Pomidory

Pomidory - odmiany, sadzenie, wymagania, pielęgnacja, porady

Pomidor to jedno z najpopularniejszych warzyw, które tak naprawdę jest owocem. Pomidory to łatwe w uprawie, ładne, zdrowe i smaczne rośliny jadalne. Chociaż podstawą wszystkich odmian jest tylko jeden gatunek, to istnieje wiele różnorodnych typów i odmian. Pomidor jest tym warzywem, które warto spróbować uprawiać nie tylko w szklarni, ale na balkonie, a nawet na parapecie.

Pomidory – charakterystyka

Zwykle mówiąc o pomidorach mamy na myśli rośliny jadalne. Jednak do tej grupy zalicza się wiele roślin o podobnym wyglądzie z rodzin psiankowatych. Wszystkie pochodzą z Ameryki Południowej. Do XIX wieku w Polsce i wielu krajach Europy uważano je za rośliny trujące. Ten pogląd zmienił się o 180 stopni. Pomidory są dziś uważane nie tylko za smaczne i odżywcze warzywa, ale mają korzystny wpływ na nasze zdrowie.

Przekonanie o tym, że są niejadalne było uzasadnione. Większość dzikich gatunków pomidorów, a także spokrewnionych z nimi psianek to rośliny trujące.

Źródłem wszystkich odmian jadalnych jest pomidor zwyczajny (Solanum lycopersicum). Gatunek ten charakteryzuje się łodygą, która szybko rozrasta się we wszystkich kierunkach (zwykle wymaga palikowania i cięcia pędów bocznych). Kwiaty są drobne, żółte, samopylne. Po przejrzeniu kwiatów dojrzewają owoce, najczęściej w odcieniach czerwieni lub żółci. Istnieją też odmiany pomidorów o ciemniejszych odcieniach – od ciemnozielonego, po fioletowy i czarny.

Pomidory można klasyfikować ze względu na kształt owoców, wielkość krzaków (karłowe), lub sposób uprawy (doniczkowe, gruntowe, szklarniowe), a także biorąc pod uwagę czas kwitnienia i owocowania (wczesne, średniowczesne i późne). Warto brać pod uwagę wszystkie te charakterystyki, jeżeli chcemy uprawiać pomidory w domu lub w ogrodzie.

Popularne typy i odmiany pomidorów

Pomidory dość łatwo poddają się modyfikacjom, dlatego powstało wiele odmian. Zwykle rozróżnia się je według typów, które wyznaczają podstawowe właściwości konkretnych odmian. W poniższej tabeli przedstawiono najczęściej uprawiane typy i odmiany (również amatorskie):

Różnorodność odmian i typów jest naprawdę duża. Jeżeli chcemy lepiej poznać nietypowe odmiany tych warzyw, zamiast jeść to co zwykle jest dostępne w sklepach, to warto zainwestować w nasiona lub sadzonki.

Uprawa pomidorów

Pomidory nie są trudne w uprawie, ale dużo zależy od odmiany. Trzeba też brać pod uwagę, że są to rośliny typowe dla cieplejszych stref klimatycznych. Jeżeli chcemy mieć owoce latem, to trzeba je zasadzić wczesną wiosną, po przymrozkach. W domu można uprawiać doniczkowe odmiany jako rośliny wieloletnie (w Ameryce Południowej pomidor jest byliną). Trzeba tylko pamiętać o odpowiednim naświetlaniu.

Uprawa może być gruntowa, szklarniowa lub doniczkowa. Warto też zapoznać się z wymaganiami konkretnych odmian pomidorów. Informacje o tym jak uprawiać daną odmianę zwykle znajdziemy na opakowaniu lub otrzymamy ze sklepu albo producenta nasion.

Uprawa pomidorów w gruncie:

Stanowisko powinno być dobrze nasłonecznione, osłonięte od wiatru. Pomidory gruntowe lubią żyzną glebę, przepuszczalną i ciepłą. Najlepiej nawieźć ją obornikiem albo kompostem przed rozpoczęciem sadzenia.

