Szpeciele - rodzaje, występowanie, zwalczanie - poradnik praktyczny

Szpeciele, czyli roztocza, które szpecą rośliny

Wśród szkodników powodujących choroby roślin wymienić należy roztocza, czyli szpeciele. Żerują one na liściach drzew owocowych i ozdobnych powodując odkształcenia liści i różnego rodzaju zmiany na liściach, pędach i owocach. Występują one na drzewach owocowych, na olchach i więzach, jak również na winorośli. Rzadko zdarzają się szpeciele na pelargoniach. Zaś szpeciele na malinach powodują, że rośliny są podatne na choroby malin i gorzej owocują.

Odkształcenia na liściach tworzone przez szpeciele szpecą roślinę, stąd ich nazwa. Mogą wywoływać powstawanie różnego rodzaju narośli na liściach, pilśnie, pęcherzyki, pękanie liści, rozrost pąków lub inne zniekształcenia. Dla przykładu szpeciel winorośli powoduje powstawanie białych plamek na liściach. Natomiast szpeciele na malinach wywołują marmurkowe przebarwienia na wierzchu liści. Niektóre szpeciele, na przykład pordzewiacz jabłoniowy, powodują odbarwianie się liści, które robią się srebrzyste lub wyglądają jak pokryte rdzą. Dzieje się tak wskutek śliny szpecieli, która wstrzykiwana w tkankę liścia powoduje nienaturalny wzrost komórek.

Szpeciele to roślinożerne roztocza, które zasiedlają roślinę żywicielską służącą im do żerowania, rozmnażania się i rozwoju. Same szpeciele nie powodują wielkich szkód, poza oszpecaniem roślin. Jednak osłabiają rośliny, które słabiej rozwijają się i słabiej owocują. Ponadto szpeciele przenoszą groźne wirusy, bakterie i grzyby, które powodują choroby drzew. A może zainteresuje cię także ten artykuł o chorobach i szkodnikach malin?

Susza i upalne lato sprzyjają rozwojowi szpecieli, zaś łagodne zimy i wczesne wiosny sprawiają, że szpeciele pojawiają się na liściach wcześniej.

Rodzaje szpecieli

Szpeciele dzielimy na takie, które żerują wewnątrz tkanek rośliny oraz takie, które żerują na powierzchni liści. Szpeciele żerujące pod skórą liści tworzą wgłębienia, plamki lub pęcherzyki. Należą do nich takie szpeciele, jak:

• szpeciel śliwowiec i guzkowiec śliwowy,
• podskórnik jabłoni i szpeciel gruszy,
• szpeciel czeremchowic.

Szpeciele żerujące na zewnątrz liści, atakują najczęściej spodnią część liścia i powodują rdzawe, srebrzyste lub marmurkowe przebarwienia. Należą do nich:

• pordzewiacz śliwowy,
• pordzewiacz jabłoniowy,
• pordzewiacze wiśni, czereśni, brzoskwini,
• wzdymacz gruszowy,
• szpeciele na malinach.

Najczęściej występujące szpeciele na drzewach owocowych, winorośli i kwiatach

Szpeciel śliwowiec

Szpeciel śliwowiec występuje rzadko w naszym kraju. Jednak jest on szczególnie niebezpieczny dla upraw śliwy ze względu na to, że atakuje zawiązki owoców.  Roztocza początkowo wchodzą na liście, następnie atakują kwiaty i zawiązki owoców, tworząc zagłębienia a następnie galasy. Charakterystyczną cechą tego szpeciela są galasy znajdujące się na brzegach liści lub wzdłuż nerwu głównego. Sprawdź także ten artykuł o występowaniu i zwalczaniu wełnowców.

