Jasnota

Jasnota - opis, gatunki, uprawa, właściwości, ciekawostki

W zaroślach, na łąkach czy przydrożach widzimy nieraz roślinę, która wygląda jak nieparząca pokrzywa. Jest to jasnota, niespokrewniona z pokrzywą, choć przypominającą ja wyglądem. Czy warto mieć te rośliny w ogrodzie, mimo że wyglądają jak zwykły chwast? Mało kto wie, że niektóre gatunki mają działanie lecznicze. Doradzamy na co działa herbata z jasnoty i czy warto usuwać jasnotę z ogrodu.

Jasnota - rodzaje, gatunki i zastosowanie

Jak wygląda jasnota

Jasnota to jakby nieparząca pokrzywa, gdyż wygląda bardzo podobnie, ma podobny pokrój, liście i kwiaty. Mimo wyglądu jasnota wcale nie jest spokrewniona z pokrzywą. Wśród jasnot występują zarówno byliny, jak i rośliny jednoroczne. Należą do rodziny jasnotowatych. Na świecie występuje około 40 gatunków jasnot. Jasnota rośnie w klimacie umiarkowanym półkuli północnej, w Europie, Azji i w Afryce Północnej. W Polsce mamy 2 gatunki rodzime, czyli jasnotę plamistą i jasnotę gajowiec. Prócz nich w Polsce rosną 3 gatunki zadomowione, czyli:

• jasnota biała,
• jasnota różowa,
• jasnota purpurowa.

Jasnota jest bardzo podobna do pokrzywy. Różni się od pokrzywy kształtem i kolorem kwiatów oraz tym, że nie parzy. Kiedy nie kwitnie jest mylona z pokrzywą. Rośliny te nie są ze sobą spokrewnione, mają tylko podobny wygląd. Jasnota ma wzniesione, owłosione pędy, które dorastają do wysokości 1 metra. Jej liście są pojedyncze, ostro zakończone o powycinanych lub piłkowanych brzegach. Niekiedy występują na nich białe plamy. Kwiat jasnoty zebrany jest w okółki i występuje w kolorach: białym, fioletowym, żółtym lub różowym.

Zastosowanie jasnoty

Jasnoty porastają łąki, pola, lasy i ogrody, lecz są zwykle uważane za chwast. Niektóre odmiany rodzimych gatunków sadzone są w ogrodzie jako roślina ozdobna. Inne zaś mają właściwości lecznicze. Jasnoty są roślinami miododajnymi.

Jasnota różowa nie ma właściwości leczniczych ani zastosowanie gospodarczego. Rośnie na łąkach, nieużytkach, w ogrodach. Jej charakterystyczną cechą są różowe kwiaty skupione na szczycie pędu. Co ciekawe, w Australii powstała lokalna odmiana tej rośliny, która jest trująca, szczególnie dla koni. Konie po jej zjedzeniu chorują, lecz w ciągu 2-3 tygodni wracają do siebie.

Zastosowanie jasnoty w ogrodzie jako rośliny ozdobnej

Jasnota jest często traktowana jako chwast. Jednak niektóre jej gatunki i odmiany znalazły zastosowanie jako ozdobne rośliny ogrodowe o dekoracyjnych liściach.

Ciekawą rośliną jest jasnota plamista, która jest w Polsce rodzimą i pospolitą byliną. Ma dekoracyjne, fioletowe kwiaty, chociaż najbardziej ciekawe są jej liście. Często pokrywają je białe plamy. Cecha ta została wykorzystana przez ogrodników, którzy wyhodowali ciekawe odmiany o dekoracyjnych, plamistych liściach. Znajduje ona zastosowanie jako roślina zadarniająca, która pokrywa powierzchnię dywanem ozdobnych liści. Jasnota plamista musi jednak rosnąć w słońcu, gdyż w cieniu słabo kwitnie.

Świetną rośliną okrywową do cienia jest jasnota gajowiec i jej odmiany. Doskonale rośnie pod drzewami tworząc piękny kobierzec dekoracyjnych liści. W naturze jest to pospolita bylina porastająca wilgotne lasy liściaste. W ogrodzie wyhodowano wiele kultywarów tej rośliny, charakteryzujących się ciekawym ubarwieniem liści i plamami na liściach. Warto wiedzieć, że jest to roślina mocno ekspansywna, która łatwo się rozrasta tworząc podziemne kłącza i rozłogi. Może się rozrosnąć i zagłuszyć inne rośliny. Dlatego też stosuje się wykopane obrzeża odgradzające ją od innych roślin.

