Jagody goji - uprawa w domu - sprawdzone sposoby

Jagody goji z rodzaju lycium (kolcowój)

Zanim zdecydujemy się kupić sadzonki albo nasiona goji, warto poznać bliżej roślinę, która w ostatnich latach zrobiła wiele złego i dobrego jednocześnie. Na fali popularności jagód goji pochodzących z Dalekiego Wschodu zapomniano bowiem, że kolcowój szkarłatny rośnie również w Polsce w stanie półdzikim i jest uważany w naszym kraju za krzew trujący. Nasz prawie rodzimy gatunek doczekał się jednak odmian hodowlanych o jadalnych owocach. Możemy więc bez obaw posadzić sadzonki jagody goji w ogrodzie albo też posiać nasiona goji w doniczce lub skrzynce.

Nazwa rodzaju lycium pochodzi od greckiego słowa lykaon, czyli wilk. Różne gatunki kolcowoju opisał jako pierwszy szwedzki uczony Karol Linneusz, twórca współczesnej klasyfikacji przyrodniczej roślin i zwierząt.  Rodzaj lycium w naturze rośnie między innymi w Afryce Południowej - w formie krzewiastych zbiorowisk porastających półpustynię Karru. Kolcowój pokrywa też wyżyny centralnej Azji, gdzie zimą temperatura sięga nawet -40^oC, natomiast latem wzrasta do +40. Rośnie tam na zasolonym podłożu. Gatunek lycium ameghinoi zasiedla z kolei słone niecki stepów i półpustyń patagońskich, leżących w południowej części Ameryki Południowej. Jeśli interesuje cię także uprawa morwy białej, przeczytaj ten artykuł.

Kolcowoje i ich rodzaje

Kolcowój szkarłatny i kolcowój chiński

Zarówno kolcowój chiński (lycium chinense), jak i szkarłatny (lycium halimifolium, lycium barbarum) to rozgałęzione krzewy pnące z rodziny psiankowatych. Pnącza te w naturze dorastają do czterech metrów wysokości. Kolcowój chiński rośnie głównie w południowej części Chin, natomiast szkarłatnyw niskich partiach Himalajów, na wysokości około tysiąca pięciuset metrów nad poziomem morza. Można go też spotkać na wilgotnych terenach w pobliżu Żółtej Rzeki (Huang He), a także w chińskim regionie Ningxia oraz w Tybecie i Mongolii. Ningxia zaopatruje w jagody goji aż dziewięćdziesiąt procent zachodniego rynku. W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku uprawa jagody goji objęła też Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, a potem również Europę. Genezy dziko rosnących krzewów kolcowoju szlachetnego należy też szukać w Europie Południowej i południowo-wschodniej oraz w basenie Morza Śródziemnego, skąd kolcowój przywędrował do Polski.

Kolcowój zwyczajny

W Polsce zadomowił się śródziemnomorski kolcowój zwyczajny, znany u nas także jako kolcowój pospolity. Dawniej hodowany, dziś rośnie dziko jako trudny do wytępienia chwast w przydrożnych zaroślach, przy wiekowych domach, płotach i ścianach. Jest to u nas średnio wysoki krzew (dorasta do dwóch i pół metra wysokości) o łukowato zwisających jasnoszarych gałązkach i lancetowatych, zaostrzonych, szarozielonych, dość grubych liściach. Kolcowój zwyczajny ma fioletoworóżowe lejkowate kwiaty, umiejscowione pojedynczo lub po dwa do czterech w kątach liści. Owoce dzikiego kolcowoju są bardzo nieliczne, wydłużone, szkarłatne lub pomarańczowe. Pędy zwracają uwagę kłującymi cierniami, dlatego roślinę spotyka się często w formie trudnego do przebycia, splątanego żywopłotu. Jest to gatunek w oficjalnych źródłach uważany za toksyczny. Należy do rodziny, w której występuje silnie trujący pokrzyk wilcza jagoda oraz bieluń. Ze względu na liczne rozłogi oraz gęsto splątane formy kolcowój szkarłatny znakomicie nadaje się do zadarniania skarp, nasypów, zboczy i urwisk.

Jagody goji w tradycji Chin i Dalekiego Wschodu

Ze względu na udowodnione oraz nieudowodnione naukowo właściwości lecznicze, owoce goji nazywa się czerwonymi diamentami, a w Chinach ich moc jest wręcz owiana legendą. Jedna z tamtejszych opowieści opiewa odmładzające działanie goji. Za czasów panowania średniowiecznej dynastii Tang, obok pewnej buddyjskiej świątyni stała studnia, którą otaczały krzewy kolcowoju. Owoce spadały do wody, a mnisi oraz wierni pątnicy je spożywali. Wszyscy, którzy napili się cudownej wody, żyli w absolutnym zdrowiu bardzo długo. Podobno właśnie dzięki owocom kolcowoju aż 252 lat dożył słynny chiński zielarz Li ChingYuena. Doczekał się on za życia jedenastu pokoleń potomków i był w tym czasie czternaście razy żonaty. Jeśli interesuje cię także uprawa morwy czarnej, przeczytaj ten artykuł.

