Krótka historia i zastosowanie czosnku

Czosnek ma już pięć tysięcy lat. W czasach starożytnych uprawiano go w Grecji, Rzymie, Egipcie, Palestynie i Chinach. W starożytnym Egipcie był jednym z głównych składników pożywienia. Robotnikom zatrudnionym przy budowie piramid służył też jako lek, zabezpieczający między innymi przed chorobami przewodu pokarmowego. Czosnek to bardzo odporna na szkodniki roślina z rodziny liliowatych, pochodząca prawdopodobnie z środkowej Azji, gdzie rośnie w stanie dzikim.

Czosnek to także używana na całym świecie, a szczególnie w kuchni śródziemnomorskiej popularna przyprawa. We Francji, Grecji i Hiszpanii serwuje się specjalne sosy czosnkowe, zwane rouille, piston, alidi i ailade. Dodaje się czosnku do baraniny, cielęciny, dziczyzny i warzyw. Roślina ta służy też do przyprawiania sałaty, marynat, wędlin, sosów i zup. Wspomaga ponadto konserwowanie warzyw, ryb i mięsa. W tym artykule znajdziesz najlepsze przepisy na grilla, także z wykorzystaniem przyprawy, jakim jest czosnek.

Czosnek wykorzystywany jest też w żywieniu zwierząt domowych, podnosząc naturalną odporność trzody chlewnej i ptactwa domowego oraz zwalczając u nich pasożyty. Natomiast w ogrodzie stosuje się czosnek w formie gotowych preparatów albo przygotowanych w domu wodnych maceratów. Spryskuje się nimi rośliny w celu ochrony przed szkodnikami. Dobre efekty dają też opryski z soku wyciśniętego z czosnku.

Na zdrowie, czyli jakie korzyści przynosi sadzenie czosnku

Czosnek powinien być zawsze obecny w domu, ponieważ to nie tylko zdrowa i aromatyczna przyprawa, ale też lekarstwo na wiele dolegliwości - o potwierdzonym wynikami badań wszechstronnym i skutecznym zastosowaniu. Działa przede wszystkim bakteriobójczo i przeciwzapalnie, dlatego pomaga w leczeniu stanów zapalnych, między innymi górnych dróg oddechowych. Zmniejsza bowiem skurcze, pobudza wydzielanie śluzu, ułatwia odkrztuszanie i łagodzi uczucie duszności. Wykazano też skuteczne działanie czosnku przeciwko grzybom i pasożytom. Stosuje się go ponadto w przewlekłym nieżycie oskrzeli, zakażeniu dróg moczowych, zapaleniu stawów, nieżycie żołądka i jelit, wzdęciach, miażdżycy, nadciśnieniu, cukrzycy oraz w chorobach wieku starczego: bólach i zawrotach głowy, zaniku pamięci lub  osłabieniu wydolności psychicznej. Czosnek wzmacnia też organizm i zwiększa odporność na choroby cywilizacyjne. Choć jest mało toksyczny, nie powinny go spożywać matki karmiące piersią. Nie jest też polecany osobom z niskim ciśnieniem oraz zaburzeniami krzepnięcia krwi i z ostrym nieżytem żołądka lub jelit.

Surowcem lekarskim są przede wszystkim świeżo starte lub pokrojone kawałki ząbków oraz świeżo wyciśnięty sok. W domu można używać też czosnku w postaci nalewek, wyciągów i  syropów. Czosnek zawiera wodę, substancje azotowe i bezazotowe, celulozę, związki nieorganiczne, enzymy, olejek eteryczny, mikroelementy (magnez, żelazo, cynk, selen, wapń, molibden, miedź, mangan, bor i jod) oraz witaminy: A, B, B1, B2, C, PP. Lecznicze właściwości czosnku zawdzięczamy też związkom siarkowym, szczególnie allicynie. Apteczne preparaty z czosnku występują z kolei w formie kapsułek, drażetek, wyciągów, maceratów i suszu. Preparaty te, im bardziej są bezwonne, tym mniej skuteczne. Dzieje się tak dlatego, że to lotne związki czosnku muszą zostać najpierw wchłonięte w jelitach, następnie przeniknąć do płuc, aby wraz z wydychanym powietrzem zadziałać na oskrzela, gardło i jamę ustną.

