagodzą skutki ukąszeń przez insekty oraz mają działanie przeciwbólowe.

Eukaliptus czerwony i eukaliptus gałkowy -  oryginalne rośliny w naszym domu

• Eukaliptus czerwony (Eucalyptus ficifolia) – tworzy dekoracyjne czerwone kwiaty, które w naturalnych warunkach zdobią roślinę przez całe lato. W Europie gatunek kwitnie wyłącznie w rejonach Morza Śródziemnego. Eukaliptus jest zimozieloną rośliną, w Europie Środkowej uprawianą w pojemnikach. Latem można doniczki z eukaliptusem ustawić na balkonie lub tarasie, by zapach liści, zawierających eteryczne olejki, umilał wypoczynek. Eucalyptus ficifolia dobrze rośnie w miejscach nasłonecznionych i półcienistych, latem - na balkonie lub na tarasie. Zimowanie rośliny powinno odbywać się w jasnym i przewiewnym pomieszczeniu, o temperaturze od 2 do 8 stopni Celsjusza. Pielęgnacja eukaliptusa polega na obfitym podlewaniu miękką wodą. Ładny krzaczasty pokrój  rośliny uzyskamy, kilkakrotnie przycinając koniuszki pędów, podczas okresu wzrostu. Od maja do września, raz w miesiącu, eukaliptus zasilamy.
• Eukaliptus gałkowy (Eucalyptus globulus) – jest wiecznie zielonym drzewem, którego rozwijające się liście są wrażliwe na mróz. W naturze może dorastać do 90 m wysokości. Drzewo tworzy prosty walcowaty pień, z łuszcząca się korą. Dojrzałe skórzaste liście, o długości do 30 cm,  wybarwiają się na niebieskozielono. Bezpłatkowe kwiaty, o białym zabarwieniu, kwitną latem. Roślina rozgałęzia się dopiero na sporej wysokości. W Polsce eukaliptus uprawiany jest jako atrakcyjna roślina tarasowa i domowa. W naszych warunkach klimatycznych nie zimuje w gruncie. Rynek ogrodniczy oferuje gotowe ukorzenione sadzonki, które, właściwie pielęgnowane, szybko staną się piękną i zdrową ozdobą. Latem warto wystawić pojemniki z roślinami do ogrodu lub umieścić je na balkonie lub na tarasie. Obficie je wówczas podlewamy, a na zimę ustawiamy w chłodnym pomieszczeniu.

Ciekawą ozdobą mieszkania mogą okazać się pędy domowych eukaliptusów. Świeże i suszone pędy, włożone do wazonu, przez długi czas zachowają piękny wygląd. Warto utrwalić je w glicerynie, aby zachowały również przyjemny zapach. Liście są ciekawym składnikiem suchych potpourri.

Eukaliptusy – szerokie zastosowanie roślin. Ciekawostki

• Drewno eukaliptusów, bardzo twarde i trwałe, jest wykorzystywane jako zewnętrzny materiał budowlany.
• Skórzaste zimozielone liście australijskich eukaliptusów stanowią pożywienie koali – niewielkich ssaków, z rzędu torbaczy.
• Eukaliptusowe  liście skutecznie odstraszają pchły, co doceniają właściciele domowych zwierząt.
• Aromatyczny olejek eukaliptusowy, zawarty w liściach, ma właściwości lecznicze. Bogaty jest w cyneol, garbniki, żywice, kwasy organiczne oraz flawonoidy. Ceniony jest za działanie wykrztuśne i przeciwbakteryjne.
• Olejek eukaliptusowy pozyskiwany jest głównie z eukaliptusa gałkowego i eukaliptusa popielatego. Wykorzystywany jest przy produkcji kosmetyków, eukaliptusowych cukierków, zawiera go  także guma do żucia.
• Olejek wchodzi w skład niektórych leków – pastylek do ssania, płukanek gardła i środków dezynfekujących skórę.
• Zastosowanie olejku eukaliptusowego w postaci kompresów, uśmierzy bolące stawy, a olejek, wykorzystany do masażu, działa odprężająco i sprzyja pozbyciu się napięć mięśniowych.

Eukaliptus jest powszechnie znany, jako dom koali. Często na tym aspekcie ogólna wiedza się kończy. Warto, więc nieco przybliżyć najważniejsze informacje na temat tej rośliny. Jakie ma zastosowanie, jakie właściwości lecznicze wykazuje? Ważna jest też odpowiedź na pytanie, czym charakteryzuje się eukaliptus domowy?

