Opuncja figowa

Opuncja figowa - uprawa, hodowla, rozmnażanie, podlewanie, porady

Opuncja figowa to jeden z kaktusów stanowiących naturalny pokarm dla koszenili, czyli czerwców kaktusowych. Z pluskwiaków tych uzyskuje się barwnik spożywczy o głęboko czerwonej barwie, nazywany koszenilą, karminem lub kwasem karminowym. Sposób jego wytwarzania znany był już w starożytności, a wykorzystywano go dawniej do barwienia jedwabnych tkanin i zdobienia przedmiotów. W drugiej połowie wieku XIX koszenila znalazła zastosowanie w przemyśle spożywczym do barwienia żywności.

Jeśli szukasz więcej porad i inspiracji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o sukulentach.

Kaktus opuncja z rodziny kaktusowatych

Kaktusowate – rodzina, z której wywodzi się opuncja figowa

Kaktusowate (nazywane pospolicie kaktusami), do których należą między innymi opuncje, to bezlistne byliny suchorostowate o zgrubiałych soczystych łodygach, które mają kształty kuliste, walcowate, spłaszczone, a czasami przypominają słupy, kandelabry albo inne formy. Kształty te, a także bruzdy lub spłaszczenia na powierzchni łodyg zabezpieczają rośliny przed nadmierną utratą wody. Skutkiem naturalnie ograniczonej transpiracji jest też bardzo powolny wzrost oraz owłosiona i pokryta warstwą wosku skórka. Wnętrze łodygi wypełnia miękisz. U niektórych gatunków miękisz jest jadalny i służy często za pokarm dla zwierząt domowych. Z kolei inne gatunki kaktusowatych wykazują trujące działanie.

W wyniku ewolucji liście kaktusowatych zostały przekształcone w ciernie albo zredukowane, właśnie w celu zmniejszenia zużycia wody bądź ograniczenia jej do ilości niezbędnych do przeżycia. Jedynie na bardzo młodych pędach pojawiają się płaskie lub walcowate listki. Kwiaty kaktusowatych mają spiralne okwiaty złożone z licznych listków zrastających się u dołu. Nie występuje tu klasyczne zróżnicowanie na kielich i koronę. Kwiaty są często duże, kolorowe i ładnie pachną. Owocami kaktusowatych są jagody, mające czasami zastosowanie w kuchni.

Rośliny z rodziny kaktusowatych osiągają różne rozmiary, od bardzo małych do ogromnych. Ich system korzeniowy rozrasta się pod powierzchnią gleby głównie wszerz i to na dużą odległość. Z nadejściem pory deszczowej rośliny te wytwarzają liczne włośniki wchłaniające wodę. U kaktusowatych zwracają uwagę charakterystyczne wyrośla na łodygach, na końcach których znajdują się tak zwane aureole z cierniami. Każdy gatunek kaktusowatych można rozpoznać właśnie na podstawie liczby kolców na areoli, a także ich kształtu i rozmieszczenia kolców. A może zainteresuje cię także ten artykuł o opuncji drobnokolczastej?

Kaktus opuncja – charakterystyka botaniczna

Jednym z najstarszych kaktusów, a przy tym mających użyteczne właściwości, jest opuncja. Jest to roślina pochodząca z Ameryki Północnej i Południowej, ale też szeroko rozpowszechniona w Australii oraz w basenie Morza Śródziemnego. Kilka gatunków zostało tam przeniesionych dawno temu i obecnie rosną jako formy zdziczałe, gdyż nie opłaca się ich pielęgnacja. Najwięcej gatunków opuncji występuje w Meksyku.

Kaktus opuncja ma formę spłaszczonych członów o kształcie cylindrycznym, maczugowatym, talerzowatym, owalnym lub odwrotnie jajowatym. Do grupy tej należą też krzewy o łodygach cienkich, biczowato wydłużonych, z silnie zredukowanymi zawiązkami liści. Niektóre opuncje są zapylane przez ptaki. Zalicza się do nich gatunki kwitnące różowo lub czerwono, pochodzące z Meksyku, a zadomowione silnie w południowej Hiszpanii i na Wyspach Kanaryjskich.

Rodzaj opuncja liczy ponad dwieście gatunków. Początkowo widziano w opuncjach właściwości odżywcze, zwłaszcza w żywieniu zwierząt, w miarę jednak rozrastania się i dziczenia, stały się one uciążliwymi chwastami, których pielęgnacja nikomu ani niczemu nie służy - zwłaszcza w Australii i Afryce Południowej. Opuncje rozsiewają się bowiem samoistnie albo zakorzeniają poprzez odpadłe człony łodyg. W hodowli bydła wykorzystywano głównie opuncje bez cierni. Odmiany bezcierniowe wyhodował północnoamerykański przyrodnik i hodowca roślin Luther Burbank.

