Pigwowiec

Pigwowiec - odmiany, wymagania, cięcie, szkodniki, uprawa

Wśród krzewów owocowych, które warto mieć w swoim ogrodzie, znajduje się pigwowiec. Jego uprawa nie jest aż tak skomplikowana, natomiast dzięki niej można zyskać cenne owoce, które idealnie sprawdzą się do przygotowania różnego rodzaju przetworów. Warto zatem dowiedzieć się, jakie wymagania posiadają pigwowce, a także jakie odmiany są popularne w Polsce.

Pigwowiec - charakterystyka

Pigwowiec wyrasta najczęściej jako krzew do 3 metrów wysokości. To, co wyróżnia tej rodzaj ro ciernie lub włoski pokrywające pędy. Roślina posiada liście, które są najczęściej skrętoległe. Niektóre odmiany wyróżniają się liśćmi zimozielonymi, chociaż najczęściej opadają one na sezon zimowy. Uprawa pigwowca często ma również charakter ozdobny ze względu na niezwykle dekoracyjne kwiaty.

Kwitnienie najczęściej przypada na przełomie kwietnia i maja. W tym czasie pojawiają się kwiaty o średnicy do 5 cm, składające się z 5 płatków. Przybierają one najczęściej czerwony lub ceglastoczerwony odcień. Po okresie kwitnienia pojawiają się owoce osiągające do 5 cm średnicy. Swoim wyglądem przypominają jabłka, ponadto wewnątrz każdego owocu znajdują się liczne, brązowe nasiona. Same owoce wyróżniają się niezwykle intensywnych aromatem.

Krzew pigwowca - popularne gatunki i odmiany

Nie wszystkie gatunki pigwowca mogą być uprawiane w naszych ogrodach ze względu na swoje preferencje co do cieplejszego klimatu. Jednak wyodrębniono liczne odmiany, dzięki czemu można liczyć na dość spore urozmaicenie, jeżeli chodzi o wygląd kwiatów oraz detale różniące poszczególne owoce. Do gatunków tego krzewu zalicza się:

• Pigwowiec japoński (Chaenomeles japonica) - najpopularniejszy krzew pigwowca, który jest uprawiany w naszym klimacie. Jak sama nazwa wskazuje, pigwowiec japoński rzeczywiście pochodzi z Japonii. Dorasta maksymalnie do 2 metrów wysokości, jednak zachowuje dość szeroki pokrój. W zależności od odmiany kwitnie na pomarańczowoczerwono lub różowo. Jego owoce nie są zbyt duże. Wyróżniają się jasnożółtym zabarwieniem oraz intensywnym zapachem. Owocowanie przypada najczęściej na październik.
• Pigwowiec chiński (Chaenomeles sinensis) - określany również jako pigwowiec okazały. Jego ojczyzną są Chiny, chociaż został mocno rozprzestrzeniony we Wschodniej części Azji. Chociaż jego owoce są jadalne, to jednak jest on uprawiany raczej jako krzew ozdobny. Jego owocowanie zaczyna się po przekwitnięciu różowych, niezwykle dekoracyjnych kwiatów. Owoce przypominające jabłko osiągają do kilkunastu centymetrów długości.
• Pigwowiec katajski (Chaenomeles cathayensis) - krzew pigwowca naturalnie występujący w Japonii, jest bardzo rzadko uprawiany na terenie Polski. Gatunek ten wyróżnia się sporymi kolcami pokrywającymi pędy. Owoce są jadalne i doskonale nadają się do przygotowywania rozmaitych przetworów.
• Pigwowiec pośredni (Chaenomeles x superba) - jest to skrzyżowanie pigwowca japońskiego z pigwowcem okazałym. Krzew kwitnie na biało, różowo lub też czerwono. Owoce, które są jadalne, należy zrywać jeszcze przed pierwszymi przymrozkami, ponieważ później nie nadają się one do spożycia.

