Jodła pospolita

Jodła pospolita w ogrodzie - sadzenie, uprawa, cena, wymagania, cięcie, porady

Jodła pospolita to drzewo monumentalne, zaznaczone w polskim krajobrazie jedynie regionalnie. Można jednak mieć je w ogrodzie, jeśli tylko spełnimy charakterystyczne jego wymagania. Nie jest to gatunek kapryśny, ale wymaga żyznej, głęboko przekopanej ziemi i trochę przycinania.

Jeśli szukasz więcej porad i informacji, sprawdź także ten artykuł o odmianach jodły.

Jodła pospolita (abies alba) - zwyczajna

Jodła zwyczajna abies alba i jodła olbrzymia

Jodła pospolita (abies alba) występuje głównie w środkowej i południowej Europie. W Polsce rośnie dziko w górach, w reglu dolnym oraz w południowej i środkowej części niżu. W krajobrazie Polski jodła zwyczajna tworzy lite lub częściej mieszane, drzewostany. Zazwyczaj towarzyszą jej buki i dęby, rzadziej sosny i świerki.

Wspaniałe drzewostany jodłowo-bukowe znajdują się w Roztoczańskim Parku Narodowym. Jodły wzrastają tam na wysokość ponad pięćdziesięciu metrów. Puszczą Jodłową nazwał Stefan Żeromski Puszczę Świętokrzyską, złożoną z naturalnych drzewostanów jodłowych, bukowych, dębowych i sosnowych. Jodła i buk rosną w Górach Świętokrzyskich od zarania dziejów, w zwartych gromadach, na wysokości ponad trzystu metrów nad poziomem morza.

Jodła zwyczajna to drzewo dorastające do ponad pięćdziesięciu metrów wysokości. Jej krewniaczka, jodła olbrzymia, rosnąca w północno-zachodniej części Stanów Zjednoczonych i na wyspie Vancouver w Kanadzie, dorasta nawet do siedemdziesięciu pięciu metrów. Drzewo to ma pokryte żywicą pączki oraz regularnie rozłożone igły o długości sześciu centymetrów w dolnych partiach i znacznie krótsze w wyższych. Igły tego gatunku są ciemnozielone, błyszczące, z białawymi paskami pod spodem. Jodła olbrzymia to bardzo dekoracyjne drzewo o luźnej koronie, w sprzyjających warunkach siedliskowych rosnące bardzo szybko. Jej uprawa jest dość powszechna w Europie. Sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o jodłach.

Jodła pospolita abies alba – pokrój, kwiaty, igły i szyszki

Jodła pospolita abies alba należy do rodziny sosnowatych i jest drzewem iglastym o prostym pniu i stożkowatej koronie. U starych egzemplarzy, na skutek zahamowania wzrostu wierzchołka, korona przyjmuje formy: zaokrągloną, płasko uciętą lub wgłębioną na szczycie - z tzw. bocianim gniazdem. Ponadto starsze drzewa łatwo tracą dolne liści. Jodła zwyczajna ma korę w kolorze jasnoszarym (popielatym), gładką, z pęcherzykami żywicy, a w starszym wieku z płytkimi prostokątnymi spękaniami. Kwiatostany męskie powstają od dolnej strony na końcach igieł i mają kształt wałeczków. Jasnozielone, szyszeczkowate kwiatostany żeńskie są zgrupowane na szczycie drzewa. Pączki jodły nie wydzielają żywicy.

Ułożone grzebieniasto, zimozielone, płaskie igły jodły o długości do trzech centymetrów wyrastają na wydłużonych pędach. Z wierzchu są błyszczące, ciemnozielone, natomiast pod spodem zdobią je dwa białe paski. Na szczytowych oraz dobrze oświetlonych pędach bocznych szpilki są mniej spłaszczone i ułożone grzebieniasto szczytami ku górze, natomiast na pędach zacienionych rozkładają się prostopadle do osi pędu. Jodła pospolita zakwita w kwietniu lub maju. Pod koniec września brunatnieją jej zielone szyszki, co wskazuje na ich dojrzałość. Skierowane do góry szyszki jodły są dość duże, osiągają nawet dwadzieścia centymetrów długości. Nasiona jodeł dojrzewają w końcu września. Wkrótce potem szyszki rozpadają się wraz z nasionami na drzewie na pojedyncze łuski i zostają jedynie osie owocostanów. Nasiona jodły są opatrzone przyrośniętymi do nich skrzydełkami. A może zainteresuje cię także artykuł o jodle szlachetnej?