Nasiona (najlepiej kupione od sprawdzonego pośrednika lub producenta) wysiewamy do kiełkownika między lutym a marcem. Ziemia powinna być wymieszana z torfem i najlepiej z perlitem lub innym materiałem zapewniającym jej dobre napowietrzenie. Temperatura gleby musi wynosić ok. 22-25 stopni. Można ją podgrzewać specjalną matą.

Sadzonki po około miesiącu przesadzamy do doniczek i ustawiamy na ciepłym parapecie lub w szklarni. Temperatura nie powinna być zbyt wysoka – optymalna to 16-20 stopni.

Zanim zaczniemy sadzenie w gruncie najlepiej zahartować sadzonki, obniżając temperaturę w pomieszczeniu do 10 stopni. Robimy to na tydzień przed przesadzeniem.

Do gruntu przesadzamy zwykle w połowie maja. Dalsza pielęgnacja obejmuje regularne podlewanie, usuwanie chwastów i zeschłych liści oraz nawożenie np. gnojówką z pokrzywy. Większość odmian, zwłaszcza wysokie, wymaga palikowania. Jeżeli chcemy zapewnić szybki, obfity plon, trzeba też usuwać pędy boczne. Pod koniec lata (II połowa sierpnia) dobrze jest usunąć wierzchołek pędu głównego. Nad ostatnim gronem zostawiamy kilka liści i hamujemy rozwój dalszych owoców, które nie zdążą już dojrzeć przed przymrozkami.

Uprawa w szklarni pod wieloma względami jest podobna. Trzeba jednak przeprowadzać ręczne zapylanie. Polega to na otrząsaniu pyłku (potrząsaniu krzaczkami). Zapylanie przeprowadzamy w temperaturze 20-25 stopni. W szklarni nieogrzewanej można posadzić pomidory już w kwietniu, a owoce będą dojrzewać do października. W ogrzewanej, z odpowiednim oświetleniem ten okres jeszcze się wydłuża. Doświetlanie umożliwia uprawę już od grudnia. Można też pozwolić sobie na wysiew drugiej tury w połowie lipca.

Uprawa pomidorów w doniczce:

W doniczce zwykle uprawia się niewielkie ilości pomidorów, które pełnią również rolę ozdobną. Chociaż uprawa na balkonie pozwala uzyskać całkiem satysfakcjonujący plon na potrzeby niedużej rodziny. Doniczka powinna zawierać otwory odpływowe, a na dno sypiemy keramzyt lub żwir. Najlepiej wybrać też doniczkę, która nie będzie się za bardzo nagrzewać – może być ceramiczna.

Jeżeli docelowym miejscem jest balkon, to wystawiamy pomidory w połowie maja. Miejsce powinno być oczywiście słoneczne. Podobnie jak w przypadku innych upraw – usuwamy pędy boczne i zapewniamy paliki, jeżeli to konieczne.

Wariantem uprawy doniczkowej są wiszące pomidory, których pędy będą się rozrastać z wiszącego pojemnika w dół. Do takiej uprawy wybieramy odpowiednie odmiany.

Właściwości odżywcze i lecznicze

Pomidor ma nie tylko wartości odżywcze, ale też lecznicze. Co zawierają owoce? Przede wszystkim witaminy C, K, E, witaminy z grupy B oraz prowitaminę A (beta-karoten). Ważnym składnikiem, który ma znaczenie lecznicze jest potas. Inne ważne składniki to magnez, cynk, wapń, żelazo, kwas pantotenowy. Poza tym istotnym oksydantem jest likopen. Ten ostatni ma niebagatelny wpływ na nasze zdrowie – zmniejsza ryzyko chorób krążenia, zawału, obniża ciśnienie krwi.  Badania wykazały pomocną rolę likopenu w zapobieganiu nowotworom, zwłaszcza rakowi prostaty. Pomocna jest też tutaj witamina C. Nie tylko wspomaga odporność, ale razem z witaminą A ogranicza rozwój nowotworów krtani, trzustki, żołądka, pęcherza moczowego, płuc, piersi, szyjki macicy.

