Ostrokrzew

Ostrokrzew - odmiany, charakterystyka, wymagania, porady

Nazwa ostrokrzew przede wszystkim kojarzy się z ozdobną rośliną, której motyw pojawia się na dekoracjach bożonarodzeniowych. Nic dziwnego – ten zimozielony krzew, z intensywnie czerwonymi owocami doskonale dopełnia symbolikę świątecznej choinki. Jednak ostrokrzewy to duża grupa roślin, która obejmuje wiele ciekawych gatunków i odmian.

Ostrokrzew – występowanie i gatunki

Trudno opisać charakterystykę ostrokrzewu bez podziału na gatunki. Istnieje ich ok. 600, z czego aż 50 jest uprawianych w ogrodach. Najbardziej popularny ostrokrzew kolczasty, to zimozielone drzewo. Występuje naturalnie w Europie i Afryce Północnej. Jednak klimat w Polsce jest dla niego trochę za zimny. W uprawie zwykle utrzymywany jako zimozielony krzew. Ma charakterystyczne, kolczaste liście w kolorze ciemnozielonym. Jest też rozpoznawany po intensywnie czerwonych owocach.

Ostrokrzew chiński (lub rogaty – łac. Ilex cornuta), o kolczastych, sztywnych i błyszczących liściach może być uprawiany jako roślina ozdobna. Nie należy go mylić z kuzynem – Ilex latifolia, z którego w Chinach sporządza się gorzką herbatę „ku ding cha”. Ten ostatni, podobnie jak ostrokrzew paragwajski (czyli yerba mate) nie ma charakterystycznych kolców na liściach. Oba są niskimi drzewami (do 15 m), o lancetowatych liściach i czerwonych, okrągłych owocach.

Pewnym zainteresowaniem ogrodników w Polsce zaczyna się cieszyć ostrokrzew japoński, którego wielką zaletą jest duża odporność na mrozy. Jego krzyżówka z ostrokrzewem kolczastym to tzw. ostrokrzew Meservy – również coraz popularniejszy w polskich ogrodach.

Ta pobieżna prezentacja ostrokrzewów pozwala uzmysłowić sobie jak zróżnicowane są to rośliny. W dalszej części artykułu skupimy się na ostrokrzewie kolczastym, jego hybrydach (ostrokrzew Meservy) i odmianach.

Warto jeszcze dodać, że rodzaj ten rozmnaża się płciowo. Do zawiązania owoców potrzebny jest osobnik męski i żeński, co trochę komplikuje uprawę.

Popularne odmiany ostrokrzewu

Mówiąc o odmianach, najczęściej mamy na myśli kultywary wywodzące się od ostrokrzewu kolczastego i Meservy. Właśnie odmiany tych dwóch gatunków krzewów prezentujemy poniżej:

Oprócz wyżej wymienionych możliwe jest kupienie odmian ostrokrzewu na pniu. Taka forma pozwala mniej troszczyć się o warunki glebowe. Jest to dobry wybór dla osób posiadających małe ogródki, gdzie pełny krzew nie będzie się mógł rozrastać.

Uprawa ostrokrzewu

Uprawa ostrokrzewu wymaga wyboru odpowiedniego miejsca i gleby. Wymagania rośliny nie są duże, ale trzeba zapewnić jej minimum komfortu.

Gleba powinna być żyzna, przepuszczalna, wilgotna. Może być piaszczysto-gliniasta, o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym (warto sprawdzić specyficzne wymagania danej odmiany, niektóre tolerują odczyn lekko zasadowy).

Miejsce może być słoneczne lub półcieniste, ale osłonięte od wiatru. Dobrze czują się też w cieniu, w towarzystwie większych drzew i krzewów.

Sadzenie przeprowadza się wiosną (marzec, kwiecień) lub jesienią (wrzesień, październik). Jeżeli planujemy żywopłot lub szpaler, to rozstaw powinien wynosić ok. 0,5-1 m.

Jak dbać o ostrokrzew w ogrodzie?

Ostrokrzew wymaga takich zabiegów jak podlewanie, nawożenie i cięcie. Nie lubi przesadzania, ale jeżeli musimy to zrobić, najlepiej zabrać się za nie w marcu.

Podlewanie w okresie wiosenno-jesiennym powinno być dość regularne (średnio raz na tydzień). Czasem potrzeba podlewania zależy od stanowiska. Najlepiej po prostu sprawdzać czy gleba za bardzo nie przesycha.