Właściwości lecznicze jasnoty

Właściwości prozdrowotne ma jasnota biała i purpurowa, które traktowane są jako surowiec zielarski. Szczególnie wartościową rośliną leczniczą jest jasnota biała. W naturze jest to pospolita bylina, traktowana jako chwast rosnący na nieużytkach, łąkach, przydrożach lub rowach. Jej charakterystyczną cechą są białe kwiaty, które są surowcem zielarskim.

Kwiat jasnoty białej zawiera saponiny, flawonoidy, garbniki, cholinę, glikozydy i inne. Jasnota biała ma działanie przeciwzapalne, moczopędne i wykrztuśne. Kwiat jasnoty białej stosuje się jako odwar do picia przy chorobach kobiecych, chorobach układu pokarmowego i górnych dróg oddechowych. Zewnętrznie kwiat jasnoty stosuje się w leczeniu trudno gojących się ran, chorób skórnych i oparzeń. Herbata z jasnoty białej może być stosowana do picia na bolesne miesiączki lub na uspokojenie, jak również zewnętrznie do przemywania oczu przy zapaleniu spojówek i przy innych dolegliwościach.

Działanie lecznicze ma również jasnota purpurowa, która pochodzi z Azji Mniejszej i zadomowiła się w Polsce jako chwast porastajacy nieużytki. Roślina ta jest zwalczana przez rolników jako chwast. Jako surowiec zielarski ma ona działanie przeciwzapalne i rozkurczające. Herbata z jasnoty purpurowej łagodzi bóle głowy i bóle pleców. Podobnie jak jasnota biała, również herbata z purpurowej stosowana jest na choroby kobiece, bolesne miesiączki i na uspokojenie. Jasnotę purpurową przygotowujemy w postaci naparu. Na migrenowe bóle głowy stosuje się intrakt z jasnoty purpurowej, czyli zioło zalane gorącym alkoholem. Intrakt odstawia się na 2 tygodnie, po czym odcedza. Stosuje się z wodą i miodem.

Jasnota purpurowa ma również zastosowanie dla odstraszania moli. Ususzony kwiat jasnoty wkładamy do woreczków i umieszczamy w szafie, gdzie mogą pojawić się mole. Co ciekawe, jasnota jest jadalna, dlatego też jej liście można dodawać do sałatek lub zrobić z nich rodzaj szpinaku.

Jasnota bardzo przypomina pokrzywę, choć nie jest z nią spokrewniona. Są to pospolite rośliny, nieraz traktowane jako chwasty. Polskie gatunki rodzime są wykorzystywane jako rośliny ozdobne zadarniające o dekoracyjnych liściach. Natomiast jasnota biała i purpurowa mają cenne właściwości lecznicze i są stosowanie w zielarstwie.

W przydrożnych zaroślach można napotkać bardzo interesujące gatunki roślin. Jednym z nich jest jasnota biała. Bywa też określana, jako pokrzywa biała gdyż jest bardzo podobna do pokrzywy zwyczajnej. Jasnota wykazuje liczne właściwości lecznicze, więc jej zastosowanie jest szerokie. To wystarczający powód by dowiedzieć się o niej nieco więcej.

Jasnota biała i inne odmiany

Jasnota biała z łaciny lamium album jest to roślina, która wchodzi w skład rodziny jasnotowatych. W tej sporej grupie znajduje się przeszło 50 gatunków. Naturalnym środowiskiem jasnoty są tereny Europy, Azji i Ameryki Północnej. Warto też dodać, że jest to roślina podobna do pokrzywy zwyczajnej. W przeciwieństwie do niej nie posiada parzących włosków. Wytwarza naprzeciwległe, ząbkowane liście oraz grzbieciste kwiaty. Przybierają one kolor biały, w zależności od odmiany mogą to być też inne barwy. Nie należy zapominać o tym, że opisywana roślina wykazuje liczne właściwości lecznicze.W medycynie ludowej ziele jasnoty jest wykorzystywane od wieków.

Równie często spotykaną odmianą jest jasnota purpurowa. Można się na nią natknąć na pastwiskach, łąkach i w miejscach gdzie uprawia się warzywa i kwiaty. Najlepiej rozwija się na glebach żyznych i gliniastych. Kwiat jasnoty purpurowej jest bardzo charakterystyczny. Zbiera się gęsto w górnej części rośliny i ma kolor różowy lub jasnofioletowy. Jedyną wadą jest to, że wydziela dość nieprzyjemny zapach.

