Jarzębina czerwona – pielęgnacja, wymagania, porady

Jarzębina – charakterystyka ogólna

Czerwona jarzębina - charakterystyka

Jarzębina (sorbus acuparia) znana jest również pod nazwami jarząb pospolity i jarząb zwyczajny. Zaliczana do roślin wieloletnich z rodziny tzw. różowatych. Występuje na terenie Azji, Europy, a także na Syberii. Czerwona jarzębina rośnie na całym obszarze Polski – w lasach, ogrodach, parkach, przy ulicach i na miedzach. Szacuje się, że przeciętnie drzewo jarzębiny może przeżyć od ok. 60 do 100 lat. Znane są jednak okazy, gdzie jarzębina ozdobna znacząco przekroczyła statystyczny wiek, jak drzewo ze Świnoujścia, które ocenia się na ok. 130 lat. Osiąga niezbyt duże rozmiary, przeciętnie rośnie do 15 m wysokości.

Wygląd jarzębiny

Spotykana w formie drzewa i krzewu o charakterystycznych kulistych owocach w kolorze czerwonym i pomarańczowym. Kwiat jarzębiny zakwita co roku w porze maja i czerwca, ma dość charakterystyczny zapach gorzkich migdałów. Dekoracyjne owoce, z których dzieci chętnie robią korale, pojawiają się w okresie lipca – października. Najpiękniej wygląda jesienią, kiedy to jej owoce są w pełni dojrzałe i osiągają ładną szkarłatno-czerwoną barwę. Sprawdź także nasze inspiracje na drzewa ogrodowe.

Jarzębina - pelęgnacja i wymagania

Czerwona jarzębina – wymagania

Czerwona jarzębina naturalnie najczęściej rośnie na miedzach, w zaroślach oraz lasach. Pod względem wymagań stanowiska nie należy do grupy roślin wymagających, wystarczy spojrzeć na naturalny krajobraz wokół nas i zlokalizować miejsca, które wybrała na wzrost. Pamiętać jednak trzeba o tym, że jarzębina ozdobna jednak najlepiej czuje się w miejscach słonecznych oraz w tzw. półcieniu. Preferuje glebę lekką i przepuszczalną, a nawet wręcz piaszczystą (stąd lubi rosnąć na wspomnianej już wcześniej miedzy).

Pielęgnacja jarzębiny

Z porad pielęgnacyjnych należy wziąć pod uwagę to, aby nie przedobrzyć z jej pielęgnacją. Zbytnie użyźnienie gleby może przełożyć się na niekorzyść i w porze jesieni czerwona jarzębina nie wybarwi się tak pięknie jakbyśmy tego oczekiwali. Toleruje sąsiedztwo innych roślin. Nie przeszkadzają jej krzewy czy byliny nasadzane pod jej koroną.

Jak widać jarzębina nie jest wymagająca stąd tak pospolicie można ją spotkać na terenie całej Polski. Jarzębina ozdobna doskonale nadaje się do sadzenia w ogrodach, parkach oraz na terenie tzw. zieleni miejskiej. Może być częścią nasadzeń grupowych. Sprawdź także nasze inspiracje na inne drzewa liściaste.

Zastosowanie jarzębiny

Jarzębina jako roślina ozdobna

Czerwona jarzębina ma zastosowanie jako roślina ozdobna, nasadzana w naszych ogrodach, parkach oraz alejach dużych miast i małych miasteczek. Wykorzystuje się ją także do stroików, zdobienia stołów, altan czy kompozycji kwiatowych. Do wyboru jest tutaj ok. 80 różnych jej odmian. W celach dekoracyjnych do przestrzeni przydomowej odmiany, które mogą nas zainteresować to m.in.: jarzębina zwykła – polecana do większych ogrodów, w których jej korona będzie miała miejsce na piękne ukształtowanie się i ozdobienie przestrzeni. Jarzębina ta bowiem z biegiem lat może poszczycić się ogromną koroną. Inną propozycją jest odmiana Fatsigiata – polecana szczególnie do małych ogródków i niewielkich przestrzeni, gdzie będzie typową rośliną ozdobną. Drzewo dorasta bowiem do wysokości ok. 8 m, a korona rozkłada się do maksymalnie 2 m szerokości.