Lecznicze właściwości goji znano podobno już w starożytności. W tradycyjnej chińskiej medycynie kolcowój chiński i szkarłatny miał przywracać ludziom życiową energię zwaną Qi. Stosowany był też we wspomaganiu aktywności seksualnej oraz w leczeniu zaburzeń płodności. Zwano nawet owoce goji jagodami małżeństwa. Regenerowały one podobno prostatę, nerki, jelita, płuca oraz wątrobę i wspomagały cały organizm. Chińska medycyna naturalna podkreśla też działanie przeciwgorączkowe jagód goji. W kuchni Dalekiego Wschodu jagody goji dodaje się do zup i potraw mięsnych oraz przygotowuje się z nich regenerujące napoje. Obecnie używa się goji w postaci ciepłych lub zimnych, bardziej lub mniej skoncentrowanych napojów lub soków - cena jednego litra soku wynosi kilkadziesiąt złotych! Za najbardziej wartościowe uważa się naturalne koktajle z goji, sporządzane z dodatkiem innych owoców. Kiedy uprawa jagody goji rozpowszechniła się w krajach Zachodu, zaczęto owoce te dodawać również do deserów, sałatek, makaronu, ryżu, ciast itp. W sklepach ze zdrową żywnością można je kupić w postaci półproduktu - mrożonego miąższu albo skoncentrowanego sosu. Dostępne są też czekolady z goji (cena: 7 PLN), zielona herbata z goji (cena: około 10 PLN), muesli z goji (cena: około 20 PLN), kapsułki na odchudzanie (cena: kilkadziesiąt PLN!) i inne produkty.

Właściwości lecznicze jagód goji

Prowadzone w ostatnich dziesięcioleciach badania biochemiczne podkreślają niektóre korzystne właściwości jagód goji - w tym wzmacniające organizm, uodparniające na stres, chroniące przed wodnymi rodnikami oraz dodające energii i wspomagające leczenie niektórych chorób. Do spożycia nadają się zarówno suszone jagody, jak i sok z jagód. Te krzewy owocowe mają bardzo szerokie zastosowanie.

Jagody goji a układ trawienny

Owoce goji regulują podobno układ trawienny i aktywizują pracę serca. Wzmacniają też kości i stawy, poprawiają wzrok i pamięć, opóźniają procesy starzenia się organizmu oraz obniżają poziom cholesterolu. Ze względu na fakt, że są bardzo sycące, są zalecane również na odchudzanie. Jedna łyżka (a tylko dwie powinno spożywać się dziennie) ma około 30 kilokalorii. Można dodawać owoce goji do płatków muesli lub do owsianki, zjeść porcję jako przekąskę lub zalać gorącą wodą i wypić. Tylko regularne stosowanie przynosi wyniki i dlatego zaleca się, aby jagody goji spożywać codziennie przynajmniej przez miesiąc, gdyż dopiero wówczas można mówić o ich działaniu na odchudzanie. Jeśli interesuje cię także uprawa nagietka lekarskiego, przeczytaj ten artykuł.

Jagody goji - wartości odżywcze

Właściwości lecznicze goji wynikają przede wszystkim z zawartych w nich aminokwasów, minerałów, witamin, polisacharydów i kwasów tłuszczowych. Aminokwasy odpowiadają między innymi za produkcję przeciwciał, kolagenu, hemoglobiny i serotoniny. Owoce goji mają w składzie żelazo, wapń (112 mg/100 g), którym można pokryć 10 procent dziennego zapotrzebowania i potas (1132 mg/100 g) - 24 procent dziennych potrzeb organizmu. Ponadto w goji obecny jest chrom, german, cynk, selen, fosfor, magnez, miedź i mangan. Owoce goji to także źródło witaminy A, witamin z grupy B oraz witaminy C i karotenoidów. Jest w nich od 29 do 148 miligramów witaminy C w stu gramach owoców, a zalecana dzienna dawka jej spożycia w Polsce to 60 miligramów. Zapotrzebowanie na witaminę C zaspokajają u nas truskawki, kiwi, czarne porzeczki, owoce dzikiej róży, kalafior, brukselka, brokuły, chrzan, pietruszka i zielona papryka, które w stu gramach mają od 60 do nawet tysiąca miligramów. Rekordzistą w tym zakresie jest niedojrzały orzech włoski, który zawiera aż 3000 miligramów witaminy C.

