Kocanka

Kocanka - charakterystyka, występowanie, zdjęcia, właściwości

Kocanki to grupa roślin bylinowych. Mają one zastosowanie w ziołolecznictwie, bukieciarstwie i ogrodnictwie. Poznajmy najpopularniejsze gatunki. Czym różnią się miedzy sobą? Niektóre występuje powszechnie na obszarze całego kraju, a niektóre uprawiamy tylko w pojemnikach. Jak je odróżnić? Jak wykorzystać? Na jakie schorzenia pomogą?

Kocanka – systematyka i charakterystyka

Kocanka to grupa roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Sięgają korzeniami basenu Morza Śródziemnego, Afryki i Azji Środkowej. W Polsce popularna na terenie całego kraju jest kocanka piaskowa (łac. helichrysum arenarium). Jej nazwa pochodzi od rodzaju naturalnego siedliska w jakich rośnie, czyli suche i piaszczyste podłoże. Urośnie nawet na wydmach oraz nieużytkach. Często spotykana na przydrożach czy łąkach. Lubi również tereny borów leśnych. Z kolei jej łacińska nazwa nawiązuje do słowa ‘helios’ czyli słońce i ‘chrysos’  czyli złoto.

Inne gatunki kocanki to:

• kocanka ogrodowa (łac. xerochrysum bracteatum),
• kocanka włoska (łac. helichrysum italicum),
• kocanka włochata (łac.helichrysum petiolare).

Wszystkie powyższe nie są spotykane w naturalnych siedliskach w naszym kraju, ale można ją uprawiać w pojemnikach czy donicach. Są traktowane jako jednoroczne, ponieważ przetrwają polskiej zimy w glebie.

Kocanka piaskowa - opis

Kocanka piaskowa to bylina, która charakteryzuje się drobnymi, żółto-złotymi kwiatkami. Rosną na szczycie łodygi, która mierzy do 30 cm wysokości.  Kwiaty zebrane są w wiechy wzniesione do góry. Do złudzenia przypominają kwiaty w stanie zasuszonym. Liście kocanki przy podłożu są dłuższe od tych rosnących wyżej na łodydze. Kwiaty kocanki pojawiają się w lipcu i utrzymują się do jesieni – zwykle do października.

Co ciekawe jej składniki mają właściwości przyjęte w medycynie ludowej. W Polsce kocanki piaskowe objęte są częściową ochroną gatunkową. Co to oznacza? Można ją zrywać tylko w konkretnych miejscach.

Kocanka piaskowa w ziołolecznictwie

W ziołolecznictwie wykorzystuje się kwiatostan kocanek. Aby kwiaty zachowały właściwości lecznicze powinno się ją zbierać w lipcu lub z początkiem sierpnia. Gdy zbierzemy ją później to kwiaty będą się osypywać w czasie suszenia. Kocankę suszymy przy temperaturze do 35 st. C. Aby uzyskać 1 kg suszu trzeba nazbierać cztery razy tyle świeżych kwiatów.

Co takiego zawiera kocanka? Są to:

• flawonoidy,
• kumaryny,
• karotenoidy,
• woski,
• olejki eteryczne.

Kocanka wykazuje przede wszystkim działanie żółciotwórcze, moczopędne oraz rozkurczające.

Najczęściej wykorzystywana jest w produktach typu susz do naparów, herbata, olej, olejki, wyciągi czy nalewki.  Stosuje się je przy problemach ze strony układu trawiennego. To właśnie zawartość flawonoidów w kocance sprawia, iż poprawia się przepływ żółci w przewodzie pokarmowym. Tym samym wspomaga się funkcje wątroby i żołądka.

Kocankę stosuje się przy schorzeniach układu moczowego. Działa moczopędnie oraz bakteriobójczo w tym obszarze. Produkty na jej bazie poleca się osobom mającą schorzenie o nazwie dna moczanowa.

W medycynie ludowej kocanka wykorzystywana była także przy wszelkich dolegliwościach reumatycznych. Złagodzi ból im towarzyszący.