Natomiast inna odmiana o nazwie Pendula znakomicie wpasuje się w stanowiska pokazowe, świetnie udekoruje przestrzeń. Charakteryzuje się przepięknie przewijającymi gałęziami, pędy są wprost bajkowo powykręcane, co tworzy wspaniały widok. Do tego korona Penduli z coraz starszym wiekiem może osiągnąć kilka metrów szerokości. Jeszcze inną propozycją jest odmiana o nazwie Edulis – charakteryzuje się owalną koroną, osiąga ok. 10 m wysokości, a jej korona może maksymalnie osiągnąć sześć metrów. Od innych odmian jarzębin różni się tym, że ma przeznaczenie kulinarne, czyli wykorzystamy ją z powodzeniem w kuchni. Te piękne czerwono-pomarańczowe owoce nie są tutaj wyłącznie ozdobą, ale i można je jeść. Typowe dla tej odmiany jest to, że surowe owoce nie mają niemiłego posmaku goryczy, co jest typową cechą owoców jarzęba pospolitego. Jedzone na surowo mają słodko-kwaśny smak, być może dla większości osób niezbyt zachęcający do spożywania jej na surowo. Edulis hoduje się przeważnie z przeznaczeniem na różnego rodzaju domowe nalewki jarzębinowe lub na przetwory. Co ważne, jarzębina ta może pochwalić się dużą zawartością cennej witaminy C.

Składnik kulinariów – surowa jarzębina jest trująca

Jarzębina ozdobna szczególnie uwielbiana jest przez najmłodszych, którzy zbierają ją, aby upleść z niej korale. Trzeba jednak pamiętać, że za tymi pięknymi czerwonymi lub pomarańczowymi czy czerwono-pomarańczowymi owocami kryje się niebezpieczeństwo. Otóż surowe owoce są niestety trujące i w związku z tym nie można ich spożywać. Dlaczego? Dzieje się tak za sprawą zawartego w nich kwasu parasarbowego. Spożycie ich więc w takiej postaci grozi biegunką i wymiotami. Trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że zadają się do spożytkowania przez człowieka dopiero po obróbce termicznej. Można się więc tego kwasy pozbyć poprzez podwyższoną lub obniżoną temperaturę. Aby owoce jarzębiny nie były trujące stosuje się proste metody, typu: gotowanie, suszenie lub przez ok. 1,5 do 2 dób zamraża się owoc. Przepisy na prztwory z owoców jarzębiny są bardzo inspirujące.

Owoce jarzębiny po przesuszeniu lub przemrożeniu cenione są również w kuchni oraz w przemyśle spożywczym. Jak to? Jarzębina od lat ma swoje zastosowanie w sztuce kulinarnej oraz w różnych produktach, które znajdziemy w sklepach spożywczych. Zazwyczaj robi się z nich różnego rodzaju przetwory, takie jak dżemy czy soki. Gospodynie domowe chętnie stosują je jako dodatek do mięs, po uprzednim podsmażeniu jej z jabłkami. Przepisy na przetwory z jarzębiny, bogate źródło witaminy C znaleźć można w Internecie. Jeśli interesują cię także inne drzewa liściaste do ogrodu, przegląd znajdziesz w tym artykule.

Lecznicze działanie jarzębiny

Mało kto ma świadomość, że jarzębina bogata jest w witaminę C, pod tym względem w niczym nie ustępuje bardziej kojarzonej z tą witaminą, cytrynie. W swoim składzie zawiera także inne witaminy, w tym m.in.: A, E, K, te z grupy B i PP. Może pochwalić się również posiadaniem garbników, pektyny i sorbozy.

Lecznicze działanie jarzębiny znalazło swoje zastosowanie w różnego rodzaju mieszankach ziołowych. Właściwości lecznicze wykorzystuje się więc w tych mających m.in działanie moczopędne, przeciwzapalne i oczyszczające.

