Dynia zwyczajna patison

Patison w ogrodzie - odmiany, sadzenie, uprawa, wymagania

Patison (pattisson) to odmiana dyni zwyczajnej, mającej wymagania zbliżone do ogórka i używanej w kuchni w wielu postaciach. Warzywo to można jeść jako danie główne na obiad (na przykład smażony lub faszerowany), jako dodatek do potraw złożonych z różnorodnych składników (choćby gulaszu) albo też samodzielnie w formie pożywnych i zdrowych przekąsek. Małe patisony w odróżnieniu od większości innych odmian dyni wyśmienicie smakują na surowo.

Jeśli szukasz więcej informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o warzywach dyniowatych.

Dynia – warzywo w wielu odmianach

Od dyni swój rodowód wywodzi patison

Dynia obejmuje wiele odmian ozdobnych i jadalnych, w tym cukinie, dynie makaronowe, dynie piżmowe (inaczej: masłowa, orzechowa), kabaczki i patisony. Warzywo to należy do tej samej co ogórek rodziny dyniowatych i występuje w bardzo oryginalnych formach: żebrowanych, kulistych, gruszkowatych, podłużnych, pasiastych itd.  Dynia tworzy charakterystyczną, płożącą się lub krótką i sztywną, żeberkowaną łodygę, pokrytą szorstkimi włoskami. Wytwarza też płytki, ale silnie rozgałęziony system korzeniowy. Dynie to głównie rośliny jednoroczne. Większość gatunków z tego rodzaju występuje w stanie naturalnym w Ameryce Środkowej i Północnej.

Owocem dyni jest zrośnięta z dnem kwiatowym jagoda o różnym kształcie, kolorze i wielkości. Jagoda to część jadalna, chociaż smaczne są też, jadane dawniej przez Indian, smażone kwiaty dyni. Jadalne kwiaty ma na przykład dynia piżmowa. Przepisy kuchni amerykańskiej zalecają faszerować je ryżem i mięsem i smażyć w cieście. Smaczna i bardzo dekoracyjna jest też sałatka z kwiatami dyni piżmowej. Kwiaty dyni są rozdzielnopłciowe, czyli męskie albo żeńskie. Kwiaty żeńskie do zawiązania owoców muszą być zapylone przez pszczoły.

Wszystkie odmiany dyni wymagają ciepłych, słonecznych, osłoniętych od wiatru miejsc i nie znoszą zacienienia. Roślina ta ma też duże wymagania wodne i pokarmowe. Hodowla dyni udaje się dobrze na glebach bardzo żyznych, próchnicznych, przewiewnych i przepuszczalnych. Dynie nie lubią świeżego wapnowania, dlatego można je uprawiać dopiero w drugim roku po zastosowaniu tego zabiegu. Ziemię pod uprawę dyni warto przekopać wcześniej z obornikiem i kompostem. Warzywo to nie chce rosnąć po innych dyniowatych, dlatego w tym samym miejscu hodowla różnych odmian dyni jest możliwa jedynie przez trzy, cztery lata. A może zainteresuje cię także ten artykuł z przepisami na patisony marynowane?

Dynia – warzywo schyłku lata i początku jesieni

Nasiona dyni wysiewa się od połowy maja wprost do gruntu, po dwa do czterech w gnieździe. Dobrze jest przed siewem wypełnić dołki kompostem. Po wschodach usuwa się słabsze siewki przez uszczykiwanie, gdyż wyrywanie może uszkodzić pozostałe roślinki. Możliwa jest też hodowla dyni z rozsady. Wówczas w połowie kwietnia siejemy nasiona do doniczek. Do gruntu sadzimy rośliny po dwudziestym maja z bryłką ziemi, ponieważ warzywo to nie lubi przesadzania. Rozsada powinna być systematycznie podlewana. Przez cały czas utrzymujemy temperaturę około dwudziestu stopni. W uprawie dyni bardzo ważny jest moment, w którym obrywamy zalążki owoców. Z oberwaniem niepotrzebnych czekamy do czasu, kiedy te, które mamy zamiar zostawić, osiągną odpowiednią wielkość. Równocześnie skracamy wszystkie pędy tak, by nad ostatnim owocem, który ma dalej rosnąć, pozostały dwa liście.