Ponadto ma korzystne działania na skórę, dlatego wykorzystuje się ja także w kosmetyce. Będzie pomocna zwłaszcza przy cerze naczynkowej. Produkty na jej bazie obkurczają naczynka. Oleje eteryczne zawarte w tej roślinie mają działanie natłuszczające i wygładzające. Bariera lipidowa skóry poprawi się, a tym samym opóźni to jej starzenie się.

Kocanka ma również właściwości antyseptyczne. Ma to wpływ na gojenie się zmian na skórze np. stany zapalane, wysypki, blizny, rany.

Uprawa kocanki włochatej

Kocanka włochata (łac.helichrysum petiolare) w naturalnym środowisku spotykać ją można głównie na obszarze Afryki. Tam jest to roślina wieloletnia. W Polsce tylko jednoroczna o zastosowaniu w ogrodnictwie. Jest lubiana za swoje dekoracyjne, gęste pędy , które mają zwisają pokrój. Liście i łodygi pokryte są w całości srebrnym meszkiem. Wyglądają jak welurowe. Jest to niewielka bylina, bo dorasta do 30-50 cm.

Główne walory ozdobne kocanki włochatej to płożące się lub zwisające pędy, gęsto pokryte niewielkimi, całkowicie owłosionymi, owalnymi liśćmi. Zależnie od odmiany jej liście mogą mieć zmienny kolor np. srebrzysto-szary  - 'Blue Green Leaved Silver', zielono-żółty - 'Bicolour Yellow Green’. Najczęściej spotyka się ją w skrzynkach i donicach na tarasach, balkonach i ogrodach. Z powodzeniem wypełni puste przestrzenie miedzy innymi roślinami. Można też wykorzystać ją jako roślinę do okrywania przy sklaniakach czy ścieżkach. Kocanka włochata raczej nie zakwita. Zdarza się to rzadko. Jeśli kwiat się pojawi to nie ma wartości dekoracyjnej.

Kocanka włochata preferuje glebę przepuszczalną, lekko wilgotną, umiarkowanie i żyzną. Stanowisko powinno być słoneczne zgodnie z naturalnymi warunkami.

Jak rozmnażać tę kocankę? Robi się to z wykorzystaniem wierzchołkowych sadzonek pędowych. Te pobiera się wczesną wiosną i ukorzenia w warunkach domowych nim wsadzi się ją do gruntu.  

Uprawa kocanki ogrodowej

Kocanka ogrodowa (łac. xerochrysum bracteatum) inaczej „nieśmiertelnik” w naturze spotykana jest w Australii. W naszym kraju jest to roślina jednoroczna mająca zastosowanie w ogrodnictwie i bukieciarstwie (kwiaty cięte, bukiety). Dekoracyjne są tutaj przede wszystkim kwiaty, które nawet po zasuszeniu w bukiecie utrzymują się jeszcze kilka miesięcy, a nawet dłużej. Zbudowane są z tzw. suchołuski. Są suche i błyszczące. Wyglądają niczym ususzone, ale tak nie jest. Ukazują się na szczycie wysokich łodyg. Wzrost tej kocanki to maksymalnie 60-80 cm.  Kwiaty maja do 4 cm średnicy i mogą mieć różne barwy. Za to ich środek jest zawsze żółty. Kwitną od połowy lipca do nadejścia przymrozków.

Rozmnaża się je przez wysiew nasion w inspekcie w marcu-kwietniu. Po pikowaniu, które jest koniecznie do grunty przesadza się w maju (w rozstawie 30x40 cm). Jakiej gleby potrzebuje ten gatunek kocanki? Gleba powinna być przepuszczalna i żyzna, lekko wilgotna, zaś stanowisko słoneczne, czyli jak u poprzednich kocanek.

Uprawa kocanki włoskiej

Kocanka włoska (łac. helichrysum italicum) dorasta do 50 cm wysokości i ma bardzo rozłożysty pokrój. Tym co ją charakteryzuje to dość cienkie, zielono-srebrne pędy, z gęsto ułożonymi liśćmi pokrytymi meszkiem. Na ich wierzchołkach rosną żółte, wiechowate kwiatostany z małymi kwiatami. Jej wygląd jest bardzo podobny do kocanki piaskowej. Warunki uprawy podobne do tych, jakie mają poprzednio opisane kocanki.