Z owoców jarzębiny korzysta się także przy tworzeniu preparatów witaminowych oraz tych, których zadaniem jest wzmocnienie organizmu – przy przeziębieniu i grypie, jako środek antybakteryjny oraz składnik preparatów dedykowanych rekonwalescentom.

Pamiętać należy – owoce zbieramy od końca miesiąca sierpnia do początku zimy.

Nalewka z jarzębiny

Wiedzieliście, że z owoców jarzębiny robi się także nalewkę? Już nasze babcie stosowały ją przy dolegliwościach biegunkowych, przy problemach z nieżytem jelit oraz stanach chorobowych pęcherzyka żółciowego.

Do tradycyjnego przygotowania nalewki potrzebne są oczywiście owoce jarzębiny, spirytus (100 ml) i wódka (0,8 l), cukier (ok. 3 łyżki) oraz daktyle i rodzynki. Do umytych owoców dodaje się połowę spirytusu i wódki oraz cukier. Odstawia się na ok. miesiąc czasu. Po tym okresie zlewa się alkohol i wlewa się do owoców pozostałą część spirytusu i wódki. Po następnym tygodniu poddaje się to filtracji, przelewa się do uprzednio przygotowanych butelek i wstawia się do piwnicy lub w inne zimne miejsce przynajmniej na pół roku. A może zainteresuje cię także nalewka z dzikiej róży?

Pokarm dla ptaków i innych zwierząt leśnych

Kiedy rośnie jarzębina w okolicy z jej obecności korzystają też ptaki. Owoce jarzębiny są pokarmem m.in. dla drozdów, gili, jarząbek oraz jemiołuszek. Czerwona jarzębina jest także składnikiem diety zwierząt zamieszkujących lasy, w tym dla borsuków czy saren.

Jarzębina – ciekawostki

• Owoce jarzębiny mają cierpki, gorzki smak.
• Kwiat jarzębiny, który wykorzystuje się w celach leczniczych zbiera się w miesiącu maju.
• Pomaga w regulacji układu krwionośnego.
• Owoce jarzębiny mogą pochwalić się właściwościami odtruwającymi.
• Owoce jarzębiny zawierają aż dwa razy więcej karetonu niż doskonale znana nam wszystkim marchewka.
• Jarzębina ma właściwości przeciwmiażdżycowe.
• Kwiat jarzębiny ma właściwości moczopędne. Ponadto jarzębina ogólnie znana jest z tego, że zapobiega infekcjom dróg moczowych.
• Owoce jarzębiny to doskonały lek dla osób borykających się z biegunką czy nieżytem żołądka.
• Właściwości lecznicze powinni docenić ci, którzy mają dolegliwości zw. z pęcherzem moczowym, a także ze schorzeniem nerek.
• Działanie jej wykorzystuje też współczesna fizjoterapia.
• Ma właściwości kosmetyczno-pielęgnacyjne. Stosowana w kremach i kompresach zmniejsza opuchliznę oraz likwiduje cienie pod oczami.
• W dawnych czasach, gdy ludziom brakowało mąki zastępowano ją jarzębiną, a dokładniej startymi jej owocami.
• Dawniej stosowana była przez myśliwych jako coś w rodzaju wabika na ptaki.
• Obecnie wykorzystywana przez przemysł spożywczy. Wytwarza się z niej np. dżemy, herbatki, soki, marmoladę czy pasty.
• Jarzębina stosowana jest w trunkach alkoholowych. Nalewka z jarzębiny, likiery czy wódka to najpopularniejsze z nich.
• Jest jednym ze składników niektórych polew czekoladowych.
• Przyprawa wytwarzana z sorbus aucuparia bardzo chętnie stosowana jest w kuchni skandynawskiej.
• Drewno jarzębiny wykorzystują również stolarze. Charakteryzuje się tym, że jest ciężkie i twarde.
• Drewno ma również inne wykorzystywanie, mianowicie używa się go wyrobu instrumentów muzycznych.