Różne wymienione wyżej składniki mogą też wpływać na opóźnienie procesu starzenia – od zmniejszania ryzyka miażdżycy, po zapewnienie większej elastyczności skórze.

Poza swoimi właściwościami odżywczymi i zdrowotnymi pomidory są atrakcyjne jako świeże lub przetworzone warzywo. Można je jeść prosto z krzaka, na kanapkach i w surówkach. Ugotowane i przetarte nadają się na zupy i sosy. Suszone stanowią niezwykle atrakcyjne wzbogacenie smaku. Chociaż pomidory w ciepłych krajach tradycyjnie suszy się na słońcu, to można to robić również w piekarniku. Możliwość marynowania i konserwowania całych pomidorów pozwala na korzystanie z ich dobrodziejstw przez cały rok.

Chociaż zadomowiły się w kuchni europejskiej dopiero w XIX wieku, to dziś nie wyobrażamy sobie wielu dań bez tych warzyw, które tak naprawdę są owocami.

Pomidor to jeden z podstawowych składników diety wielu osób. Od wielu lat jest niezwykle popularny. Wykorzystuje się go do robienia sosów, potraw czy też dodatków do nich. Bardzo smaczne są też suszone pomidory. Warto, zatem wiedzieć, że uprawa tych warzyw nie jest skomplikowana. Praktycznie każdy może się o nią pokusić. Wystarczy przestrzegać kilku ważnych zasad.

Pomidor – krótka charakterystyka i popularne odmiany

Nie ma chyba osoby, która nie jadła lub nie słyszała o pomidorach. Warto jednak przybliżyć nieco więcej informacji na ich temat. Są to jednoroczne rośliny posiadające żółte, obupłciowe kwiaty. Owoce opisywanej rośliny nazywa się pomidorami, choć nie jest to poprawne, ich właściwa nazwa to jagody. Jagody w zależności od odmiany, mogą różnić się wielkością i kolorem. Spotyka się barwę czerwoną, zieloną, pomarańczową, żółtą na nawet czarną.

Naturalnie pomidory występowały w Ameryce Południowej. Stamtąd właśnie przywędrowały do Europy w XVI wieku. Ich bliskimi krewnymi są równie popularne ziemniaki.

Pomidor występuje w wielu odmianach, co jest dużą zaletą. Różnią się one nie tylko wielkością i kolorem, ale też smakiem i zastosowaniem. Jedne pomidory mają bardziej słodki smak inne więcej wytrawnych nut. Soczyste pomidory lepiej sprawdzają się przy robieniu sosów, przecierów i soków. Tymczasem zbite odmiany bardziej nadają się, jako dodatki do potraw. Oprócz walorów spożywczych są też inne różnice. Niektóre podgatunki są bardziej odporne na charakterystyczne choroby pomidorów a inne mniej.

Zanim rozpocznie się sadzenie pomidorów warto wybrać konkretną odmianę. W naszym kraju najbardziej popularne są pomidory malinowe. One z kolei dzielą się na kolejne gałęzie takie jak pomidory Malinowe Warszawskie, Ożarowskie czy też Andrus. Na uwagę zasługują też gatunki Giant, Jawor i Koralik.

Coraz częściej w polskich ogródkach można napotkać pomidorki koktajlowe. Są to właściwie miniaturowe wersje standardowych pomidorów.

Uprawa pomidorów – ważne przygotowanie

Pierwotnie pomidory rozwijały się w ciepłym klimacie. Dlatego też ich uprawa w naszym kraju odbywa się pod folią lub w szklarni. By ją rozpocząć trzeba z nasion wyhodować sadzonki. Daje to dużą satysfakcję w późniejszych etapach. Oczywiście można też pominąć ten krok i kupić gotowe sadzonki. Mimo tego przybliżymy proces samodzielnego rozmnażania pomidorów.