Ostrokrzew podlewamy też w zimowe dni, jeżeli nie ma przymrozków.

Nawożenie można przeprowadzić raz w roku. Tutaj też najlepszą porą jest marzec, czyli początek cyklu wegetacyjnego. Do nawożenia rośliny używamy kompostu lub nawozu organicznego.

Przycinanie najlepiej przeprowadzić w kwietniu. Zanim pojawią się kwiaty, które przyciągają duże ilości pszczół. Przede wszystkim należy usunąć uszkodzone i chore pędy. Możemy też wykorzystać ten moment, żeby nadać ostrokrzewowi pożądany kształt. Nie powinniśmy jednak przesadzać, bo jest to krzew rosnący dość wolno i odbudowanie nadmiernie przyciętych pędów zajmie dużo czasu.

Do zabiegów pielęgnacyjnych może należeć ochrona na zimę. Chociaż na rynku jest wiele odmian mrozoodpornych, to w bardzo zimne dni owoce i liście mogą wymagać zakrycia. Ostrokrzew jest wręcz ikoniczną rośliną zimozieloną, jeżeli chłód jest umiarkowany i dodatkowo posypie śnieg można go zostawić bez osłony. 

Ostrokrzew w kulturze

Ostrokrzewy stały się nieodzownym elementem świątecznych dekoracji. Podobnie jak drzewa iglaste są bowiem symbolem życia w czasie kiedy większość roślin zamiera. Tradycja związana z tym krzewem została zaadoptowana od Celtów, którzy poświęcali ostrokrzew bogu światła i sadzili go przed domem jako ochronę od piorunów. Był też kojarzony z germańskim bogiem Thorem, głównie ze względu na skojarzenie z błyskawicami i światłem. Dla tych ludów ostrokrzew był też symbolem dobrej woli i pokoju (trochę jak drzewo oliwne w tradycji śródziemnomorskiej).

Inne gatunki mają równie ciekawe konotacje. Również ostrokrzew paragwajski był związany z przedchrześcijańskim kultem. Indianie Guarani uważali go za dar boga Tupa. Według miejscowego mitu stworzenia Tupa ulepił ludzi z pasty, której składnikiem był sok z owoców mate. Co ciekawe – Tupa jest też bogiem piorunów.

Jeszcze inny ostrokrzew, o czym wspomnieliśmy, stał się podstawą jednej z ziołowych herbat chińskich. Wyrabiana z Ilex latifolia ma, według tradycyjnej medycyny chińskiej, poprawia wzrok, usuwa flegmę i odświeża umysł. Część właściwości zdrowotnych została też potwierdzona w badaniach laboratoryjnych.

Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie ostrokrzewy są bezpieczne do spożywania. Czerwone owoce z krzaka są lekko trujące. Nie doprowadzą do śmierci, ale mogą wywołać bardzo nieprzyjemne objawy żołądkowe i zaburzenia pracy serca.

***

Ostrokrzew robi się coraz popularniejszą ozdobą w polskich ogrodach. Dzięki swojemu atrakcyjnemu wyglądowi i małym wymaganiom nadaje się nawet dla początkujących ogrodników amatorów.

Ostrokrzew to nie tylko kolorowa ozdoba do świątecznych dekoracji. Zobacz jakie są gatunki, odmiany i jak uprawiać ostrokrzew w ogrodzie.

Wybierając krzewy ozdobne do ogrodu, warto pomyśleć o ostrokrzewach, których ciemnozielone, kolczaste liście i czerwone owoce kojarzą się ze świętami Bożego Narodzenia. Zimozielony ostrokrzew ozdobi ogród także w porze zimowej, zachowując na gałązkach liście i czerwone owoce. Dowiedz się, na czym polega uprawa ostrokrzewu, jak wygląda jego rozmnażanie i na jakie choroby roślin jest narażony. Poznaj najciekawsze odmiany do nasadzeń w naszym klimacie, jak ostrokrzew kolczasty, ostrokrzew meservy czy też ostrokrzew okółkowy. Przeczytaj do czego służy ostrokrzew paragwajski i jakie są jego właściwości.

Ostrokrzew - jak go uprawiać w ogrodzie?