Dynie na grządce podlewamy wodą o temperaturze otoczenia, odchwaszczamy i spulchniamy ziemię. Jeśli przewidywane są nocne przymrozki trzeba je przykryć agrowłókniną lub choćby plastikowym przezroczystym wiaderkiem. W temperaturze zero stopni rośliny giną, a najkorzystniejsza dla nich temperatura to dwadzieścia – dwadzieścia pięć stopni Celsjusza. Dyniowate dają dobre plony, gdy są regularnie podlewane bardzo silnie rozrzedzonym płynnym nawozem. Warto też podlewać je gnojówką z pokrzyw i skrzypu. Dynie potrzebują dużo wody na etapie związywania owoców i kwitnienia.

Owoce dyni, w zależności od przeznaczenia i odmiany, zbiera się w różnej fazie zrostu. Owoce są całkowicie dojrzałe, gdy ich skórka stwardnieje, a pestka dobrze się wypełni. Niektóre dynie kończą wegetację już w sierpniu, większość jednak we wrześniu i październiku. Trzeba jednak bardzo uważać, gdyż warzywo to nie jest odporne na jesienne przymrozki. Jeśli przewidywany jest spadek temperatury poniżej zera, zbieramy owoce niezależnie od stopnia ich dojrzałości, ponieważ nawet jeśli nie zmarzną, będą gnić. Dynie obcinamy z długim ogonkiem i nie usuwamy go przez cały okres przechowywania. Poszczególne odmiany dyni przechowuje się przez różny czas. Przez pierwsze dwa tygodnie warto je wysuszyć na słońcu. Sprawdź także ten artykuł z przepisami na przetwory z patisonów.

Choć dynia to warzywo z tej samej rodziny co ogórek, jest od niego bardziej odporne na choroby i szkodniki. Szkodnikami warzyw dyniowatych są przędziorki. W okresie ciepła i suszy rozmnażają się one bardzo szybko i białą przędzą zasnuwają dolną powierzchnię liści, z których wysysają sok. Samice przędziorków zimują ukryte w resztkach roślin. Aby nie dopuścić do ich rozmnożenia, liście trzeba spalić. Dość częstą chorobą dyni jest też czarna zgnilizna zawiązków i pędów roślin dyniowatych, nazywana inaczej gumozą dyniowatych. Jest to choroba grzybowa atakująca końce przyciętych bocznych pędów oraz kikuty po liściach i owocach. Na porażonych tkankach pojawiają się drobne czarne owocniki grzyba i roślina szybko gnije i zasycha. Rozwojowi choroby zapobiega usuwanie starzejących się pędów i liści oraz umiarkowanie podlewanie wodą. Inną chorobą dyni jest kanciasta plamistość liści, objawiająca się dużymi plamami na liściach oraz wklęsłymi plamkami na owocach. Z kolei mączniak prawdziwy tworzy plamy białego mącznego nalotu na liściach i łodygach.

Uprawa patisona - co warto wiedzieć

Patison – pochodzenie i charakterystyka

Patison to roślina jednoroczna z rodziny dyniowatych, o krzaczastym pokroju, pustej wewnątrz łodydze i dużych liściach. Warzywo to w pełni wegetacji osiąga wysokość pół metra. Patison ma na ogół krótkie, sztywne pędy.

Roślina ta przywędrowała do Europy ze środkowej i południowej Ameryki już dawno temu (prawdopodobnie w wieku XVI) za pośrednictwem hiszpańskich konkwistadorów. Jako warzywo o intrygującym wyglądzie zdobił patison najpierw ogrody, a dopiero potem znalazł zastosowanie w kuchni. Na kontynencie amerykańskim uprawa patisona została prawdopodobnie rozpowszechniona przez plemiona Azteków i Indian.

Owoce patisona w porównaniu z owocami innych dyniowatych są dość małe. Wyróżnia je charakterystyczny kształt foremnego dysku z rozłożonymi promieniście karbami. W zależności od odmiany patisona owoce są w różnym stopniu spłaszczone - od stożkowatych do całkiem płaskich. Ich wysokość może dochodzić czasami do około dziesięciu centymetrów. Największe okazy ważą do dwóch kilogramów, a ich średnica wynosi około dwudziestu centymetrów. Różne odmiany patisona mają różne kolory owoców. Mamy więc patison żółty, biały, kremowy, fioletowy, zielony i inne. W sprzedaży dostępne są między innymi: patison żółty odmiany sunny delight i patison żółty scallopini oraz patison żółty orange, patison zielony gagat i zielony okra, a także patisony białe disco, polo, orfeus i star zone oraz fioletowe scallopini.