Charakterystyczne dla kocanki włoskiej jest zapach liści oraz ich zastosowanie w kuchni. Liście mają ziołowy zapach zbliżony do przyprawy curry. Zatem wykorzystywana jest w kuchni pod postacią gałązki dodanej do gotującej się potrawy. Przed podaniem jest wyjmowana.

Ponadto ma także właściwości zdrowotne podobne do kocanki piaskowej, szczególnie jeśli chodzi o dobroczynny wpływ na ludzką skórę. Działanie żółciotwórcze jest zdecydowanie mniejsze. Wykorzystuje się ją do olejków, wyciągów do stosowania na skórę.

Kocanki – Helichrysum - są roślinami z rodziny astrowatych. Wszystkie gatunki są ciepłolubne, wywodzą się z obszarów basenu Morza Śródziemnego oraz z terenów Nowej Zelandii i środkowej Azji. W naszym kraju spotykana jest dziko rosnąca kocanka piaskowa. Stosunkowo niedawno uwzględniono wyjątkowe właściwości kocanki piaskowej i roślina została uznana za zioło. Cenione są jej właściwości lecznicze, kulinarne i dekoracyjne. Uprawa roślin nie przysparza problemów, dlatego chętnie znajdują zastosowanie w ogrodach skalnych, na rabatach przydomowych ogródków i w ogrodach naturalistycznych.

Najciekawsze gatunki i odmiany kocanki – kocanka piaskowa

Kocanka piaskowa Helichrysum arenarium w Polsce - co warto wiedzieć?

Roślina ta jest byliną, rosnącą na łąkach, na skraju lasów, nieużytkach i wydmach. Lubi siedliska piaszczyste i suche. W Polsce dziko rosnąca bylina objęta jest ochrona gatunkową, bowiem lecznicze właściwości kocanki piaskowej stały się powodem nadmiernego zbioru rośliny z naturalnych siedlisk. Kocanka dorasta do około 30 cm wysokości. Pędy, wyrastające z podziemnych kłączy oraz żółty drobny kwiat, o kulistym kształcie, wchodzący w skład koszyczka, pokryte są srebrzystym kutnerem. Kwiat budują kwiaty rurkowate.

Kocanka piaskowa w Polsce nie jest trudna w uprawie. Najlepiej rośnie na słonecznych stanowiskach, o podłożu przepuszczalnym, żwirowatym i niezbyt żyznym. Rozmnażamy roślinę z nasion lub przez podział podziemnego kłącza. Można także nasadzać sadzonki, uzyskane z pędu, pozyskane wiosną lub jesienią.

Zastosowanie kocanki piaskowej

W ogrodzie nasadzana jest ze względu na wyjątkowe właściwości, jakie ma ziele kocanki. Kocanka piaskowa nadaje się także na suche bukiety, ponieważ suchy kwiat byliny przez długi czas zachowuje intensywne zabarwienie. Surowiec najlepiej pozyskuje się od kwietnia do końca września. Lecznicze zioło, uprawiane w ogrodzie, zbieramy w kwietniu. Ziele kocanki suszy się w przewiewnych warunkach, w temperaturze około 35 stopni Celsjusza. Procesowi suszenia poddaje się liście i kwiat.

Właściwości kocanki piaskowej

Kwiatostan kocanki zawiera wartościowe składniki, między innymi kwasy organiczne, olejki eteryczne, glukozydy, fitosterole i karotenoidy. Kocanka piaskowa stosowana jest na wiele dolegliwości. Ziele kocanki w postaci odwaru pomaga na:

• zatrucia pokarmowe,
• dnę moczanowej,
• stany zapalne dróg żółciowych,
• schorzenia wątroby,
• zaburzenia w pracy trzustki oraz układy trawiennego,
• choroby górnych dróg oddechowych – przy bólu gardła i uciążliwym kaszlu.

Korzyści naszej skórze przyniesie olej z kocanki. Szybko wchłaniający się specyfik pielęgnuje skórę naczyniową, nawilża, łagodzi wszelkie podrażnienia i wspomaga procesy odnowy naskórka.