Najpopularniejsze odmiany pigwowca, które są uprawiane w naszych ogrodach:

• Pigwowiec japoński ‘Red Joy’ - krzew dorastający maksymalnie do 50 cm wysokości. Na pędach pojawiają się ciemnoczerwone kwiaty, które osiągają ok. 3 cm średnicy. Owocowanie przypada na wrzesień.
• Pigwowiec pośredni ‘Clementine’ - jest to odmiana mrozoodporna dorastająca nawet do 1,5 metra wysokości. Wyróżnia się kwiatami o ceglastoczerwonym odcieniu, które pojawiają się najpierw od kwietnia do czerwca, a później często kwitnienie ponawiane jest jeszcze w sierpniu. Owocowanie przypada jesienią.
• Pigwowiec pośredni ‘Elly Mossel’ - wyróżnia się czerwonymi kwiatami, które kwitną na wiosnę, a później powtórnie latem
• Pigwowiec pośredni ‘Crimson and Gold’ - uprawa tego krzewu przyniesie piękne kwiaty o ciemnoczerwonym zabarwieniu
• Pigwowiec pośredni ‘Nicoline’ - kwiaty, które pojawiają się na krzewie wyróżniają się pomarańczowoczerwonym zabarwieniem
• Pigwowiec pośredni ‘Pink Lady’ - krzew dorastający maksymalnie do 1,5 metra wysokości. Niezwykle dekoracyjne kwiaty o zabarwieniu różowoczerwonym pojawiają się jeszcze przed wyrośnięciem liści.

Uprawa pigwowca - jaka gleba jest najlepsza?

Uprawa pigwowca nie należy do kłopotliwych, pod warunkiem iż zostaną mu zapewnione odpowiednie warunki. Ziemia pod uprawę pigwowca powinna być przepuszczalna, a także dość żyzna. Najlepiej, aby gleba wyróżniała się lekko kwaśnym odczynem. Natomiast ziemia o odczynie zasadowym będzie bardzo niekorzystna dla pigwowców, ze względu na osłabienie sadzonki, a także narażenie jej na choroby oraz szkodniki.

Najczęściej wybieranym krzewem do uprawy w ogrodzie jest pigwowiec japoński. Jeżeli zależy nam na tym, aby owocowanie było naprawdę intensywne, to warto posadzić pigwowca w pełnym słońcu. Ewentualnie roślina może być posadzona także w lekkim półcieniu. Warto zadbać o to, aby gleba była umiarkowanie wilgotna, jednak niemokra. W związku z tym poleca się ściółkowanie krzewu, dzięki czemu będzie utrzymywana odpowiednia wilgoć.

Pielęgnacja krzewu

Większość odmian pigwowca jest całkowicie mrozoodpornych. Dlatego zimowanie krzewów nie jest w żaden sposób konieczne. Jednak oczywiście mogą zdarzyć się kolekcjonerskie odmiany, które bez odpowiedniego okrywania mogą przemarzać. Warto wtedy zadbać, aby ziemia była ściółkowana, co pozwoli na uniknięcie przemarznięcia systemu korzeniowego. Uprawa pigwowca nie wymaga żadnych specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych, do których zalicza się między innymi przycinanie. Chociaż pigwowiec japoński lub pośredni bardzo często jest wykorzystywany do budowy tzw. żywopłotu obronnego. Dlatego cięcie mające na celu formowanie żywopłotu należy wykonać po okresie kwitnienia, przycinając wyłącznie zeszłoroczne pędy.

Upały oraz przesuszona gleba nie powinny stanowić dużego zagrożenia dla pigwowca, chociaż warto w takim czasie zadbać o podlewanie rośliny, to jednak regularne nawadnianie krzewu nie jest konieczne. Dodatkowo, jeżeli do posadzenia pigwowca została wykorzystana dość żyzna ziemia, to niepotrzebne jest również jej dodatkowe nawożenie. Oczywiście, jeżeli ziemia ulegnie wyjałowieniu, wtedy najlepszym rozwiązaniem będzie dostarczenie uniwersalnego nawozu.