Uprawa patisona w ogrodzie

Uprawa patisona to czynność zupełnie niekłopotliwa. Wymagania tej rośliny są bowiem takie same jak dyni zwyczajnej i podobne do wymagań ogórków. Patison powinien rosnąć na słonecznym stanowisku, najlepiej w pobliżu pryzm kompostowych. Na jedną roślinkę trzeba przeznaczyć działkę o wymiarach 1,2 x 0,8 metra. Nasiona wysiewamy po piętnastym maja punktowo po dwa w gnieździe, w rozstawie nieco ponad metr w międzyrzędziach i od osiemdziesięciu centymetrów do jednego metra w rzędach.

Warzywo to wymaga gleb przepuszczalnych, przewiewnych, zasobnych w próchnicę i niezakwaszonych. Podobnie jak w przypadku innych odmian dyni, warto przed siewem lub wysadzeniem roślin zasilić glebę dobrze rozłożonym obornikiem. W okresie wegetacji patison wymaga systematycznego odchwaszczania i spulchniania ziemi. Nie można dopuścić do jej zaskorupienia.

Patison owocuje od końca lipca do końca września. W zależności od odmiany patisona, a także od sposobu wykorzystania zbieramy owoce różnej wielkości i w różnej fazie rozwoju - od małych do zupełnie dojrzałych. W pierwszym okresie plonowania zaleca się zbierać owoce młode, a zawiązki pozostawić do pełnego wyrośnięcia. Pod koniec września zbieramy już wszystkie. Najsmaczniejsze są te, które mają około dwunastu centymetrów średnicy. Takie owoce można przechowywać w warunkach niezbyt wysokiej temperatury (od pięciu do dwunastu stopni Celsjusza) przez dwa, trzy miesiące. Po dłuższym okresie przechowywania ich miąższ jest mniej soczysty. Dość młode jeszcze owoce, których skórka daje się łatwo zdrapać, trzeba wykorzystać na bieżąco. Można je przechowywać tylko kilka dni.

Patison w kuchni

Patison to warzywo lekkostrawne o dietetycznych właściwościach. Zawiera on sole fosforu, wapnia, magnezu, żelaza oraz pewne ilości witamin A, B₁, B₂ i C, PP oraz K. Miąższ patisona ma też dość dużo cukrów oraz błonnika. Również dzięki swym walorom smakowym i odżywczym, a także charakterystycznej formie, patison trafił do naszych spiżarń i znalazł zastosowanie w kuchni.

Patison ma delikatną skórkę i miąższ. Ze względu na tę właściwość młodych owoców nie obiera się. Starsze natomiast obieramy, wyjmujemy pestki i kroimy w zależności od potrzeb. Można je spożywać z mięsem (na przykład z kurczakiem), pomidorami, papryką oraz w postaci zup lub marynat. Internetowe serwisy podają też, że z kurczakiem je się patisony w maśle i bułce tartej. Bardzo smaczny jest też gulasz albo leczo z patisonem, mięsem, pomidorami, marchwią i ziołami.

Przepisy kuchni polskiej najbardziej rozpowszechniły marynaty i kiszonki z patisona, do których wykorzystuje się niewyrośnięte jeszcze owoce. Większe owoce służą z kolei u nas do duszenia z mięsem i warzywami oraz pieczenia lub smażenia. Takie danie można polecić nawet na obiad. Na dodatku patisona zyskuje również niejedna surówka czy sałatka warzywna.

Patison dopiero od niedawna gości w polskiej kuchni - gównie w postaci marynowanej i kiszonej. Jest to warzywo lekkostrawne i dietetyczne, a przy tym bardzo dekoracyjne. Uprawa patisona nie jest skomplikowana. Potrzebuje on ciepła, dobrej jakości gleby oraz systematycznego nawożenia i podlewania. No i … dużo więcej niż inne warzywa miejsca w ogrodzie.

Literatura:

1. Böhming F., Weekend na działce. Poradnik dla ogrodników amatorów. Warszawa 1986.
2. Lasocka J., Dynie okrągłe, owalne, płaskie. „Działkowiec” 1987 nr 5, s. 13-15.
3. Nasińska A., Sprawdzone odmiany dyni. „Przepis na ogród” 2016 [nr 10], s. 38-39.
4. Patison. „Działkowiec” 1983 nr 5, s. 11.
5. Sikora E., Warzywne żniwa. „Działkowiec” 2010 nr 9, s. 50-52.
6. Szkodniki i choroby roślin warzywnych. Warszawa 1985.