Właściwości kocanki piaskowej szczególnie docenią osoby, pragnące zachować na długo młodą skórę oraz cierpiące na dolegliwości trawienne.

Kocanka włoska – uprawa, pielęgnacja i zastosowanie kocanki

Kocanka włoska Helichrysum angustifolium- co warto wiedzieć?

Roślina jest wiecznie zieloną krzewinką. Pochodzi z południowej Europy. Późnym latem pojawiają się drobne musztardowożółte koszyczki kwiatowe. Wyróżniają się charakterystycznym łagodnym słodkawym korzenny zapachem. Również srebnoszare liście - wąskie, przypominające igły – wydzielają podobny aromat. Kocanka wytwarza obłą, białą łodygę, która w drugim roku drewnieje i zielenieje. Cała roślina dorasta do 45 cm wysokości.

Kocanka wąskolistna preferuje słoneczne stanowisko, o glebie luźnej, bogatej w składniki odżywcze oraz o lekko kwaśnym lub obojętnym odczynie pH. Roślinę rozmnażamy z podzielonych części łodyg. Pozyskujemy je wiosną i jesienią. Nasadzenia wykonujemy w rozstawie co 30 cm. Pielęgnacja byliny polega na jej przycinaniu, wiosną lub jesienią. Dzięki zabiegowi, krzewinka ładnie się rozkrzewi. Możliwe jest również cięcie formujące. Kocanka jest wrażliwa na przymrozki, przed którymi chronimy je, przykrywając słomianą matą. Na zimę warto zadbać, by kocanka znalazła się w pomieszczeniu. Zadbajmy wówczas o jej lekkie podlewanie.

Ziele kocanki, liście i kwiaty, zrywamy, w miarę potrzeb. Suszymy je w warunkach przewiewnych, w temperaturze około 35 stopni Celsjusza.

Zastosowanie kocanki włoskiej

• Kocanka włoska sprawdza się jako atrakcyjna roślina do skalnych ogrodów.
• Suche liście wykorzystuje się do wypełnienia saszetek przeciw molom.
• Suche kwiaty wykorzystywane są do dekorowania wieńców oraz suchych bukietów. Płatki stanowią składnik potpourri.
• Zastosowanie kocanki dotyczy również srebrzystych aromatycznych liści. Ulistnione gałązki dodaje się do kompozycji bukietów i dekoracji wieńców.
• Dodatek liści do kąpieli działo odprężająco, pomaga na ból mięśni i zmęczenie po aktywnie spędzonym dniu.
• Kocanka wykorzystywana jest w kuchni

Uzyskanie korzennego smaku umożliwia zastosowanie kocanki, a dokładniej jej liści w potrawach przygotowanych na parze lub jako dodatku do zup czy gulaszu. Kocanka wzbogaci smak jarzyn, mięsa, ryżu i marynat. Zapach przypomina aromat maggi.

Lecznicze i kosmetyczne właściwości kocanki - olej z kocanki

Aromatyczny olej z kocanki wykorzystywany był od najdawniejszych czasów na potrzeby medycyny ludowej. Lecznicze właściwości kocanki doceniane są również współcześnie:

• pielęgnuje skórę, zwłaszcza z problemami naczyniowymi,
• przyspiesza gojenie i zabliźnianie się ran,
• wpływa na regenerację naskórka,
• olej z kocanki redukuje wolne rodniki, odpowiedzialne za starzenie się skóry.

Odmiany kocanki włoskiej

• Kocanka włoska ‘Silvery White’ – roślina wyróżnia się zwartą formą oraz wąskimi srebrzystobiałymi liśćmi. Odmiany kocanki wydzielają jeszcze mocniejszy aromat niż gatunek oryginalny. Kocanka dorasta do 30-40 cm wysokości. Zimą potrzebuje osłony przed mrozem. Preferuje stanowiska słoneczne, o podłożu suchym, kamienistym i piaszczystym.
• Kocanka włoska ‘Nana’ – należy do karłowej odmiany kocanki, o srebrzystych wąskich liściach. Preferuje siedliska w pełnym nasłonecznieniu. Kwiatostan kocanki, wybarwiony na żółto, zdobi krzewinkę latem i jesienią. W tradycji ludowej popularne było zastosowanie kocanki jako aromatycznej rośliny leczniczej, przyjmowanej w postaci naparów.