Jagody goji dobre na stres

Jagody goji mają też zwalczające stres oksydacyjny polisacharydy oraz kwasy tłuszczowe, z których organizm uzyskuje kwasy wielonienasycone omega-3 i omega-6. Obecny w goji kwas linolowy uważny jest za czynnik wpływający pośrednio na odchudzanie. Zaleca się przyjmowanie do piętnastu gramów jagód kolcowoju dziennie i nie powinno się przekraczać tej dawki. Oprócz jagód w świeżej postaci mogą to być też suszone owoce, sok z goji, napoje albo dodatki do potraw. Dowiedziono, że suszone owoce goji nie tracą swoich właściwości. Ich cena wynosi kilkadziesiąt złotych za kilogram. Trzeba jednak wiedzieć, że jagody goji zwiększają działanie leków przeciwzakrzepowych, obniżających ciśnienie i przeciwcukrzycowych. Nie powinny ich spożywać także osoby będące po przeszczepie organów, ponieważ zawarte w nich substancje zmniejszają skuteczność leków zapobiegających odrzuceniu przeszczepu. Jagód goji nie powinny też jeść kobiety w ciąży i w okresie laktacji.

Sadzimy kolcowój w ogrodzie i na balkonie

Kolcowój chiński i szkarłatny ma łukowato wygięte pędy, które warto przymocować do podpór. W maju i czerwcu pojawiają się na roślinie fioletowe kwiaty, które latem przekształcają się w owoce. Kwiaty mają rurkowate kształty i są zwieńczone zakończeniem w kształcie gwiazdy. Z wyglądu przypominają trochę kwiaty ziemniaków, z którymi roślina jest blisko spokrewniona. Kolcowój szkarłatny charakteryzuje się cienkimi długimi liśćmi, natomiast kolcowój chiński ma liście krótkie. Owoce kolcowoju szkarłatnego są duże i słodkie, natomiast kolcowój chiński wydaje owoce mniejsze i gorzkie. Owoce kolcowoju szkarłatnego są nie tylko smaczniejsze, ale też bardziej cenione pod względem zdrowotnym.

Nasiona goji można kupić w sklepach ogrodniczych tradycyjnych i internetowych (cena to kilka złotych). Możemy też pozyskać nasiona goji bezpośrednio z jagód. Wyjmujemy je delikatnie i od razu siejemy do ubogiej ziemi bez nawozu. Kolcowój potrzebuje wówczas kilka lat, by rozpocząć owocowanie. Można też nasiona goji wysiać do skrzynek lub doniczek i później ewentualnie przesadzić do ogrodu. Kolcowój może rosnąć także w pojemniku w ogrodzie, na balkonie lub tarasie. Nasiona goji wysiewamy wiosną. Najprościej jednak kupić gotowe sadzonki jagody goji, których cena wynosi około dziesięciu złotych. Jeśli domowa uprawa jagody goji zaczyna się od zakupu rośliny, należy ją od razu przesadzić do większej doniczki lub ogrodu. Korzenie warto pomoczyć przez kilka minut w wodzie. Przesadzając sadzonki jagody goji do doniczki należy zadbać o odpowiedni drenaż, ponieważ roślina musi mieć przepuszczalne podłoże. Owocowaniu sprzyja uprawa jagody goji w dobrze nasłonecznionym miejscu. Pod koniec maja dobrze jest delikatnie przyciąć pędy, cięcie sprzyja bowiem owocowaniu. Roślinę trzeba wówczas systematycznie podlewać. Jeśli interesuje cię także uprawa lubczyku ogrodowego, porady znajdziesz w tym artykule.

Uprawa jagody goji

Na przełomie wieków uprawa jagody goji stała się bardzo popularna. Sadzonki jagody goji oraz nasiona goji weszły szturmem na ogrodniczy rynek. Rośliny te rozpoczynają owocowanie w drugim lub trzecim roku po posadzeniu. Owoce mają od jednego do dwóch centymetrów długości, a w każdym są malutkie nasiona goji w liczbie około pięćdziesięciu sztuk. Dojrzałe owoce są bardzo delikatne i dlatego trzeba je strząsać na matę, a nie obrywać. Niektóre w smaku przypominają słodkie winogrona. Jagody goji zbiera się między lipcem a październikiem - wyłącznie wówczas, gdy są w pełni dojrzałe. Nie można przy tym dopuścić do ich odbarwienia (utlenienia), dlatego nie zbierajmy ich gołą ręką, lecz w rękawiczkach. Świeże owoce można od razu zjeść albo zasuszyć.