Pordzewiacz śliwowy

Kolejnym szpecielem atakującym śliwy jest pordzewiacz śliwowy, który tworzy na liściach marmurkowy wzór rdzawych przebarwień lub marszczenie się liści. Sprawia on, że drzewa słabiej rosną i są podatne na choroby. W ostatnich latach odnotowuje się wzrost występowania pordzewiacza śliwowego, który żeruje również na czereśniach, brzoskwiniach i wiśniach. Na pędach pojawiają się czerwone plamki, które z czasem zlewają się i pękają, co stanowi łatwą drogę do wnikania patogenów śliwy. Pędy mają skrócony wzrost, zaś przy dużej ilości szpecieli dochodzi do opadania liści wierzchołkowych i zasychania pędów.

Szpeciel gruszy

Jeśli wiosną zauważymy opóźniony rozwój pąków, które są nabrzmiałe, a liście odbarwione i pofałdowane, oznacza to, że pojawił się na nich szpeciel gruszy, czyli podskórnik gruszowy. Pod wpływem śliny roztocza skórka liścia pęka i szpeciele dostają się do środka tworząc pęcherzyk, w którym żyją. Na dolnej stronie liścia może znaleźć się setki takich pęcherzyków. Zmniejsza się zdolność liści do przyswajania węgla z dwutlenku węgla przy udziale energii słonecznej i chlorofilu. Wskutek tego roślina jest osłabiona, słabiej rośnie i wydaje pomarszczone owoce.

Natomiast wyginanie się i zwijanie liści powoduje wzdymacz gruszowy, który również osłabia drzewko. Zwalczanie szpecieli gruszy polega na opryskach preparatami chemicznymi przed kwitnieniem.

Pordzewiacz jabłoniowy

Jeśli wiosną liście jabłoni marszczą się, latem przebarwiają się, a jesienią matowieją i przybierają kształt łódki, oznacza to, że jabłoń zaatakował pordzewiacz jabłoniowy. Wskutek żerowania roztocza z jabłoni szybciej opadają liście, a owoce są niskiej wartości.

Zwalczanie szpecieli na jabłoniach polega na opryskach preparatami chemicznymi przed kwitnieniem drzew. Jednak zwalczanie szpecieli tego rodzaju jest trudne, gdyż szkodnik uodpornił się na wiele preparatów.

Szpeciele na wiązie

Szpeciele na wiązie na ogół nie są zwalczane, gdyż nie powodują większych uszkodzeń drzewa, a zmiany przez nie powodowane nie są bardzo widoczne. Zdarza się jednak, że ogrodnicy posiadający wiązy w ogrodzie zauważają zwijanie się liści, czy też narośla na liściach. Nie są to jednak szpeciele na wiązie, lecz mszyce bawełnice. A może zainteresuje cię także ten artykuł o czerwcach w ogrodzie?

Szpeciel winorośli

Winorośle atakuje szpeciel pilśniowiec. Szpeciel winorośli powoduje powstawanie wybrzuszonych deformacji na wierzchniej stronie liścia. Natomiast na spodniej stronie liścia powstają zagłębienia, w których zbiera się biały, pilśniowy nalot. Przy dużej ilości szpeciel pilśniowiec powoduje białe plamki także na wierzchniej stronie liścia winorośli. Szpeciel winorośli osłabia wzrost rośliny i zmniejsza owocowanie.  Najprostszy sposób na zwalczanie szpecieli to obrywanie liści i palenie ich. Opryski preparatami chemicznymi wykonuje się wiosną, gdy roztocza rozpoczynają żerowanie. Szpeciel pilśniowiec może być również zwalczany preparatami na przędziorki na winorośli.

Szpeciele na malinach

Wywołują one marmurkowe przebarwienia na wierzchniej stronie liścia i sprawiają, że rośliny są słabsze i podatne na choroby malin. Szpeciele na malinach wykazują podobną szkodliwość jak wirusowe choroby malin. Mogą one doprowadzić do strat na plantacjach, gdyż owoce rozwijają się nierównomiernie i łatwo się rozpadają. Szpeciele na malinach zwalcza się przy pomocy drapieżnych roztoczy z rodziny Phytoseiidae oraz środków na przędziorki.