Jasnota purpurowa jest odporna na niskie temperatury. Rozwija się w nich bez najmniejszych problemów. Z tego względu kwiat jasnoty pojawia się już w marcu. Roślina kończy kwitnienie na przełomie września i października. Warto też wiedzieć, że ta odmiana jasnoty jest ekspansywna. Tylko jedna roślina jest w stanie wytworzyć około 300 nasion.

Lamium abum i jasnota purpurowa to nie jedyne odmiany porastające bezdroża. Często spotykana w rowach, na pastwiskach i w zaroślach jest jasnota plamista. Nie jest to już roślina podobna do pokrzywy. Jej zielone liście mają charakterystyczną plamkę w górnej części. Tymczasem kwiat jasnoty jest różowy i pojawia się na przełomie wiosny i lata. By tak się stało, roślina musi rozwijać się w półcieniu i na próchnicznej glebie. Jasnota plamista doskonale sprawdza się, jako roślina okrywowa. Nic nie stoi na przeszkodzie by uprawiać ją pod drzewami i krzewami. Wyrośnie też nasadzona w skrzynkach lub wiszących doniczkach. Podobnie jak jasnota purpurowa, odmiana plamista nie wykazuje właściwości leczniczych.

Lamium album – wymagania i zastosowanie

Jasnota biała to gatunek przeważnie występujący dziko. Jednakże nic nie stoi na przeszkodzie by hodować ją w ogrodzie. Wtedy będzie można swobodnie korzystać z jej dobroczynnych właściwości. Na sukces uprawy wpływa między innymi odpowiednie stawisko. Pokrzywa biała preferuje miejsca zacienione. Ważna jest też oczywiście właściwa gleba. Lamium album najbardziej lubi ziemie wilgotne i próchniczne ze sporą zawartością azotu.

Po zapoznaniu się z wymaganiami uprawy, należy przejść do kolejnego tematu. Będzie nim zastosowanie tej rośliny. Jasnota biała jest wykorzystywana przez przemysł kosmetyczny. Kwiat jasnoty a konkretnie wyciąg z niego jest bazą szamponów. Są to preparaty dla włosów delikatnych i osłabionych. Poza tym pokrzywa biała jest stosowana do przygotowywania relaksacyjnych kąpieli. Pozwala na złagodzenie nerwów po ciężkim dniu. To jednak nie jest ostatnie zastosowanie.

Od wieków w medycynie ludowej stosuje się ziele jasnoty. Są to ususzone pędy z łodygami i liśćmi. Czasem można też spotkać same liście nadające się na napary. Jednakże najważniejszym elementem jest kwiat jasnoty. Wykonuje się z niego susz. Wystarczą do tego same korony, bez kielichów. Można je zbierać od wiosny do jesieni. Najlepiej jednak wykonać tę czynność na początku kwitnienia, czyli w maju i w czerwcu. Susz sprawdza się, jako materiał na odwary i napary. W stanie surowym jest dodatkiem do sałatek.

Kwiat jasnoty do pici i ziele jasnoty - właściwości lecznicze

Jasnota biała to roślina podobna do pokrzywy i podobnie jak ona ma działanie lecznicze. Zawiera w swoim składzie sole mineralne, glukozyd, cukrowce, flawonoidy, garbniki, olejki eteryczne, a także karoten. Ziele jasnoty jest stosowane w zwalczaniu wielu chorób. Kwiat jasnoty do picia jest zalecany przy upławach i lekkich krwawieniach macicznych. Oprócz tego świetnie reguluje przemianę materii i oczyszcza krew. Napar znajduje zastosowanie przy zwalczaniu trądziku i wyprysków skórnych.

Kwiat jasnoty do picia ma działanie uśmierzające przy nieżytach żołądka i biegunkach. Wykorzystuje się go również w walce z chorobami śledziony, niedokrwistością oraz guzami krwawicznymi. Jasnota sprawdza się też przy schorzeniach górnych dróg oddechowych. Ma, bowiem działanie wykrztuśne i dezynfekujące. Warto jednak wiedzieć, że ta roślina podobna do pokrzywy nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa.

Kwiat jasnoty do picia ma działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie. Wpływa na regenerację uszkodzonego nabłonka, uszczelnia też ściany naczyń włosowatych. Dzięki temu zapobiega też mikrokrwawieniom. Co ważne, napar można wielokrotnie stosować bez obaw o skutki uboczne. Jedynie kobiety w ciąży muszą zachować ostrożność. Wszystkie wymienione właściwości dobitnie pokazują jak pożyteczną rośliną jest pokrzywa biała.