Olcha w ogrodzie - sadzenie, pielęgnacja, zastosowanie drewna

Drzewo olcha. Opis, charakterystyka i najciekawsze odmiany

Drzewo olcha – opis

Olcha (alnus mill), znana również jako olsza czy też olcha zwyczajna to rodzaj drzew i krzewów należących do rodziny brzozowatych. Szacuje się, że istnieje około 25-44 gatunków tej rośliny, która naturalnie występuje w strefie klimatu umiarkowanego. Drzewo olcha można spotkać przede wszystkim w Ameryce Północnej, Azji (nawet na Syberii i Kamczatce) oraz Europie. W Polsce w naturze roślina ta występuje tylko na terenach górskich, a zatem głównie w Bieszczadach i Tatrach, gdzie zarasta połoniny oraz opuszczone pola uprawne. Drzewo olcha zapobiega erozji oraz utrwala górskie zbocza. Współcześnie jednak coraz częstszym zjawiskiem jest olcha w ogrodzie. Warto przy tym pamiętać, że roślina ta stanowi jedną z największych zmór alergików, gdyż pyłek olchy powoduje alergie. Sprawdź także nasze inspiracje na inne drzewa liściaste.

Charakterystyka olchy

Drzewo olcha (olcha zwyczajna) charakteryzuje się posiadaniem brodawek korzeniowych, w których mieszkają bakterie promieniowce o silnych właściwościach asymilacyjnych wolnego azotu. Dzięki temu rośliny te poprawiają jakość gleby, co znalazło zastosowanie w rolnictwie jako przedplon w uprawie. Olcha zwyczajna to drzewo liściaste lub krzew, który posiada pojedyncze, naprzemianległe liście o pikowanej lub ząbkowanej na brzegach blaszce. Olsza kwitnie jeszcze przed rozwinięciem się liści, ponieważ dzięki temu ziarna pyłku mogą się swobodnie przemieszczać unoszone wiatrem. Kwiaty są jednopłciowe, męskie i przybierają kształt wiszących kotków o żółtobrązowej barwie. Co ciekawe kwiaty olchy tworzą się późnym latem poprzedniego roku, mają wtedy czerwonobrunatną barwę, są twarde i krótkie, a zakwitają dopiero wiosną (często już w lutym). Kwiaty żeńskie rosną pojedynczo lub w parach w kątach pędów. Po kwitnieniu pojawiają się owoce, które kształtem przypominają skompresowane orzeszki, które są doskonałym pożywieniem dla ptaków. Z owoców w lutym-marcu wypadają nasiona, które są w stanie wykiełkować już po kilku tygodniach, o ile nie zniszczy je susza.

Drzewo olcha - odmiany

Szacuje się, że na świecie istnieje do 44 gatunków olchy. W Polsce najbardziej popularne są trzy gatunki tej rośliny, mianowicie olcha czarna (alnus glutinosa), olcha zielona oraz olcha szara (alnus incana).

• Olcha czarna (alnus glutinosa)– to gatunek osiągający nawet do 30 metrów wysokości. Kora olchy jest ciemnobrązowa, szorstka oraz pokryta siecią drobnych rys. Olcha czarna wypuszcza pędy okryte jajowatymi lub okrągłymi liśćmi, które zwykle ułożone skrętolegle są pojedyncze i mają długie ogonki. Ich kolor jest ciemnozielony a brzegi ząbkowane. Olcha czarna kwitnie długo przed rozwojem liści. Kwiaty męskie to żółte kotki, zaś żeńskie przekształcają się w owoce o charakterystycznym owalnym kształcie przypominającym szyszkę oraz czarno-szarym kolorze. Olcha alnus przy tym jest gatunkiem odpornym na stagnującą wodę. Najczęściej alnus glutinosa można spotkać na dobrze oświetlonych terenach podmokłych, takich jak brzegi rzek, potoków, jezior czy miejsca bagienne. Gatunek ten preferuje podłoże obojętne lub lekko kwaśne. Olcha alnus potrafi przeżyć do 120-150 lat. Do najciekawszych odmian olchy czarnej należą „Imperialis”, o delikatnych, mocno powycinanych liściach, „Lanciniata”, która osiąga 10-25 m i ma zielone z góry oraz szare od spodu liście, czy „Pyramidalis”, która przypomina nieco topolę.
• Olcha szara (alnus incana) – ta roślina rośnie zwykle do 20 m wysokości i ma przy tym wysoką jajowatą koronę. Średni wiek tej odmiany do 50-60 lat. Olcha szara może w niektórych sytuacjach przybierać formy krzewiaste. Kora olchy jest przy tym gładka w kolorze szaropopielatym, liście zaś są zaostrzone na szczycie i zaokrąglone u nasady a brzegi mają jedynie płytko klapowane lub wrębne. Olcha szara posiada niewielkie wymagania co do prawidłowego rozwoju. Dobrze rośnie na glebach wilgotnych, a więc nad rzekami czy strumieniami. Co ciekawe olcha szara stanowi gatunek pionierski, a zatem jako pierwsza pojawia się na terenach pozbawionych drzew np. w skutek zanieczyszczenia, ubogich gleb czy przymrozków. Ponadto czasami olcha szara uprawiana jest jako roślina ozdobna np. odmiana zwisająca „Pendula” czy też odmiana o postrzępionych liściach „Laciniata”.
• Olcha zielona (alnus alnobetula) – to również gatunek górski, występujący w Polsce. Olcha zielona charakteryzuje się jajowatymi lub eliptycznymi liśćmi o długości 3-6 cm, które są zaostrzone i mają podwójnie pikowane brzegi. Ta odmiana kwitnie równocześnie z rozwojem liści w okresie kwietnia i maja, owoce zaś są kuliste, jajowate i silnie zdrewniałe przypominające szyszki i długo utrzymujące się na drzewach. Olcha zielona osiąga zwykle około 2-4 m wysokości. Warto wiedzieć, że olcha zielona jest jednym z nielicznych gatunków, które zwiększają swój zasięg schodząc z wysokich gór w dół. A może interesuje cię także, jak wyglądają kwestie prawne wycinki drzew? Sprawdź w tym artykule.