Ostrokrzew - roślina kojarząca się ze świętami

Ciemnozielone liście i czerwone owoce ostrokrzewu stanowią jeden z symboli Bożego Narodzenia. Błyszczące liście pokryte woskiem i ubarwione czerwonymi owocami pojawiają się w świątecznych stroikach czy też w świątecznej grafice, na pocztówkach, obrazkach itp. Właśnie zimą ten zimozielony krzew zdobi nasze ogrody. Ostrokrzew nie gubi liści na zimę. Zaś czerwone owoce ostrokrzewu utrzymują się na krzaku przez cały sezon zimowy, stanowiąc niebywałą ozdobę ogrodu. Najpiękniej ostrokrzew wygląda jesienią, kiedy jego owoce dojrzewają.

W naszym klimacie ostrokrzewy osiągają wysokość niewielkiego krzewu. Zaś w strefie subtropikalnej, z której pochodzi, jest drzewem dorastającym do wysokości kilkunastu metrów. W Polsce, w cieplejszej strefie wybrzeża, możemy znaleźć kilka okazów ostrokrzewów drzewiastych, jak słynny, ponad 100-letni okaz ostrokrzewu drzewiastego w Kamieniu Pomorskim.

Warto pamiętać, że dekoracyjne, czerwone owoce ostrokrzewu są niejadalne i trujące. Zjedzenie ponad 30 owoców może spowodować śmiertelne zatrucie. Mimo to w medycynie ludowej znane są przepisy na nalewki z ostrokrzewu, które stosowano na przeziębienie, reumatyzm lub zapalenie płuc.

Co ciekawe ostrokrzew, a właściwie ostrokrzew paragwajski, czyli odmiana rosnąca w Ameryce Południowej, służy do wyrobu yerba mate, której właściwości pobudzające są dobrze znane. Napój yerba mate przypominający herbatę powstaje ze sproszkowanych i wysuszonych liści. Ostrokrzew paragwajski do wyrobu yerba mate cieszy się zainteresowaniem zwolenników tego napoju.

Ostrokrzewy jako krzewy ozdobne do dekoracji ogrodów

W naszym klimacie ostrokrzew dorasta do około 3 metrów wysokości i najczęściej stanowi dekoracyjny krzew. Roślina ta dobrze znosi miejskie zanieczyszczenie i suche powietrze. Dlatego też dobrze nadaje się do zasiedlania miejskich ogrodów i parków.

Ostrokrzew dobrze znosi przycinanie. Dlatego też świetnie sprawdza się jako roślina żywopłotowa w żywopłotach formowanych. Kolczaste liście pozwalają na stworzenie żywopłotu ochronnego. Krzew ostrokrzewu posadzony pojedynczo, można formować w fantazyjne kształty, na przykład kule. Idealnie sprawdza się w ogrodach w stylu francuskim z równo przyciętymi żywopłotami.

Zimozielony ostrokrzew pięknie wygląda w kompozycjach z innymi roślinami zimozielonymi, na przykład różanecznikami. Ostrokrzew można również sadzić w pojemnikach jako ozdobę tarasu czy balkonu.

Uprawa ostrokrzewu w Polsce

Uprawa ostrokrzewu w naszych warunkach klimatycznych

Ostrokrzew to roślina subtropikalna. Mimo to uprawa ostrokrzewu w naszych warunkach klimatycznych nie jest trudna. Ważne jest szczególnie zabezpieczenie go przed niskimi temperaturami. Z uwagi na warunki klimatyczne, w Polsce można uprawiać tylko niektóre odmiany ostrokrzewu, odporne na mrozy. Nawet te odmiany należy sadzić w miejscach zacisznych, gdzie nie będą narażone na zimne wiatry.

Ostrokrzew lubi stanowisko lekko zacienione. Można go posadzić również w cieniu, gdzie nie będą rosły inne krzewy ozdobne. Nie lubi bezpośredniego nasłonecznienia, gdyż silne promieniowanie słońca może poparzyć liście. Podłoże powinno być wilgotne i lekkie. Należy szczególnie zadbać, aby nie doszło do przesuszenia korzeni.

Ostrokrzew jest rośliną dwupienną, czyli posiada osobniki męskie i żeńskie. Aby owoce ostrokrzewu mogły się zawiązać, w pobliżu musi rosnąć przynajmniej jeden ostrokrzew męski na kilka żeńskich.