Pigwowiec - rozmnażanie

Jeżeli zależy nam na tym, aby samodzielnie rozmnażać pigwowiec japoński lub inny gatunek tej rośliny, możemy zebrać owoce, z których pozyskamy nasiona. Warto je przed wysianiem poddać kilkumiesięcznej stratyfikacji. Co ciekawe, możemy je wysiać bezpośrednio do gruntu. Kolejnym sposobem na rozmnażanie pigwowców, jest wykonanie odkładów. W tym celu należy odgiąć pędy, tak aby przykryła je gleba. Taki zabieg zawsze wykonujemy po okresie kwitnienia.

Jednak najprostszą metodą na pozyskanie większej ilości krzewów, jest sadzonkowanie. W tym celu potrzebne są sadzonki korzeniowe. Ważne jest to, aby gleba, w której zostaną umieszczone sadzonki, była przepuszczalna, a także wilgotna. Istnieje możliwość także pozyskania pędów. Jednak w tym przypadku należy użyć ukorzeniacza, ponieważ sama ziemia może okazać się stanowczo za słaba, aby faktycznie doszło do zakorzenienia rośliny.

Owoce pigwowca - cenne właściwości

Mając już na uwadze to, jakie warunki należy stworzyć pigwowcom, aby owocowanie było naprawdę intensywne, dobrze jest sprawdzić, jakie właściwości posiadają same owoce. Należy koniecznie pamiętać o tym, iż uprawa pigwowca dotyczy pozyskania owoców na różnego rodzaju przetwory, ponieważ ich nie można spożywać na surowo. Owocowanie najczęściej następuje jesienią. Dojrzałe owoce należy zerwać, ponieważ same nie opadają.

Pigwowiec jest niezwykle cenny ze względu na swoje właściwości zdrowotne. Owoce są bogate przede wszystkim w witaminę C, która jest niezwykle potrzebna w walce z różnymi chorobami, ze względu na podwyższenie odporności organizmu. Oprócz tego uprawa pigwowca cieszy się dużą popularnością ze względu na źródło witaminy z gruby B oraz witaminę A i D. Cenne właściwości owoców pigwowcach zostały zauważone również w kosmetologii. Ponieważ olej tłoczony z pestek pigwowca wykorzystuje się do produkcji kremów o właściwościach opóźniających procesy starzenia.

Pigwowiec i jego uprawa w ogrodzie. Zobacz, jakie właściwości posiada pigwowiec, jakie odmiany pigwowca są popularne, a także w jaki sposób przebiega owocowanie krzewu.

Pigwowiec - charakterystyka gatunku

Jak wygląda pigwowiec?

Pigwowce to bardzo dekoracyjne gatunki, ponieważ ich dość duże kwiaty rozwijają się równomiernie na całej długości pędów. Formują się w pęczki na dwuletnich i starszych pędach. Liście pigwowców długo utrzymują się na krzewie i opadają nie zmieniając barwy. Są karbowane lub piłkowane. Ładne są też owoce, które dojrzewają we wrześniu i październiku. Podobne do jabłka lub gruszki owoce pigwowca mają zielonożółty, lekko czerwonawy lub żółty kolor i ładnie pachną. Często są kropkowane i pokryte woskowym nalotem. Surowe są niesmaczne i bardzo twarde, ponieważ zawierają dużo kamiennych komórek. Dojrzewają późno, dlatego pozostawia się je na krzewie jak najdłużej i zrywa dopiero przed silnym mrozem.

Owoce pigwowca nadają się znakomicie na przetwory, w tym również do zagęszczania innych owoców.  Mają przypominający cytrynę słodko-kwaśny smak. Zawierają jednak więcej witaminy C niż cytryna i bardzo duże pektyn, dzięki którym oczyszczają organizm. Sporządza się z nich galaretki, dżemy, konfitury, soki, nalewki, wina itp. Dojrzałe kroi się w plasterki i dodaje do herbaty zamiast cytryny. Przemrożone stanowią z kolei cenny składnik smakowitych galaretek. By jednak nadawały się do jedzenia, trzeba je długo gotować. Warto wiedzieć, że obficie kwitnie i owocuje pigwowiec japoński cido, ze względu na dużą zawartość witaminy C nazywany pigwowcem cytrynowym lub cytryną z Północy, a także mieszaniec gold calif. Są też odmiany, które owoców nie zawiązują, na przykład red joy.