Z nasion pomidorów rozwijają się tak zwane rozsady. Ich przygotowanie trwa zazwyczaj od półtora do dwóch miesięcy. Ciekawostką jest fakt, że z grama nasion powstanie około 200 rozsad. By tak się stało nasiona umieszcza się w glebie, w której skład wchodzi 1/3 ziemi ogrodniczej, 1/3 torfu i 1/3 próchnicy. Wysiewanie wykonuje się na przełomie kwietnia i mają. Służą do tego specjalne skrzyneczki, doniczki oraz plastikowe palety rozsadowe. Po posadzeniu nasiona należy przykryć maksymalnie centymetrową warstwą ziemi i zwilżyć.

Do prawidłowego rozwoju rozsady potrzebują temperatury 20-25°C. Przechowuje się je, więc pod folią, w szklarni lub specjalnym tunelu. Z pojawieniem się pierwszego liścia trzeba zmniejszyć temperaturę do 15 -20 stopni. Ważne jest też regularne podlewanie pomidorów, by nie dopuścić do wysuszenia ziemi. Gdy pojawią się kolejne liście przychodzi czas wyboru najsilniejszych siewek. Należy przesadzić je do osobnych doniczek. Po odczekaniu kilku dni można rozpocząć właściwe sadzenie pomidorów.

Sadzenie i uprawa pomidorów

Najlepszym terminem na sadzenie pomidorów jest połowa maja. Czynność tę poprzedza zahartowanie sadzonek. Dzięki temu warzywa te będą przygotowane do cięższych warunków rozwoju. W tym celu, na tydzień przed posadzeniem należy zmniejszyć temperaturę do 10 stopni. Warto też zmniejszyć częstotliwość podlewania.  Po tygodniu takich zabiegów można wybrać sadzonki i umieścić je w przygotowanym miejscu. Powinny mieć około 10-15 cm wysokości oraz maksymalnie osiem liści.

Pomidor najlepiej rozwija się na nasłonecznionym stanowisku. Optymalna gleba musi być zasobna w próchnicę i przepuszczalna. Należy ją też dodatkowo użyźnić obornikiem lub kompostem. Samo sadzenie pomidorów nie jest skomplikowane. Ziemię trzeba przekopać a korzeń rośliny obficie zwilżyć. Następnie sadzonkę umieszcza się w dołku tak by liście nie stykały się z podłożem. Po posadzeniu wymagane jest podlewanie pomidorów i ugniecenie gleby dookoła by roślina była stabilna.

Późniejsza uprawa pomidorów nie jest trudna. Odmiany wysoko rosnące trzeba podeprzeć tyczkami, które będą podtrzymywały ciężkie owoce. Jeżeli ktoś zdecydował się na gatunki karłowate to zabezpieczenie nie jest wymagane. Kolejny zabieg pielęgnacyjny to usuwanie bocznych pędów. Dzięki temu roślina będzie się prawidłowo rozwijać. Do tego dochodzi regularne podlewanie pomidorów. Oprócz nawadniania, pomaga w zapobieganiu chorobom. Pomidory są narażone na różnego rodzaju choroby. By z nimi walczyć nie należy sięgać po pestycydy. Lepszym rozwiązaniem jest nawożenie roztworem z kompostu lub obornika. Dzięki takim zabiegom pomidory będą bogate w witaminy i zaprezentują swoje właściwości zdrowotne.

Właściwości zdrowotne pomidorów – witaminy i kalorie

Regularne nawożenie i podlewanie pomidorów sprawi, że ich owoce będą bogatym źródłem witamin C, A, E i K. Suszone pomidory zawierają bardzo dużo błonnika i likopenu. Jest to bardzo silny antyutleniacz, który odpowiada za właściwości zdrowotne pomidorów. Kalorie zawarte w pomidorach są znikome. Owoce zawierają za to dużo wapnia, żelaza, fosforu, magnezu, potasu, sodu i cynku.

Zarówno surowe jak i suszone pomidory zapobiegają zawałom i miażdżycy. Wykazują działanie antynowotworowe, zwiększają odporność i wspomagają trawienie. Jeśli chodzi kalorie to w 100 gramach pomidorów jest ich tylko 18. Ważne jest też to, że pomidory poprawiają pracę układu nerwowego i chronią przed słońcem. Warto też wspomnieć, że suszone pomidory mają dużo większe stężenie wszystkich wymienionych wcześniej elementów.