Orzech

Orzech - gatunki, odmiany, opis, sadzenie, uprawa, zastosowanie

Uwielbiamy orzechy jako przekąskę, dodatek do słodyczy i deserów czy też do sałatek. Są one jednak dość drogie. Królem orzechów w Polsce jest niedrogi i prozdrowotny orzech włoski, który stał się tak pospolity, że uznano go za roślinę ekspansywną. Czy warto uprawiać orzechy włoskie na własnej działce? Jakie orzechy są w stanie rosnąć w naszym chłodnym klimacie? Wyjaśniamy jak uprawiać i pielęgnować orzechy w ogrodzie.

Jakie orzechy jadalne można uprawiać w Polsce

Gatunki orzechowatych występujące w Polsce

Orzechy jadalne są smaczne, zdrowe i z chęcią wykorzystywane w kuchni oraz jako przekąska. Niestety w naszym klimacie możemy uprawiać tylko 3 gatunki orzechów. Są to:

• orzech włoski,
• orzech laskowy,
• orzeszki ziemne.

Orzechowate obejmują około 60 gatunków, które rosną głównie w Ameryce i Azji. Tylko jeden gatunek, czyli orzech włoski, obejmuje swym zasięgiem Europę. W Polsce jest uważany za roślinę inwazyjną. W naszym kraju pojawiły się także inne, ciekawe gatunki orzecha, która są rzadko spotykane i mało znane. Niektóre z nich wydają także owoce jadalne.

W parkach i ogrodach uprawiany jest także orzech szary. Co ciekawe, jego owoce są podłużne i mają słodki i maślany smak. Jednak smak jego jest kontrowersyjny, gdyż niektórym kojarzy się z żywicą. Pochodzi on z Ameryki Północnej. Podobnie jadalny jest także orzech czarny, który znajduje zastosowanie w parkach i ogrodach jako roślina ozdobna. Szczególnie cenione jest jego drewno z powodu ciemnego ubarwienia. Obecnie robi się z niego jedynie okleiny w meblarstwie artystycznym. Owoce orzecha szarego i czarnego są jadalne, jednak bardzo trudno je rozłupać. Nie radzi sobie z nimi dziadek do orzechów i prawdopodobnie dlatego nie są popularne. W parkach i ogrodach hoduje się także skrzydłorzech kaukaski. Jest to dorodne drzewo, które jesienią ładnie się przebarwia. Jego bardzo ciekawą cechą są długie owocostany, które osiągają długość około 40 cm.

Krzewem rodzimym w Polsce jest także leszczyna. Naturalnie rośnie ona w lasach liściastych, zaś w ogrodach uprawia się odmiany, które obficie owocują i wydają smaczniejsze orzechy. Orzech laskowy jest krzewem dorastającym do wysokości 3 - 5 metrów. Warto jednak wiedzieć, że jest to roślina obcopylna. Dlatego też, aby uzyskać owoce, należy posadzić w ogrodzie kilka krzewów, które się będą wzajemnie zapylać. W zależności od odmiany orzechy zbiera się od połowy sierpnia do października.

Co ciekawe, w Polsce możliwa jest także uprawa orzeszków ziemnych. Jest to jednak roślina tropikalna, która nie zawsze wyda owoce w klimacie umiarkowanym. Ich uprawa jest także dość trudna.

Uprawa, znaczenie i zastosowanie orzecha włoskiego w Polsce

Orzech włoski jest rośliną, która licznie rozsiewa się sama w Polsce. Jest to długowieczne drzewo liściaste, które gubi liście na zimę. Dorasta do wysokości nawet 35 metrów, choć orzechy uprawiane w ogrodach są znacznie niższe. Ma gładką, srebrzysto szarą korę. Jego duże liście składają się z naprzemiennie usytuowanych 5 - 9 listków. Kwiaty męskie orzecha pojawiają się w formie grubych kotków. Na wiosnę stanowią one utrapienie właścicieli posesji, gdyż opadając zaścielają grubo teren i wymagają sprzątania.

Najcenniejsze są owoce orzecha włoskiego, które w zasadzie są pestkowcami. Bogaty w składniki odżywcze miąższ okryty jest skorupą, którą łatwo jest rozłupać. Okryte są zielonym miąższem i dojrzewają na jesieni, kiedy to opadają z drzewa. Wtedy należy zebrać owoce i starannie obrać z zielonego miąższu. Podzielone są zdania co do tego, czy owoce należy przechowywać w łupinie czy obrać. Obrane z łupin orzechy należy najpierw wysuszyć, a następnie przechowywać w szczelnie zamkniętym pojemniku.