Niektóre przetwory robi się bardzo prosto, na przykład sok z pigwowca. Pokrojone owoce zasypuje się cukrem, w ilości takiej samej jak ich waga. Po tygodniu sok z pigwowca jest gotowy i można go zlewać do butelek. Nieco więcej pracy wymaga nalewka z pigwowca. Jeden z przepisów, znaleziony w czasopiśmie ogrodniczym, zaleca do jej wykonania następujące składniki: ¼ litra kawałków owoców, ¼ litra spirytusu i ¼ litra czystej wódki, ½ szklanki miodu, 10 dekagramów cukru, 3 goździki i kawałek cynamonu. Nalewka z pigwowca powstaje tak: owoce zasypujemy cukrem i zalewamy w słoju wódką, dodajemy goździki i cynamon, przykrywamy płótnem i odstawiamy w ciemnym pomieszczeniu, od czasu do czasu wstrząsając. Kiedy cukier się rozpuści dodajemy miód, a po miesiącu filtrujemy do ciemnej butelki i wlewamy spirytus. Nalewka z pigwowca jest gotowa do spożycia po około pół roku.

Pigwowiec japoński (chaenomeles japonica) i okazały (chaenomeles lagenaria)

Najczęściej w naszych ogrodach uprawiany jest pigwowiec japoński i okazały (chiński), a także mieszańce obu tych gatunków, zwane pigwowcami pośrednimi lub wspaniałymi. Pigwowiec pośredni ma kwiaty zróżnicowane kolorystycznie: pomarańczowe, czerwone, różowe, białe itd. Spotyka się też odmiany o pełnych kwiatach.

Pigwowiec okazały dorasta do ponad dwóch metrów. Gatunek pochodzi z Chin i Japonii. Krzew ten ma mocno rozgałęzione twarde pędy, pokryte cierniami. Ciemnozielone skórzaste liście są podłużne lub jajowate i błyszczące. Mają piłkowane brzegi i dwa półokrągłe przylistki u podstawy. Liście pigwowca okazałego mają średnicę około dziesięciu centymetrów, natomiast kwiaty - około pięciu. Pigwowiec ten kwitnie na przełomie kwietnia i maja kwiatami w kolorach: białym, żółtym, czerwonym i różowym. Typowy dla odmiany pigwowiec okazały ma kwiaty szkarłatnoczerwone. Z wysoko rosnących odmian pigwowców okazałych można formować małe drzewka. Z młodej sadzonki usuwamy wówczas słabsze gałązki i wyprowadzamy silny przewodnik. Po trzech-czterech latach otrzymamy ładne drzewo ze zwisającą koroną kwiatów.

Pigwowiec japoński (chaenomeles japonica) jest niższy i ma mniejsze liście, kwiaty oraz owoce. Krzew ten tworzy cienkie pędy i rozrasta się od korzeni bardzo szeroko. Dorasta do jednego metra wysokości i w naturze jest czerwony, natomiast rzadziej różowy i pomarańczowy. Gatunek ten pochodzi z Japonii. W ogrodach i parkach Europy sadzony jest od początków XIX wieku. Pigwowiec japoński kwitnie nieco wcześniej i ze względu na niski wzrost ładnie prezentuje się w ogrodach skalnych, na przykład w towarzystwie płożących jałowców.