Jodła zwyczajna – nuta grozy i terapii na temat jodły pospolitej w Polsce

W dawnych czasach jodłom, jak wielu drzewom, przypisywano magiczne moce i sprawowano wokół nich specjalne obrzędy. Huculi – góralska grupa etniczna zamieszkująca Karpaty Wschodnie, zajmująca się pasterstwem, myślistwem i hodowlą, wiązała z jodłą i bukiem zwyczaj postrzyżyn, których dokonywano na osobach nowo wstępujących do zrzeszenia parobków. Przed włączeniem fryca (tak nazywano nowicjusza) do zespołu, stawiano go pod bukiem lub jodłą. Jego przyjaciel, ująwszy w górę włosy fryca, podtrzymywał je przy drzewie, a przywódca parobków jednym cięciem ostrego toporka, ucinał włosy tuż pod palcami trzymającego.

Choć dziś jodła pospolita nie kojarzy się z niebezpiecznymi zwyczajami, jest w niej ciągle obecna nuta grozy. Szpilki, gałązki i żywica jodły wydzielają bowiem pinen i limonen – olejki eteryczne, które działają drażniąco na błonę śluzową przewodu pokarmowego zwierząt, powodując ostre zapalenie jelit i żołądka oraz uszkadzając silnie nerki.

Jest też druga strona medalu - olejek jodłowy w odpowiednich ilościach działa wykrztuśnie, moczopędnie i antyseptycznie na ludzi. Jest więc stosowany w schorzeniach dróg oddechowych, do inhalacji. Surowcem terapeutycznym są igły, pędy i żywica jodły. Do celów zielarskich oraz produkcji olejków eterycznych używa się świeżych, zielonych gałązek. Surowiec pozyskuje się w czasie, gdy jesienią i zimą ma miejsce planowe cięcie lasów i poddaje potem procesowi destylacji.

Wymagania jodły pospolitej w Polsce

Jodła zwyczajna – wymagania i pielęgnacja jodły pospolitej

Jak każde monumentalne drzewo, jodła zwyczajna ma specyficzne wymagania. Jodła pospolita lubi ziemię głęboko uprawioną, świeżą i żyzną. W naturze drzewo to rośnie na glebach piaszczysto-gliniastych. Ponadto gatunek ten źle znosi susze, upały i niskie temperatury, a także nagłe skoki temperatur. Jest też wrażliwy na zanieczyszczenia powietrza. Staranna pielęgnacja jodeł w ogrodzie powinna więc uwzględnić wszystkie te wymagania. Na jakość naszych jodeł ma też wpływ mikroklimat, jaki panuje w danym regionie. Jodła pospolita ma głęboki system korzeniowy, wymaga więc głębokiego dołka. Młode drzewka dobrze znoszą cień, ale tracą wówczas dolne gałęzie. W takim przypadku potrzebne jest cięcie.

Jodła pospolita to wysokie drzewo, tworzące pionowy pień, z którego wyrastają boczne gałęzie. Gatunek ten nadaje się przede wszystkim do większych ogrodów. Ze względu na duże rozmiary, jego pielęgnacja wymaga sprawności i siły. Zwłaszcza, że starszym okazom potrzebne jest cięcie prześwietlające koronę. U młodych drzewek można korygować wzrost pnia poprzez przywiązywanie i palikowanie. Uszkodzony wierzchołek trzeba zastąpić jednym z pędów bocznych. Dotychczasowy pęd główny służy w tym momencie jako czop, do którego mocujemy pęd boczny. Pędy konkurencyjne dla wierzchołka usuwa się poprzez cięcie, aby nie tworzyły podwójnego wierzchołka.