Orzech włoski pochodzi z Azji i w naturze rośnie w Azji i Europie. Uznawany jest za gatunek inwazyjny w pierwszym etapie inwazji. Orzech przywędrował do Europy jeszcze w średniowieczu lub nawet w czasach Cesarstwa Rzymskiego, lecz stał się gatunkiem inwazyjnym dopiero w XX wieku. Orzech włoski rzadko spotykany jest w lasach. Wyrasta najczęściej w pobliżu siedzib ludzkich. Co ciekawe, za wzrost jego występowania obwinia się wzrost liczby krukowatych, które roznoszą jego nasiona. Niejednokrotnie widzimy jak krukowate nauczyły się rozbijać orzechy zrzucając je z wysokości na kamienny bruk.

Rozprzestrzenianie się orzecha włoskiego jest kontrowersyjne. Cieszymy się z powodu podaży tanich orzechów. Jednak orzech włoski może negatywnie wpływać na glebę, gdyż wydziela do niej juglon. Ponadto ptaki przerzucające się na jedzenie orzechów włoskich mogą przestać roznosić nasiona innych roślin, na przykład orzecha laskowego.

Orzech włoski uprawiany jest głównie z uwagi na jadalne orzechy. Wysoko cenione jest również drewno orzecha, które jest twarde o gęstych słojach. Drewno orzecha włoskiego wykorzystywane jest w stolarstwie artystycznym, do wyrobu mebli oraz broni strzeleckiej. Z nasion orzecha włoskiego wyrabia się olej służący do celów spożywczych i przemysłowych, zaś z liści robi się olej do bejcowania.

Orzechy włoskie uważa się za pożywienie prozdrowotne i zaleca się zjadanie kilku orzechów dziennie. Zawierają witaminę E i witaminy z grupy B, jak również magnez, potas i fosfor. Są one także bogatym źródłem wielonienasyconego kwasu tłuszczowego omega-6. Dlatego też zaleca się ich spożycie w diecie przeciwmiażdżycowej. Orzechy włoskie mają właściwości lecznicze. Ich liście, łupiny, kora i owoce są surowcem zielarskim.

Od wieków znana jest orzechówka, czyli prozdrowotna nalewka z niedojrzałych orzechów włoskich. Do tego celu wykorzystujemy miękkie owoce, które można łatwo pokroić, zebrane w czerwcu lub lipcu. Wykorzystujemy przepis jak na nalewkę z owoców. Orzechówka ma działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne.

Najlepsze i najsmaczniejsze orzechy pochodzą z drzew uprawianych ekstensywnie z siewu. Jednak trzeba czekać kilkanaście lat na ich owocowanie. Dlatego też wyhodowano liczne odmiany rozmnażane przez szczepienie, które owocują szybciej.

Uprawa orzechowatych w ogrodzie - pielęgnacja, cięcie, wymagania

Uprawa i pielęgnacja orzecha włoskiego w ogrodzie

Orzech jest drzewem łatwym w uprawie w ogrodzie. Można go wyhodować z nasion. Takie drzewa żyją nawet do 500 lat i owocują po 12 - 15 latach. Szybciej owocują orzechy szczepione, jednak są krócej żyjące. Orzech włoski nie ma wielkich wymagań uprawowych, jednak nie rośnie i szybko obumiera na glebach podmokłych, zbitych, ciężkich i zimnych.

Warto pamiętać, że orzech włoski to drzewo wysokie o okazałej koronie. Dorasta do kilkunastu metrów wysokości. Dlatego też należy rozważyć posadzenie go w małym ogrodzie. Warto również unikać sadzenia szczególnie cennych roślin w pobliżu orzecha włoskiego. Zawiera on juglon, czyli toksyczną substancję hamująca rozwój innych roślin. Substancja ta szybko się rozpada, jednak lepiej nie sadzić w pobliżu cennych okazów. Ponadto orzech wysysa z podłoża substancje odżywcze i zabiera je innym roślinom.