Olcha w ogrodzie - uprawa

Olcha zwyczajna jest rośliną, która występuje naturalnie w florze Polski, jednak niektóre odmiany można również uprawiać w ogrodzie oraz w nasadzeniach miejskich (parkach, zieleniach miejskich itp.). Olcha w ogrodzie nie wymaga wiele pracy, a daje ciekawe efekty estetyczne i możliwości zastosowania. Jej niewielkie wymagania uprawowe oraz specyfika pozwalają na zadzrzewianie za pomocą olchy różnorodnych nieużytków czy wysypisk oraz niezbyt estetycznych i dobrych miejsc, o ile znajdują się na terenie dostatecznie nasłonecznionym i wilgotnym. Planując sadzenie olchy należy przy tym dobrze się zastanowić nad najlepszym dla niej stanowiskiem. Drzewo olcha nie jest na przykład polecane do sadzenia nad stawami, ponieważ opadające jesienią liście mocno zanieczyszczają stojącą wodę. Ponadto pielęgnacja olchy nie wymaga wielu czynności.

Wymagania uprawy olchy

Olchę uprawia się głównie z sadzonek zakupionych w sprawdzonej szkółce. Należy przy tym pamiętać, że sadzonki wyjęte z gleby łatwo przesychają, dlatego po wyjęciu korzeni należy je natychmiast wsadzić w ziemię lub przykryć warstwą gleby. Transportując zaś sadzonki należy je przewozić w opakowaniach chroniących przed przeschnięciem. Drzewo olcha preferuje stanowisko półcieniste, ale może również rosnąć w słońcu. Jedynym niezbędnym wymaganiem jest utrzymanie wilgotnej gleby. Najlepsze do uprawy tej rośliny jest przy tym podłoże o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym. Pielęgnacja olchy polega przede wszystkim na zapewnieniu jej odpowiedniej wilgotności w miejscach, gdzie poddawana jest silnym działaniom promieni słonecznych, a gleba nie jest dostatecznie wilgotna. Sprawdź także nasz artykuł: Najpopularniejsze drzewa liściaste w twoim ogrodzie.

Drzewo olcha - choroby i szkodniki

Olcha mimo wszystkich posiadanych zalet to przede wszystkim drzewo, które wywołuje alergię. Ponadto drzewo olcha (zwłaszcza olcha czarna) jest niezwykle podatne na atak szkodników. Do najczęściej spotykanych należą hurmak olchowiec, kloszowiec olchowy, kolbowiec olchowy, miodówka olszowa, miniarka brzozówka, pilśniowiec olchowy, zwiotka olszowa, zwijacz brzozowiec oraz zdobniczka podlistnoolchowa, które atakują liście oraz pędy drzewa. Korzenie rośliny zaś mogą być atakowane przez pienik olchowiec. Olcha jest również narażona na działanie chorób, przede wszystkim fyroftorozę oraz żółtaczkę olszy.

Właściwości i zastosowanie olchy

Drzewo olcha - właściwości

Właściwości olchy powodowały, że już przed wielu laty znachorzy wykorzystywali ją do leczenia. Liście olchy mają właściwości gojące, dlatego stosowano z nich okłady na niegojące się rany. Odwary z szyszek wykorzystywano na schorzenia żołądkowe i biegunki, a kora olchy służyła do przygotowywania naparów na przeziębienia, kaszel i katar.

Również dzisiaj olcha jest stosowana we wspomaganiu leczenia różnorodnych schorzeń i dolegliwości. Z młodych liści można również przygotowywać płukanki do włosów, które wspomagają walkę z wypadającymi włosami, łupieżem oraz łojotokiem a dodatek odwaru do maseczki ma właściwości przeciwzmarszczkowy3 oraz goi stany zapalne. Ogrzane liście mogą również służyć jako okłady na stawy, ponieważ łagodzą bóle reumatyczne. Jeśli intersują cię także ceny drzewek, cennik znajdziesz w tym artykule.