Uprawa pigwowca w ogrodzie

Uprawa pigwowca - wymagania

Uprawa pigwowców w ogrodzie, w tym pigwowca japońskiego, nie jest trudna. Krzewy sadzi się pojedynczo lub w formie naturalnego żywopłotu, który dzięki twardym pędom i obecności ostrych cierni pełni rolę obronną.  Pigwowiec dobrze znosi cięcie i dlatego można tworzyć z niego żywopłoty formowane.  Silnie przycinane pędy kwitną i owocują na starszych gałązkach. Na żywopłoty wysokie nadaje się pigwowiec chiński, natomiast niższe - pigwowiec japoński. Ponieważ krzew pigwowca kwitnie na pędach dwuletnich i starszych, niewskazane jest jego ciecie w tym właśnie okresie. Jeśli chcemy, by stale ładnie kwitł, musi wystarczyć lekkie prześwietlenie. Zabieg ten ułatwi też zebranie owoców.

Krzew pigwowca nie wymaga specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych. Jego uprawa udaje się nawet na przeciętnie żyznej glebie, choć najlepiej rośnie pigwowiec na glebie żyznej, zawierającej dużo próchnicy i nieco wilgoci. Nie potrzebuje wilgoci zbyt dużo i dlatego możemy zaplanować sadzenie w miejscach dość suchych, a nawet jałowych. Najlepiej rozwija się pigwowiec w pełnym słońcu i w ciepłym, osłoniętym od wiatru miejscu. Może też rosnąć w półcieniu, ale wówczas będzie słabiej kwitł. Trzeba jednak wiedzieć, że krzew ten nie lubi przesuszenia korzeni. Ziemię warto ściółkować, by nie traciła wody. Glebę trzeba też wzbogacać kompostem, a młode sadzonki również nawozem azotowym. Rośliny nie atakują choroby i szkodniki.

W trakcie mroźnych zim krzew może przemarznąć i wiosną nie zakwitnie. Jednak wraz z nadejściem lata u podstawy starych pędów pojawią się nowe. Nowe pędy powstają każdego roku, nie tylko gdy przemarzną. Stanowią tym samym gotowy materiał do rozmnożenia. Młode odrosty bardzo dobrze znoszą sadzenie w innym miejscu. Możemy pozwolić na swobodne ich rozrastanie się albo kontrolować rozrost poprzez przesadzanie lub cięcie. Kiedy skończymy sadzenie, warto dobrze sadzonki przyciąć. Pędy pigwowca odrastają jednak powoli, natomiast starsze okazy źle znoszą przesadzanie. Można rozmnażać pigwowce również przez siew nasion poddanych stratyfikacji, sadzonki zielne oraz poprzez szczepienie.

Uprawa pigwowca - gatunki i odmiany

Krzew pigwowca ładnie wygląda w postaci żywopłotu lub w grupie, ale ma też wiele uroku posadzony pojedynczo. Pojedynczo powinien rosnąć pigwowiec okazały i wspaniały. Gatunki te dobrze wyglądają w towarzystwie wcześnie kwitnących krzewów albo iglaków. Niektóre pigwowce nadają się do prowadzenia przy podporach i kratownicach. Trzeba wówczas regularnie usuwać gałązki odchylające się od podpór i skracać młode przyrosty.

W uprawie sprawdza się dobrze pigwowiec czerwony red chief o pełnych kwiatach i pigwowiec czerwony  crimson and gold o kwiatach z żółtymi pręcikami, a także nicoline z kwiatami w kolorze jasnoczerwonym. Pigwowiec okazały nivalis o białych kwiatach powtarza kwitnienie jesienią. Do wysokości i szerokości dwóch metrów dorasta różowy moerloosei o kwiatach średnicy czterech centymetrów i delikatnie pachnących jabłkowatych owocach. Pigwowiec ten jest bardzo odporny na mrozy. Białoróżowe lub czerwone kwiaty ma toyo-nishiki. Wiele pigwowców ma zastosowanie jako rośliny okrywowe, na przykład odmiana pigwowca okazałego orange trawl. Do karłowych pigwowców zalicza się odmiany alpejskie, na przykład maxim.

