Roszponka – uprawa, pielęgnacja, właściwości, zastosowanie w kuchni

Ogólna charakterystyka roszpunki

Roszponka w ogrodzie – rys ogólny

Roszponka (Valerianella Miller), spotykana też pod nazwą roszpunka przynależy do rodziny kozłkowatych. Około sześćdziesięciu gatunków w stanie dzikim występuje na terenie Azji, w Europie, w Ameryce Północnej oraz na obszarze Afryki Północnej. Na terenie naszego kraju występuje jedynie około sześć gatunków, w tym: roszpunka bruzdkowana, roszpunka koroniasta, roszpunka mieszana, roszpunka ostrogrzbieciasta, roszpunka warzywna, roszpunka ząbkowana i Valerianella eriocarpa.

Zazwyczaj są to rośliny jednoroczne lub dwuletnie. Roszponka charakteryzuje się drobnymi kwiatkami barwy białej, niebieskiej lub różowej o drobnym kielichu. Typowe jest dla tej rośliny to, że kwiaty zebrane są u góry pędów w tzw. wierzchotki. Ponadto pojedyncze, mięsiste liście zebrane są w rozety. Jeśli interesuje cię także uprawa rukoli, porady znajdziesz w tym artykule.

Roszponka warzywna - mnogie ludowe nazewnictwo

Roszponka warzywna (Valerianella locusta) lub roszpunka warzywna to roszponka jadalna. Niekiedy można spotkać się również z dawnymi ludowym nazewnictwem takim, jak: kozłek sałatka, rapontyka, rapunkuł, rapunkuł jarzynny, raszpanka, raszponka warzywna, roszpunka, roszpunka jadalna, roszpunka jarzynna, roszpunka pospolita lub sałatka. Na terenie naszego kraju występuje przeważnie jako warzywo lub sałata hodowlana. Można jednak znaleźć jej formy zdziczałe w naturze – nazywa się je tzw. archeofitami – spotkamy je w całej Polsce za wyjątkiem północno-wschodniej części kraju. Dziko rośnie najczęściej na terenach przydrożnych, na polach uprawnych, w rowach oraz na zboczach.

Jak wygląda roszponka?

Prosta i zazwyczaj naga łodyga w górnej części rozgałęziająca się może dorosnąć do 5 – 20 cm wysokości. Liście tworzą rozetę. Roszponka warzywna ma kwiaty o barwie niebieskiej. Zbierają się one w coś rodzaju główek na rozgałęzionych pędach łodygi. Naga korona do połowy zrasta się w rurkę, a w górnej swojej części liczy pięć rozchylonych płatków. Przysadki natomiast mają podługowaty kształt, są nieobłonione i tępe. Roszponka wydaje owoce o kształcie nieregularnym, dodatkowo są z boku spłaszczone. Owoce mają delikatne bruzdy i średnio liczą ok. 1,5 do 2,2 mm. W ich wnętrzu znajdziemy komorę nasienną, a także dwie komory płone. Okres kwitnienia przypada na lipiec i sierpień.

Uprawa i pielęgnacja roszponki

Jak uprawiać i jak pielęgnować roszponkę? Planowa uprawa roszponki rozpoczęła się nie tak dawno temu, bowiem dopiero w XX wieku. Wcześniej uważana była za zwykły chwast. Uprawa roszponki jest prosta, ponieważ nie ma żadnych specyficznych czy konkretnych wymagań. Sałata ta rośnie niemal wszędzie – w każdej strefie klimatycznej i praktycznie na każdym rodzaju gleby. Łagodna pora zimowa sprawia, że hodowcy mogą ją zbierać także zimą, przez co mnożyć jej plony. Warzywo charakteryzuje się jednak krótkim okresem wegetacji. Wysiew następuje od sierpnia do września. Standardowo zbiory roszponki zbiera się od listopada do końca kwietnia. Uprawa roszponki jest dość prosta, a to za sprawą faktu, że rośnie niemal wszędzie. A może zainteresuje cię także cykoria w ogrodzie?

Właściwości roszponki

Kilka faktów z historii

Roszponka warzywna (Valerianella locusta) choć z wyglądu przypomina nam zwykłą sałatę wyróżniają ją właściwości lecznicze i wartości odżywcze. Choć w Polsce zaczęto ją na masową skalę uprawiać dopiero w XX wieku jej właściwości znane były już setki lat wcześniej. Wystarczy przytoczyć nazwisko botanika brytyjskiego pochodzenia Johna Gerarda, który w 1597 roku robił już zapiski na jej temat. Troszkę później, w XVII wieku, do swego rodzaju mody na to zdrowe warzywo przysłużyć się miał ogrodnik francuskiego króla Ludwika XIV.