Zabezpieczenie ostrokrzewu w zimie

Zimozielony ostrokrzew, ozdobi ogród także zimą, dzięki ciemno zielonym liściom i czerwonym owocom, które pozostają na gałązkach całą zimę. Jednak tylko niektóre odmiany ostrokrzewu są w stanie przetrwać mrozy do minus 15-20 stopni. Taką temperaturę przetrwają osobniki kilkuletnie. Gorzej znoszą niską temperaturę krzewy młode, które zimą należy okryć agrowłókniną, najlepiej białą, lub gałązkami drzew iglastych. Agrowłóknina ochroni ostrokrzew również przed ostrym, zimowym słońcem, które może poparzyć liście.

Wokół pnia należy usypać kopczyk z kompostu lub z kory. W ten sposób, jeśli mróz uszkodzi nadziemną część rośliny, mamy większą szansę, że roślina się zregeneruje.

Choroby i szkodniki zagrażające ostrokrzewom

Ostrokrzew nie jest odporny na choroby i szkodniki roślin. Zagraża mu szczególnie przylepnica szklarniowa, czyli rodzaj czerwca, który hamuje wzrost krzewów. Szkodnik zanieczyszcza liście rosą miodową, w której rozwijają się grzyby. Zaatakowany ostrokrzew traci walory dekoracyjne.

Szare plamy na liściach oznaczają zaatakowanie rośliny przez miniarki, owady z gatunku muchówek, które drążą korytarze w liściach uszkadzając roślinę.

Nadmierna wilgotność powoduje choroby grzybicze ostrokrzewu, które objawiają się czarnymi i brązowymi plamami na liściach. Liście żółkną i opadają.

Najlepszy sposób na rozmnażanie ostrokrzewu

Najłatwiej wykonać rozmnażanie ostrokrzewu z sadzonek półzdrewniałych. Pod koniec lata lub na początku jesieni odcinamy gałązki o długości około 15 centymetrów i usuwamy z nich 2 - 4 liści. Następnie sadzonkę moczymy w ukorzeniaczu i sadzimy w doniczce, którą przechowujemy w ciepłym i lekko zacienionym miejscu. Rozmnażanie ostrokrzewu z nasion jest dość trudne, gdyż nasiona potrzebują dwa lata, aby wykiełkować.

Ostrokrzew - cena sadzonek

Ostrokrzew najlepiej sadzić wiosną lub jesienią. Warto dobrze wybrać miejsce, gdyż roślina ta nie lubi przesadzania. Cena sadzonek różni się w zależności od odmiany. Dla przykładu cena sadzonek ostrokrzewu kolczastego waha się od 10 do 30 zł. Zaś cena sadzonek ostrokrzewu meservy kształtuje się w okolicach 20-30 zł.

Ostrokrzew - jaką odmianę warto wybrać do dekoracji ogrodu?

Odmiany ostrokrzewu do nasadzeń w naszym kraju

Ostrokrzew to roślina posiadająca ponad 300 gatunków. Jednak tylko nieliczne z nich można uprawiać w naszym kraju. Muszą to być odmiany dobrze znoszące mróz, do minus 20 stopni Celsjusza, jak ostrokrzew japoński, ostrokrzew golden king, ostrokrzew meservy czy ostrokrzew okółkowy. Do uprawy w naszych warunkach klimatycznych nie nadaje się ostrokrzew paragwajski, który może wytrzymać temperaturę do minus 6 stopni. Ostrokrzew paragwajski to roślina, z której powstaje popularny napój yerba mate.

Do najpopularniejszych odmian sadzonych w naszym kraju należą:

• ostrokrzew kolczasty (ilex aquifolium),
• ostrokrzew meservy i jego odmiany Blue Angel, Blue Prince,
• ostrokrzew japoński,
• ostrokrzew golden king,
• ostrokrzew plamisty.

Ostrokrzew kolczasty - najbardziej popularna odmiana

Ostrokrzew kolczasty (ilex aquifolium) to jedna z najbardziej popularnych odmian ostrokrzewu występujących w naszych ogrodach. Jego charakterystyczną cechą są dekoracyjne liście z białym obrzeżem. Odmiana ta nie jest jednak odporna na mróz i wymaga okrycia i ściółkowania na zimę. Po zimie, uszkodzone przez mróz części rośliny szybko się regenerują.

Ostrokrzew kolczasty (ilex aquifolium) świetnie sprawdza się do dekoracji małych ogrodów, gdyż rośnie powoli. Można nim obsadzić miejsca cieniste, gdzie inne krzewy ozdobne nie będą rosnąć. Ostrokrzew kolczasty dobrze znosi cięcie, dlatego też doskonale nadaje się do formowanych żywopłotów. Ostrokrzew kolczasty to roślina warta wyboru na żywopłot.