Czerwonopomarańczowe kwiaty ma pigwowiec pośredni boule de feu, czerwone - elly mossel i vermillon, a szkarłatne - fascination. Pigwowiec czerwony rowallane posadzony przy podporach rozrasta się na wysokość półtora metra i taką samą szerokość. Na stanowiskach otwartych jest mniejszy. Pigwowiec pośredni rowallane ma kwiaty o średnicy pięciu centymetrów i żółte owoce o delikatnym zapachu, wyczuwalnym po potarciu. Odmiana ta bardzo się zagęszcza, dlatego wymaga regularnego przycinania. Pigwowiec rowallane wytrzymuje temperatury do -30 stopni Celsjusza.

We współczesnych ogrodach dominuje pigwowiec wspaniały, który jest mieszańcem pigwowca okazałego i japońskiego. Pigwowiec wspaniały nazywany jest też czasem pigwowcem pośrednim. Białoróżowe odcienie ma pigwowiec wspaniały odmiany jet trail, natomiast jasnoróżowe cameo.

Pigwowiec a pigwa

Choć pigwowiec i pigwa należą do tej samej rodziny różowatych, są to dwie odrębne rośliny. Pigwa pospolita, która dorasta nawet do pięciu metrów wysokości, przypomina jabłoń. Kiedy kwitnie późną wiosną pięciocentymetrowymi kwiatami, na biało lub różowo, wygląda bardzo dekoracyjnie. Pigwa ma większe i omszone liście oraz duże, również omszone owoce. Owoce pigwy również przypominają kształtem gruszki lub jabłka, ale potrafią ważyć nawet kilogram. Po całkowitym dojrzeniu nabierają złocistej barwy. W smaku są zbliżone do owoców pigwowca i mają podobne zastosowanie.

Pigwa lubi klimat bardzo łagodny, dlatego w naszym kraju często przemarza. Trzeba więc ją sadzić w osłoniętych od wiatru miejscach i okrywać na zimę. Ponieważ jest to gatunek głównie obcopylny, obok siebie powinny rosnąć dwie różne odmiany. Drzewo to rozwija się początkowo bardzo silnie, a kiedy zacznie owocować - wolno. Jest jednak w stanie przeżyć nawet siedemdziesiąt lat. Pigwa ma inne wymagania niż pigwowiec. W odróżnieniu od pigwowca lubi glebę wilgotną, bardzo żyzną i lekko kwaśną. Kiedy ma dużo wilgoci, dobrze zniesie nawet czterdziestostopniowe upały. Podobnie jak pigwowiec jest miododajna i dobrze znosi zanieczyszczenie powietrza.

Pigwowiec to krzew o dużym znaczeniu ozdobnym i spożywczym. Jego uprawa jest bardzo prosta, a pożytek z rośliny znacznie przewyższa wkład pracy. Oprócz pięknych kwiatów, które można wstawić do bukietu, rodzi bogate w witaminę C owoce. Ponadto duża zawartość pektyn oraz innych substancji czynnych sprawia, że owoce pigwowca znakomicie nadają się na przetwory.

Literatura:

1. Duda B., Pigwowiec - Chaenomeles. „Działkowiec” 1973 nr 2, s. 25.
2. Herwig R., Riou C., 350 roślin ogrodowych. Warszawa 1995.
3. Himmelhuber P., Cięcie drzew i krzewów. Warszawa 2009.
4. Młynik A., „Kto zna pigwę?”. „Działkowiec” 1985 nr 11, s. 14.
5. Oblicza pigwowca. „Magnolia” 2013 nr 9, s. 30-33.
6. Philips R., Rix M., Najpiękniejsze rośliny ogrodowe. Ponad 1500 specjalnie fotografowanych i starannie opisanych roślin możliwych do uprawiania w naszej strefie klimatycznej. Warszawa 1999.
7. Pigwowiec jak bukiet kwiatów. „Mój Piękny Ogród” 2016 nr 3, s. 63-64.
8. Seneta W., Dendrologia. Warszawa 1983.
9. Sosna I., Pigwa i pigwowiec. „Mam Ogród” 2014 nr 8, s. 42-43.