Rozmnaża się jodły zazwyczaj poprzez wysiew nasion, które zbiera się od sierpnia do października. Warto spróbować rozmnożyć je samodzielnie, gdyż jodły to rośliny dość drogie - cena kilkuletniego okazu w donicy wynosi kilkadziesiąt złotych, a cena niewielkiej sadzonki z odkrytym korzeniem to zazwyczaj kilka złotych. Nasiona wysiewa się wiosną, w okresie od połowy kwietnia do końca maja.

Jodła zwyczajna w małym ogrodzie

W niewielkich ogrodach warto posadzić jodły niskie i karłowate. Szczególnie ładnie będą one harmonizować z wrzosami i wrzoścami oraz wyższymi bylinami. Nowe odmiany, na przykład jodła srebrna, mają bardzo atrakcyjne szpilki i szyszki. Ciekawie zaprezentuje się pendula o zwisających ciemnozielonych pędach, dorastająca do dziesięciu metrów wysokości. Tylko jeden metr osiąga jodła wonna odmiany spreading star (cena: 29 zł), którą można posadzić w ogrodzie skalnym albo japońskim. Odmiana ta ma ładną szeroką koronę. Do dwóch metrów dorasta natomiast jodła srebrna compacta o niebieskawym odcieniu. Jest to odmiana gatunku jodły górskiej.

Do małych ogrodów warto polecić też jodłę pospolitą odmiany pyramidalis (cena: 13 zł) o regularnym stożkowym pokroju. Jej uprawa datuje się od połowy XIX wieku. Odmiana ta po trzydziestu latach dorasta jedynie do siedmiu metrów wysokości. Jest odporna na mróz, ale źle znosi wiosenne przymrozki. Drzewko to ma ciemnozielone błyszczące szpilki. Jak wszystkie jodły, potrzebuje żyznej, umiarkowanie wilgotnej ziemi i lubi miejsca lekko zacienione.

Nasze polskie wymagania klimatyczne jest w stanie wykorzystać pachnąca jodła balsamiczna odmiany nana (cena: 32 zł), o zwartej kulistej koronie. Jest to gatunek pochodzenia północnoamerykańskiego, bardzo wytrzymały i odporny także na chłody. Odmiana ta rośnie bardzo wolno. Do dziesięciu metrów dorasta odmiana jodły górskiej - jodła srebrna arizonica (cena: 30 zł) o niebiesko-zielonym odcieniu. Karłowe odmiany jodeł rozmnaża się przez sadzonkowanie.

Jodła zwyczajna to gatunek dość pospolity w górach Polski oraz w dolnym reglu. Występuje też w południowej części Polski nizinnej i wyżynnej. Choć to w naturze bardzo wysokie drzewo, wyhodowano wiele odmian, których wymagania dały się przystosować do aranżacji ogrodowych. Jodła pospolita i pokrewne jej gatunki mogą więc rosnąć w ogrodach małych i dużych. Drzewa te najlepiej wyglądają jako solitery, ale też dobrze komponują się z innymi roślinami. Mają pewne charakterystyczne wymagania, jednak nie na tyle złożone, by rezygnować z tych monumentalnych drzew i ich karłowych odmian.

Literatura:

1. Himmelhuber P., Cięcie drzew i krzewów. [brak miejsca i roku wyd.].
2. Mojžĭšek M., Iglaki w ogrodzie. Warszawa 2006.
3. Moszyński K., Kultura ludowa Słowian. T. 1, Kultura materialna. Warszawa 1967.
4. Mowszowicz J., Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Warszawa 1982.
5. Polakowska M., Leśne rośliny zielarskie. Warszawa 1982.
6. Rośliny iglaste. „Mój Piękny Ogród” 2018 nr 9, s. 60-71.
7. Seneta W., Dendrologia. Warszawa 1983.
8. Zaręba R, Puszcze, bory i lasy Polski. Warszawa 1986.