Ostrokrzew meservy to najbardziej odporna na mróz roślina żywopłotowa

Charakterystyczną cechą tej odmiany jest największa mrozodoporność (do minus 25 stopni Celsjusza) i odporność na choroby. Ostrokrzew meservy preferuje stanowiska półcieniste, choć dobrze rośnie zarówno w pełnym słońcu jak i w cieniu. Lubi podłoże o odczynie lekko kwaśnym. Wiosną wymaga nawożenia nawozami z dodatkiem azotu, aby zapewnić roślinie dobry wzrost. Nie znosi przesuszenia, dlatego latem trzeba go podlewać. Ostrokrzew meservy dobrze toleruje przycinanie i świetnie sprawdza się w formowanych żywopłotach lub jako roślina cięta w fantazyjne kształty.

Najciekawsze odmiany ostrokrzewu Meservy to Blue prince i Blue angel. Ostrokrzew Blue prince to odmiana męska, która jest dobrym zapylaczem. Szybko rośnie i znosi nawet mocne cięcie. Natomiast Blue Angel to odmiana żeńska o wyprostowanych pędach, białych kwiatach i czerwonych owocach.

Ostrokrzew japoński to ostrokrzew inny od wszystkich

Ostrokrzew japoński to również odmiana mrozoodporna, która znosi mrozy do minus 25 stopni, zaś krótko wytrzyma nawet przymrozki do minus 30 stopni. Jego liście nie mają charakterystycznych kolców, dlatego bardziej przypomina fiksa niż ostrokrzew. Należy sadzić go w miejscach cienistych, osłoniętych od mrozu. Wymaga regularnego, ale niezbyt obfitego podlewania.

Ostrokrzew Golden King o owalnych liściach z żółtym brzegiem

Jest to zimozielony ostrokrzew, który najlepiej znosi mrozy. Jest w stanie przetrwać temperaturę do minus 27 stopni. Toleruje również miejsca nasłonecznione. Mimo tego warto sadzić ostrokrzew Golden King w miejscach osłoniętych przed mroźnym wiatrem i ściółkowania na zimę.

Różni się on wyglądem od innych ostrokrzewów, gdyż posiada owalne liście bez charakterystycznych igieł. Liście są ciemnozielone z żółtym obrzeżem.

Ostrokrzew okółkowy - czerwony akcent w zimowym ogrodzie

Jest to odmiana w Polsce mało popularna, a warto o niej pomyśleć projektując ogród. Inaczej niż inne zimozielone ostrokrzewy, ostrokrzew okółkowy gubi liście na zimę. Za to jego gałązki są mocno oblepione czerwonymi owocami, co stanowi czerwony akcent w zimowym ogrodzie. Jest to odmiana mrozoodporna. Lubi stanowisko słoneczne i wilgotne, a nawet podmokłe podłoże. W parkach i ogrodach świetnie wygląda w kompozycjach naturalistycznych.

Liście i owoce ostrokrzewu - ostrokrzew paragwajski i jego właściwości

Owoce ostrokrzewu są trujące i nie należy ich jeść. Natomiast wysuszone i sproszkowane liście są składnikiem południowoamerykańskiego napoju yerba mate. Nie zrobimy jednak yerba mate z ostrokrzewu rosnącego w naszym klimacie, gdyż służy do tego ostrokrzew paragwajski, rosnący w strefie subtropikalnej.

Ostrokrzew paragwajski zawiera w sobie mateinę, która wpływa na organizm pobudzająco. Dzięki czemu yerba mate może z powodzeniem zastąpić kawę i herbatę. Ostrokrzew paragwajski ma nie tylko właściwości pobudzające, lecz także lecznicze. Yerba mate usprawnia przemianę materii i ułatwia odchudzanie. Ponadto ostrokrzew paragwajski obniża stres, regeneruje i obniża poziom złego cholesterolu. Również u nas można cieszyć się dobroczynnymi właściwościami yerba mate, gdyż jego cena jest zbliżona do ceny kaw i herbat.

Warto wybrać tę piękną roślinę do ogrodu (na przykład ostrokrzew kolczasty), szczególnie że uprawa ostrokrzewu nie jest trudna i można go wykorzystać do obsadzania miejsc mocno zacienionych.