Wymagania orzecha włoskiego:

• stanowisko słoneczne,
• miejsce ciepłe i zaciszne,
• gleby żyzne i ciepłe,
• gleba zasobna w próchnicę i wapń,

Pielęgnacja orzecha w ogrodzie polega na regularnym cięciu drzewa. U młodych drzew przeprowadza się cięcie formujące, a u starszych cięcie przerzedzające. Cięcie należy wykonywać w sierpniu. Nie przycina się orzechów wiosną, gdyż następuje wtedy wyciek z ran, który może wywołać infekcję drzewa.

Orzechy, które można uprawiać w Polsce to orzech włoski i leszczyna. Orzech włoski ma szerokie zastosowanie kulinarne i prozdrowotne. Jest łatwy w uprawie amatorskiej i rozprzestrzenia się tak szybko, że uznano go za roślinę inwazyjną.

Orzech to termin mający kilka zastosowań, lecz dwa z nich są najważniejsze. Po pierwsze to słowo jest nazwą rodzaju roślin należących do rodziny orzechowatych. Po drugie orzechami nazywa się suche owoce mające zdrewniałą skorupkę otaczającą jadalne nasienie. W tym artykule opisujemy najpopularniejsze rośliny, które reprezentuje orzech włoski i leszczyna. Sprawdzamy też jak powstaje orzechówka na spirytusie oraz inne przetwory.

Orzech laskowy i włoski – popularne rośliny ogrodowe

Orzech laskowy to owoc, który wydaje leszczyna, krzew osiągający 5 metrów wysokości lub niewielkie drzewo. Naturalnie występuje w Azji Mniejszej i Europie. W naszym kraju dziko rozwija się leszczyna pospolita, którą uprawia się również w ogrodach. Poza nią hodowane są takie odmiany jak turecka, barcelońska, cud z bolwiller, olbrzymi z halle. Sadzonki orzecha laskowego(tak też nazywa się czasem całą roślinę) umieszcza się na stanowiskach nasłonecznionych lub półcienistych. Gatunek ma małe wymagania glebowe jednakże najlepiej rośnie na ziemiach żyznych i bogatych w wapń. Dodatkowo podłoże powinno być umiarkowanie wilgotne i mieć lekko zasadowy odczyn. Pierwsze owocowanie następuje po 4-5 latach od posadzenia.

W polskich ogrodach sporą popularnością cieszy się też orzech włoski. Jest to drzewo o charakterystycznej szarej i gładkiej korze. Przeważnie dorasta do 20-30 metrów wysokości. Naturalnie występuje w Europie oraz Azji. Do prawidłowego rozwoju potrzebuje nasłonecznionego stanowiska, choć poradzi sobie też w półcieniu. Preferuje ziemie umiarkowanie wilgotne, żyzne i przepuszczalne. Ważne też by ziemia miała zasadowe pH. Roślinę umieszcza się w ziemi jesienią, młode sadzonki orzecha wymagają osłon i kopczykowania na zimę. Owoce tego drzewa są smaczne i mają różne zastosowania kulinarne. Jednym z nich jest na przykład nalewka z orzechów.

Nalewka z orzechów – smaczny domowy alkohol

Nalewka z orzechów włoskich nie jest trudna w przygotowaniu, wiec poradzi sobie z tym nawet osoba bez dużego doświadczenia w tej dziedzinie. Trzeba też wiedzieć, że występuje w dwóch podstawowych wersjach. Jedna powstaje z wykorzystaniem wódki a druga wymaga zastosowania spirytusu. Nalewka z orzecha włoskiego na wódce wymaga zgromadzenia 30-40 owoców. Pozostałe składniki, poza litrem alkoholu, to cynamon, kolendra, goździki, pieprz w ziarnach i ziele angielskie. Dodaje się też wodę i szklankę cukru. Oczywiście przepis można modyfikować według uznania.

Orzechówka na spirytusie jest nieco mocniejsza od napitku opisanego powyżej. Do jej przygotowania, poza spirytusem i orzechami, potrzebna jest również wódka. Pozostałe dodatki mogą być takie same jak w powyższym zestawie. Sposób przygotowania również jest podobny. Orzechy zalewa się alkoholem(dowolnymi proporcjami spirytusu i wódki) i odstawia na 4 tygodnie. Następnie płyn odlewa się do innego naczynia a do owoców dodaje cukier i przyprawy. Po 2-3 tygodniach tworzy się syrop, który zostaje połączony z odlanym alkoholem. W taki sposób powstaje smaczna nalewka z orzecha włoskiego. Poza walorami smakowymi oferuje właściwości lecznicze.