Sadzenie ząbków czosnku w ziemi
Sadzenie czosnku robi się w odpowiednio przygotowaniej ziemi. Można zasadzić połówki lub pojedyncze ząbki, dobrze się przyjmują

Duże wymagania, czyli jak sadzić czosnek

Ze względu na termin sadzenia wyróżnia się odmiany jare i ozime i to właśnie one decydują o tym, kiedy sadzić czosnek. Sadzenie czosnku przypada więc na wiosnę i jesień. Czosnek zimowy uprawia się w Polsce głównie na obszarach suchych i nienarażonych na ostry mróz. Sadzony jesienią, jeśli nie przemarznie w bezśnieżne zimy, daje wyższe plony. Zatem kiedy sadzić czosnek zimowy? Najlepiej sadzi się w drugiej połowie października, aby dobrze ukorzenił się przed zimą. A jak sadzić czosnek zimowy? Najlepiej na głębokości od czterech do sześciu centymetrów, wciskając ząbki czosnku zimowego mocno w ziemię, w odstępach między pojedynczymi ząbkami, wynoszących od dziesięciu do piętnastu centymetrów. Przy wiosennym sadzeniu przekopujemy ziemię dużo wcześniej, najlepiej jesienią poprzedniego roku. Zobacz także artykuł na temat uprawy i właściwości czosnku niedźwiedziego.

Warto też wiedzieć dokładnie, kiedy sadzić czosnek jary? Najlepiej w końcu marca lub na początku kwietnia. To dogodny termin sadzenia, w okresie wczesnowiosennym. Sadzenie czosnku jarego wymaga około dwudziestocentymetrowej rozstawy rzędów i od sześciu do dziesięciu centymetrów odstępu między ząbkami. A jak sadzić czosnek jary? Nieco płycej niż zimowy - na głębokości od dwóch do czterech centymetrów. Glebę przygotowujemy w tym celu już co najmniej miesiąc wcześniej, przekopując ją i dobrze zagrabiając.

Sadzenie czosnku powinno mieć miejsce w dobrze przekopanej i spulchnionej ziemi, którą trzeba spreparować przed sadzeniem. Wysokie plony uzyskuje się jedynie na glebie bogatej w próchnicę. Czosnek nie lubi ziemi kwaśnej i nieprzepuszczalnej. Jeśli więc podłoże w ogrodzie jest kwaśne, trzeba dodać wapna. Glebę cięższą można z kolei rozluźnić odrobiną piasku lub żwiru. Sadzenie czosnku powinno mieć miejsce dopiero na drugi rok po oborniku. Uprawa czosnku wymaga kilku miesięcy niskich temperatur - od zera do dziesięciu stopni Celsjusza. Roślina ta lubi też słońce i wodę. Ze względu na stosunkowo płytki system korzeniowy, a także słabą asymilację składników z gleby, czosnek wymaga systematycznego nawożenia. Nawozimy glebę preparatami o niewielkich ilościach chlorku, na które czosnek jest bardzo wrażliwy. Warto zastosować w tym celu na przykład Azofoskę.

Jeśli już wiemy, jak sadzić czosnek, powinniśmy mieć jeszcze na uwadze tak zwane dobre sąsiedztwo roślin. Warto wiedzieć, że czosnek lubi towarzystwo truskawek, marchewki i pietruszki. Dobrze rośnie na grządce po pomidorach, ogórkach, fasoli, kapuście, kalafiorach i selerach. Nie sadzimy czosnku w miejscu, w którym rosły poprzednio rośliny cebulowe, ziemniaki, buraki i kapusta. Jak sadzić czosnek? W pozycji pionowej, piętką w dół. Przygotowując się do sadzenia, wybieramy najpierw zdrowe i nieuszkodzone główki. Dzielimy je na pojedyncze ząbki, usuwając odstające fragmenty łupinki. Bezpośrednio przed wysadzeniem warto ząbki zaprawić i lekko zwilżyć wodą.