Eukaliptus i jego charakterystyka

Eukaliptus to duże drzewo lub krzew pochodzący z rodziny mirtowatych. Jego naturalnym środowiskiem są tereny Australii, Nowej Gwinei i południowo-wschodniej Indonezji. Rozprzestrzenił się również na tropikalnych i subtropikalnych obszarach Afryki, Azji i Ameryki Południowej. Łącznie na świecie występuje około 600 gatunków. Eukaliptus australijski należy do największych i najszybciej rosnących drzew na świecie. Może osiągać ponad 80 metrów wysokości.

Charakterystyczną cechą eukaliptusa są liście. Na młodych roślinach zazwyczaj układają się naprzeciwlegle i częściowo obejmują łodygę. Tymczasem starsze okazy mają liście ułożone skrętolegle. Znajdują się na krótkich ogonkach, są też wąskie i lancetowate. Co ciekawe mają zdolność ustawiania się brzegiem do słońca. Do tego wytwarzają olejek eteryczny znany też, jako sok z eukaliptusa. Ten interesujący płyn wykazuje liczne właściwości lecznicze. Eukaliptus domowy oraz większość innych gatunków, co roku zrzuca korę.

Eukaliptus australijski jak i inne odmiany nie toleruje mrozów oraz silnych, zimnych wiatrów.

I choć istnieją okazy odporne na niskie temperatury, w naszym klimacie tę roślinę uprawia się przeważnie w warunkach domowych. Pod dachem nie jest to duże drzewo, przy odpowiedniej pielęgnacji może osiągnąć 2 metry wysokości. Można, zatem powiedzieć, że wygląda bardziej jak krzew. Do prawidłowego rozwoju potrzebuje nasłonecznionego i ciepłego stanowiska. Wiosną i latem doniczkę można wystawić na balkon i taras by roślina była jak najdłużej pod działaniem promieni słonecznych.

Eukaliptus domowy i większość jego odmian preferuje ziemie piaszczyste, przepuszczalne i lekkie. Najlepiej by miały przy tym odczyn zasadowy. Trzeba też dbać o to by gleba była stale wilgotna. Jeśli zaś chodzi o pielęgnację to eukaliptus australijski wymaga kilku zabiegów regularnie przeprowadzanych. Najważniejszy z nich to podlewanie, codziennie w niewielkich ilościach. W okresie wzrostu krzew należy też nawozić. Bardzo ważne jest regularne przycinanie, przynajmniej raz do roku, najlepiej wiosną. To pozwoli na utrzymywanie wysokości rośliny na optymalnym poziomie.

Eukaliptus australijski – zastosowanie i właściwości liści eukaliptusa

Niezależnie od tego czy jest to eukaliptus domowy czy rosnący w naturze, każde drzewo ma szerokie zastosowanie. To zagadnienie trzeba doprecyzować, ponieważ to właściwości liści eukaliptusa są najczęściej wykorzystywane. Wytwarzają, bowiem olejek, który stanowi składnik wielu pożytecznych preparatów. Są to na przykład szampony przeciwłupieżowe, kremy do walki ze schorzeniami skóry, kremy przeciwzmarszczkowe. Występują też ekologiczne środki czyszczące mające w swoim składzie sok z eukaliptusa.

Właściwości liści eukaliptusa są wykorzystywane w terapii zewnętrznej. Liście mogą służyć, jako opatrunek na rany i stany zapalne skóry. Pozyskiwany z nich olejek jest używany do nacierania stawów dotkniętych reumatyzmem czy też wcierany, jako środek rozgrzewający. Pomaga przy zwalczaniu wrzodów, czyraków oraz poparzeń. To jednak nadal nie wszystkie właściwości lecznicze tej egzotycznej rośliny.

Sok z eukaliptusa pomaga w leczeniu zapaleń górnych dróg oddechowych. Rozrzedza wydzielinę zalegającą w oskrzelach i co ważne ułatwia wykrztuszanie. Zwalcza uporczywy kaszel, może być też stosowany, jako środek zapobiegający przeziębieniom. Wcierany w klatkę piersiową jest lekiem przy infekcjach płucnych, zapaleniu oskrzeli i astmie. Sok czy też olejek wykazuje właściwości bakteriobójcze. Dzięki temu dezynfekuje drogi moczowe, co pomaga zwalczyć zapalenia pęcherza. Zbawienne skutki dla zdrowia ma także odwar z liści eukaliptusa. Jest pożytecznym lekiem na biegunki, wymioty a nawet czerwonkę.