Kocanka - oryginalne gatunki w naszych ogrodach

Kocanka ogrodowa Helichrysum chrysanthum – to nazwa popularnej kocanki, znanej jako nieśmiertelnik. Roślina wywodzi się z Australii. Wyróżnia się wielobarwnymi kwiatami, na które składają się rurkowate żółte kwiaty, otoczone okrywą suchych listków, wybarwionych na czerwono, pomarańczowo i żółto. 10-cm liście i kwiaty unosi lekko owłosiona łodyga, dorastająca do 1 m wysokości. Większe barwne koszyczki kwiatowe wytwarza niska kocanka ogrodowa, dorastająca do 35 cm wysokości. kwiaty pojawiają się od lipca do pierwszych przymrozków.

Zastosowanie kocanki

• Nieśmiertelniki wspaniale prezentują się na ogrodowych rabatach. Są oryginalnym obrzeżeniem grządek, rozjaśniając ogród różnobarwnymi bezwonnymi kwiatami, o średnicy około 5 cm, które sprawiają wrażenie płonących. Często są sadzone grupowo wzdłuż płotów, na klombach i w przestrzeni publicznej.
• Kocanka ogrodowa nadaje się na suche bukiety i jako element potpourri. Kwiaty suszy się w przewiewnych miejscach, tak, by koszyczki kwiatowe skierowane były ku dołowi.

Uprawa rośliny najlepiej udaje się na słonecznym, umiarkowanie wilgotnym stanowisku, w ogrodowej przepuszczalnej ziemi, o lekko kwaśnym odczynie pH. Kocanka ogrodowa jest wytrzymała na susze. Rozmnażane są przez nasiona, wysiewane na stałe miejsca w kwietniu i w maju. Pielęgnacja polega na usuwaniu chwastów.

• Kocanki włochate, kocanki tienszańskie – Helichrysum lana tum – zawdzięczają swoją nazwę gęstemu wełnistemu kutnerowi, pokrywającemu całą bylinę. Kocanki włochate, obdarzone poduszkowatym pokrojem, dorastają do 30 cm wysokości. Niewielkie koszyczki kwiatowe, o średnicy 1 cm, wybarwione są na pomarańczowo, z biegiem czasu – na żółto. Roślina kwitnie w czerwcu i w lipcu. Zasilamy ją nawozami wieloskładnikowymi. Kocanki dobrze rosną w słońcu, na przepuszczalnej glebie. W czasie zimowych niskich temperatur, wymagają okrycia słomianymi matami. Rozmnażamy kocanki włochate przez sadzonki, otrzymane z wierzchołków pędów.

Inne zastosowanie kocanki

• Chętnie sadzona jest w ogrodach skalnych, na skarpach i na obwódki rabat.
• Nadaje się do hodowli w pojemnikach, na tarasy i balkony. Kocanka zwisająca w całej okazałości prezentuje dekoracyjne liście, nie sprawiając problemów uprawowych.
• Możliwa jest uprawa kocanki w mieszkaniu.

Odmiany kocanki różnią się od oryginalnego gatunku kolorem kutnerowatych liści oraz docelową wysokością. Szczególnie atrakcyjnie prezentują się odmiany zwisające:

• odmiany kocanki ‘Golden Leaved’ – wytwarza złociste liście,
• odmiany kocanki ‘Bicolor Yellow Green Leaved’ – wyróżnia się złocistozielonymi liśćmi,
• odmiany kocanki ‘Blue Green Leaved’ – o liściach wybarwionych niebieskawo, jest najbardziej rozrastającą się odmianą. Kocanka zwisająca wymaga troski o umiarkowanie wilgotne podłoże. Może być uprawiana w słońcu i w lekkim zacienieniu. Kocanki ogrodowe helichrysum bracteatum to wybór wart rozważenia do ogrodu.