Jak pielęgnować czosnek?

Jak uprawiać czosnek? Po posadzeniu roślinę podlewamy, potem już radzi sobie samodzielnie. W uprawie ważne jest, by w okresach suchych trzeba ją jednak nawadniać, ponieważ czosnek lubi wodę. Dobrze też znosi ściółkowanie słomą, folią lub włókniną. Uprawa czosnku wymaga też systematycznego, ale płytkiego spulchniania ziemi i pielenia, ponieważ roślina nie znosi towarzystwa chwastów. Jeśli pojawią się pędy, a nie chcemy uzyskać z nich cebulek do rozmnażania, usuwamy je.

Chociaż są dwa terminy sadzenia czosnku, jego zbiór odbywa się w odstępach zaledwie kilku tygodni. Czosnek zimowy zaczyna dojrzewać zazwyczaj w końcu lipca, czosnek jary - trzy tygodnie później. Dojrzewanie rozpoznaje się po żółknięciu liści oraz wiotczeniu łodygi. Czosnek wybieramy z ziemi wówczas, gdy łodygi i szczypior jeszcze całkiem nie uschły. Gdy są zbyt suche, odrywają się w trakcie zbiorów i odpadają ich ochronne łuski, a główki rozpadają się i ząbki szybko się psują. Gdy cebula nie zostanie na czas wyjęta, część pozostawionych ząbków ukorzeni się powtórnie i wrośnie w ziemię. Lepiej jest więc zebrać czosnek kilka dni wcześniej niż za późno. Wybieramy czosnek w trakcie słonecznej i suchej pogody, podważając szerokozębnymi widłami. Suszymy później przez kilka dni, a następnie przenosimy do bezwilgotnego, przewiewnego pomieszczenia i rozkładamy cienką warstwą aż do całkowitego wyschnięcia. Następnie obcinamy szczypior na wysokości pięciu centymetrów albo splatamy główki w warkocze. Skracamy też korzenie do długości jednego centymetra.

Jak pielęgnować czosnek zimą, by nie zmarnować naszej uprawy czosnku? Przede wszystkim trzymamy go w suchym i dość chłodnych pomieszczeniu (1-3oC). Przechowywany w wyższej temperaturze oraz nadmiernej wilgotności przedwcześnie wyrasta i czasami gnije, natomiast w całkiem suchym powietrzu  cebule zupełnie wysychają. Wysuszony czosnek  możemy przechowywać luzem, w siatkach, na stelażach z siatki lub w wiankach.

Czosnek możemy rozmnożyć samodzielnie z ząbków, a niektóre gatunki - z cebulek powietrznych, wytworzonych na wierzchołku pędu nasiennego. Kiedy sadzić czosnek rozmnożony z cebulek powietrznych? Cebulki powietrzne nadają się wyłącznie do sadzenia jesiennego. Jednak otrzymuje się z nich małe główki. Korzystniejsze jest więc sadzenie ząbków, które dają lepsze zbiory. Kupując około pół kilograma ząbków, obsadzimy sto arów ziemi i otrzymamy dziesięć do piętnastu kilogramów zdrowia. Oczywiście, w razie potrzeby, można kupić go więcej albo mniej. W każdym przypadku mamy pewność, że używamy czosnku z ekologicznego i pewnego źródła. Choć uprawa czosnku w ogrodzie wymaga poświęcenia, tak samo jak uprawa warzyw z innego gatunku. Warto po prostu spróbować, a w ramach eksperymentu można nawet posadzić czosnek w doniczkach.

ikona podziel się Przekaż dalej