Istnieją gatunki opuncji bardzo odporne na chłody i wytrzymujące zimy na wolnym powietrzu, nawet we wschodniej Europie. Należy do nich na przykład mrozoodporna opuncja Humifusa, opuncja włosowata i opuncja ciemnociernista. Uprawa i pielęgnacja na wolnym powietrzu tych gatunków w naszym klimacie wymaga jednak zastosowania specjalnych daszków chroniących rośliny przed nadmiarem opadów, a także systemu odprowadzania nadmiaru wody z gleby. Opuncja Humifusa o lśniących miseczkowatych kwiatach w kolorze żółtym to dość popularny w Europie kaktus, między innymi ze względu na właściwości miododajne. Owoc opuncji Humifusa oferowany jest w Dalmacji i Tyrolu jako przysmak, choć ma nieco mdły smak. Owoc ten nazywany jest końską figą. Sprawdź także ten artykuł o polecanych do uprawy sukulentach.

Kaktus opuncja w domu

Kaktus opuncja - gatunki i odmiany

Opuncje to kaktusy o bardzo różnych rozmiarach: od małych skalnych, okrywowych, po duże zimozielone o pokroju drzew. W uprawie domowej najlepiej sprawdzają się opuncje o spłaszczonych członach, tworzące przy tym bardzo różnorodne kształty. Zazwyczaj jednak opuncje są zbyt duże do uprawy w mieszkaniu.

Kaktus opuncja ma rozmieszczone na całej powierzchni areole wypełnione cierniami i włoskami oraz glochidiami. Glochidia to drobne, krótkie, mikroskopijne, sztywne, piłkowane szczecinki, które przy dotknięciu łatwo się oddzielają od rośliny i wnikają w skórę. Są przy tym trudne do usunięcia i jeśli wczepią się naskórek, mogą mieć zapalne działanie. Pielęgnacja opuncji wymaga więc ostrożności.

Opuncje mają promieniste kwiaty, zazwyczaj w kolorze żółtym, ale spotyka się też gatunki i odmiany kwitnące pomarańczowo (płożąca opuntia longispina), czerwono (opuntia bergeriana), purpurowo (opuntia imbricata), pomarańczowoczerwono (opuntia stenopetala). W zależności od gatunku kaktusy te kwitną od wiosny do jesieni, a ich kwiaty wyrastają z krawędzi albo wierzchołków pędów. U opuncji o płaskich członach rosną na brzegach, natomiast u gatunków cylindrycznych wzdłuż pędów.

Istnieje wiele gatunków opuncji wytrzymałych na niskie temperatury, dlatego ich uprawa rozpowszechniła się na wielu kontynentach. Z Ameryki Południowej pochodzi kaktus opuncja pospolita (opuntia vulgaris) o drzewiastym pokroju, na młodych pędach prawie pozbawiona cierni. Uprawa tego gatunku rozpowszechniła się z czasem na innych kontynentach, głównie ze względu na duże jadalne owoce.

Niektóre opuncje kwitną w warunkach domowych. Należy do nich kaktus opuncja białowłosa (opuntia leucotricha) o dość dużych żółtych kwiatach. Łodygi tego gatunku pokryte są białym filcem, z którego wyłaniają się białe kolce. Kaktus opuncja białowłosa ma żółtawe lub czerwonawe owoce o kształtach beczułkowatym, gruszkowatym albo kubkowatym.

Żółto kwitnie również krzaczasta opuncja drobnokolczasta (opuntia microdasys) o jajowatokulistych członach łodyg - na przykład odmiana albinospina. Gatunek ten jednak dość rzadko zakwita w mieszkaniu. Kaktus opuncja drobnokolczasta nie ma kolców a króciutkie białe lub żółte, szczeciniaste włoski. Jadalne owoce tego gatunku mają właściwości odżywcze, dlatego są wykorzystywane w przemyśle spożywczym. W warunkach domowych kaktus ten dorasta do trzydziestu centymetrów wysokości.

Opuncja figowa (opuntia ficus-indica) – jak jeść owoce opuncji figowej

Opuncja figowa, roślina pochodząca prawdopodobnie z Meksyku, ma charakterystyczne tarczowate, dwustronnie spłaszczone, mięsiste, jajowate, owalne lub eliptyczne pędy, złożone z licznych członów z aureolami i kolcami. Znane są ponadto opuncje figowe bez kolców. Ich uprawa jest rozpowszechniona w krajach tropikalnych i subtropikalnych oraz nad Morzem Śródziemnym. Opuncja figowa w naturze dorasta do kilku metrów wysokości i mocno się rozkrzewia, a w tropikach tworzy formy drzewiaste. Kaktus ten rośnie bardzo szybko.