Właściwości lecznicze i zdrowe kalorie

Uprawa roszponki jest dziś więc dobrze znana i pożądana. Dlaczego? Jest ceniona jako warzywo, ponieważ zawiera wiele cennych składników, w tym tak potrzebne naszemu organizmowi szczególnie w czasie pory zimowej, związki mineralne żelaza. Ponadto to warzywo może pochwalić się zawartością witaminy A i C. Specjaliści twierdzą, że zawiera aż cztery razy więcej beta-karotenu i witaminy C niż powszechnie siana przez nas w warzywniakach sałata siewna. Te wartości odżywcze (w tym zdrowe kalorie) i właściwości lecznicze to nie wszystko. Roszpunka warzywna z rodziny kozłkowatych w swoim składzie posiada olejki eteryczne. Do tego jako warzywo zielone służy szczupłej sylwetce, ładnej cerze oraz rzadziej się choruje.

Roszponka warzywna - źródło witamin i minerałów

Witaminy w sałacie? Trudno uwierzyć, ale to fakt. Roszponka warzywna w swoim składzie zawiera dużą ich ilość, w tym: A, B6 i C, tiaminę, ryboflawinę, niacynę i kwas foliowy. A do tego minerały? To również jest prawdą. Roszponka warzywna może poszczycić się takimi związkami jak: wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód i cynk.

Beta-karoten to prowitamina witaminy A. Jest to bardzo ważna substancja, z której organizm człowieka tworzy witaminę A. Dlaczego obecność beta-karotenu jest tak ważna dla nas? Odpowiada on bowiem nie tylko za przyspieszenie opalenizny, posiada właściwości odmładzające czy chroni przed procesem starzenia. Odpowiada także za lepsze funkcjonowanie wzroku, zapobiega chorobom serca, a nawet może zapobiec dalszemu rozwojowi nowotworu.

Roszponka wykorzystywana jest do odkwaszania organizmu i oczyszczania krwi z niepożądanych toksyn. Sprawdź także nasz artykuł: Rzeżucha krok po kroku.

Roszponka jako lek na wiosenne przesilenie i trawienie?

Przepisy na poprawę samopoczucia podczas wiosennego przesilenia radzą nam wiele różnych rzeczy. Ale roszponka? Tak, ziołolecznictwo zna i stosuje ją od bardzo dawna! Jeśli więc obserwujesz u siebie częste bóle głowy, bolą cię mięśnie, czujesz się podrażniony i odczuwasz nieustanną senność – sięgnij po roszponkę, której właściwości na pewno pomogą ci lżej przejść ten trudno czas w roku dla naszego organizmu.

Właściwości roszponki wykorzystuje również medycyna naturalna. Stosowana jest w przypadku nieżytów oraz wrzodów żołądka, a także dwunastnicy. Jej właściwości pomagają także na inną dolegliwość, polecana jest do stosowania przy zaparciach. A dzieje się tak przez właściwości lecznicze tej rośliny, która wspiera układ trawienny w jego pracy.

Inne właściwości

Kto by pomyślał, że sałata i warzywo w jednym ma moc uspokajającą. Niemniej jest to fakt. Trzeba zacząć od tego, że roszponka należy do rodziny kozłkowatych. Czyli wykazuje właściwości zbliżone do znanego nam kozłka lekarskiego. Osoby mające problemy ze snem oraz te zmagające się z dużym napięciem czy uczuciem nieustannego napięcia, powinny wziąć pod uwagę niepozorną roszponkę, z której dobroczynnych właściwości korzystały już nasze babcie.

Roszponka warzywna wykazuje tak wiele właściwości leczniczych i wartości odżywczych, że aż trudno uwierzyć, iż to niepozorne warzywo stosuje się przy dnie moczanowej. Powód jest prosty. Spożywanie jej produkuje niewielkie ilości kwasu moczowego. W tej swojej cesze roszponka podobna jest do bakłażanów, ogórków czy marchwi. Jeśli interesuje cię także rukiew wodna, w tym artykule znajdziesz porady na temat uprawy.