Opuncja figowa (opuntia ficus) ma duże żółte kwiaty. Na starszych roślinach rozwijają się owoce. Owoc opuncji figowej jest jadalny, ale trzeba wiedzieć, jak jeść ten przysmak. Roślina ta została rozpowszechniona właśnie ze względu na właściwości owoców. Jest to żółtawa, biaława lub czerwonawa kolczasta jagoda o gruszkowatym kształcie i długości około dziewięciu centymetrów. Owoc w kolorze czerwonym dał początek łacińskiej nazwie opuncji figowej ficus indica - figa indyjska. Owoce mają różną soczystość. Są słodkie z lekką nutą kwasową. Znajdziemy w nich witaminy i dobroczynne minerały. Sporządza się z nich przetwory albo spożywa na surowo lub lekko rozgotowane. Wysuszony owoc opuncji figowej można dodać do herbaty. Mówi się też, że opuncja, a dokładniej owoce opuncji figowej, przyjmowana w odpowiednich dawkach terapeutycznych, jest dobra na odchudzanie, ponieważ wiąże tłuszcze w pożywieniu.

Ze względu na obecność cierni warto wiedzieć, jak jeść owoce opuncji. Delikatne glochidia nie zawsze są bowiem wyczuwalne pod palcami. Więc jak jeść? Najlepiej dotykać szczecinki językiem. Opuncję trzeba też obrać, odcinając najpierw jej dwa końce. Potem skórka schodzi już bardzo łatwo.

Opuncja figowa (opuntia ficus-indica) - uprawa i pielęgnacja

Opuncja figowa, ze względu na swoje właściwości, została szybko rozpowszechniona we wszystkich suchych obszarach subtropikalnych, a także w cieplejszych regionach strefy umiarkowanej. Szczególne znaczenie gospodarcze uzyskały odmiany pozbawione cierni. Z kolei uprawa odmian ciernistych zyskała popularność jako żywopłoty, tworzące w szybkim czasie nieprzebyte gęstwiny.

Hodowla opuncji jest możliwa w naszym klimacie nawet na szerszą skalę, gdyż rośliny te wykazują znakomite właściwości adaptacyjne. Jednak uprawa i pielęgnacja w domu raczej nie przynosi długotrwałych efektów, ponieważ opuncja to kaktus osiągający tak duże rozmiary, że trudno uprawiać go we wnętrzach. W warunkach naturalnych osiąga wysokość kilku metrów.

Opuncja figowa, podobnie jak inne kaktusy, wymaga przepuszczalnej ziemi. Jej pielęgnacja polega przede wszystkim na odpowiednim zasilaniu - od kwietnia do września nawozem do kaktusów, najlepiej raz w miesiącu. Kaktus ten nie potrzebuje dużej wilgotności powietrza ani też zraszania. Podlewamy go raz w miesiącu. Opuncjom zagrażają czasami tarczniki oraz wełnowce korzeniowe i pędowe.

Latem stawiamy opuncje w słonecznym, ciepłym i przewiewnym miejscu - najlepiej na zewnątrz. Podlewamy w tym okresie dopiero wówczas, gdy ziemia jest sucha, ale utrzymujemy umiarkowaną wilgotność podłoża. Na zimę warto przenieść roślinę w chłodne (około dziesięciu stopni Celsjusza) i jasne miejsce. W zależności od temperatury pozostawiamy prawie zupełnie suche podłoże.

Opuncje rosną szybko i po kilku latach wymagają odmładzania poprzez sadzonkowanie górnych członów w piaszczystym podłożu. Każdy człon jest w stanie dobrze się przyjąć. Nacięte powierzchnie powinny najpierw przyschnąć przez dwa tygodnie. Gatunek ten można też rozmnażać z nasion.

Opuncja figowa (opuntia ficus) zawdzięcza swoją popularność głównie dzięki swoim owocom. Jej owoce to smaczne jagody różnej barwy (żółtej, czerwonej, różowej itp.) i różnej wielkości. Zawierają one liczne witaminy i minerały, dlatego wykazują działanie lecznicze, a w odpowiednich dawkach mogą wspierać odchudzanie. Znajdują też zastosowanie w kuchni i w przemyśle spożywczym. Spożywa się jako warzywo albo przetworzone w postaci napojów lub przetworów. Ze względu jednak na obecność drobniutkich kłujących glochidii trzeba wiedzieć, jak jeść ten przysmak.

Literatura:

1. Onitzchowa K., Rośliny ozdobne w mieszkaniu. Warszawa 1987.
2. Rośliny kwiatowe. Wielka Encyklopedia przyrody. Cz. 1. Warszawa 1998.
3. Rośliny ozdobne. Warszawa 1987.
4. Rośliny pokojowe i balkonowe. Nastrojowe wnętrze. Kolonia [brak roku wyd.].
5. Rośliny pokojowe. Praktyczna encyklopedia. Warszawa 2010.
6. Schubert M., Herwig R., Mieszkamy wśród kwiatów. Warszawa 1988.
7. Uprawa roślin ozdobnych. Podręcznik dla studentów akademii rolniczych. Warszawa 1984.