Tojad w ogrodzie - odmiany, uprawa, pielęgnacja, sadzenie

Tojad w naturalnych warunkach

Tojad - kwiat jak.. rycerz albo żołnierz

Tojad w stanie dzikim rośnie w Europie, Azji i Ameryce Północnej, w strefie umiarkowanej. Jest to bylina, dorastająca nawet do trzech metrów wysokości. Łodygi tojadu są zazwyczaj sztywne, puste w środku. Istnieją też gatunki pnące. Tojad ma bulwiaste, często długie korzenie, które umacniają w naturze strome zbocza gór. Zbudowane dłoniasto liście rośliny są błyszczące, ciemnozielone z wierzchu i jasnozielone pod spodem.

Kwiat tojadu ma bardzo charakterystyczny kształt. Określany w terminologii botanicznej grzbiecistym, przypomina głowę rycerza lub żołnierza. Najwyżej osadzony z pięciu listków tworzy bowiem wysklepienie w kształcie hełmu okrywającego wnętrze kwiatu. Dwa kolejne listki tworzą boczne ścianki szyjki kwiatu, a ostatnie rodzaj wargi dolnej. Pod hełmem znajdują się dwie części okwiatu z ostowatymi miodnikami o trąbkowato złożonych brzegach, w których wnętrzu są liczne nektarowe gruczołki. Pręciki dojrzewają stopniowo, a gdy wysypią pyłek, odginają się na boki. Ze względu na wielkość i asymetrię kwiatu tojad zapylany jest jedynie przez trzmiele.

Ta trująca roślina ma swoją legendę. W antycznej Grecji mówiono, że tojad wyrósł ze śliny psa Cerbera, strzegącego bram Hadesu. Podczas wykonywania jednej ze swych dwunastu prac Herkules miał za zadanie porwać trzygłowego Cerbera. Swoim sposobem wyciągnął go z piekielnych czeluści, a gdy ten ujrzał świat, tak się przestraszył, że jego pyska pociekła trująca ślina, z której wykiełkował tojad. Jest też nieco inna wersja pochodzenia rośliny. Kwiat ten ma wywodzić swój rodowód od greckiego miasta Akonie, gdzie rósł w dużych ilościach. Podobno właśnie tam mieściło się legendarne wejście do Hadesu. Sprawdź także więcej inspiracji w zebranych tutaj artykułach o kwiatach ogrodowych.

Tojad ogrodowy i dziki - gatunki

W naturze rośnie tojad żółty, dorastający do półtora metra wysokości. Tojad żółty ma wysoki, walcowaty, krótko owłosiony hełm. Gatunek ten rośnie na wzgórzach wapiennych. Nieco niższy jest tojad tęgi o grubej, nagiej łodydze. Tojad tęgi ma rozgałęzione kwiatostany i gęste kwiatowe grona. Roślina kwitnie w lipcu i sierpniu. Kwiat tojadu tęgiego jest fioletowy. Tojad tęgi rośnie w Polsce na łąkach i skałach Karpat i Sudetów.

W polskich Tatrach rośnie tojad dzióbaty. Gatunek ten osiąga podobną wysokość jak tojad żółty. Jest to bylina o rozgałęzionych, walcowatych korzeniach. Tojad dzióbaty ma nieco wygiętą, nagą, kanciastą, wysoką łodygę, zakończoną rozgałęzionym kwiatostanem w kolorze fioletowym. Cechą charakterystyczną tego gatunku jest hełm - do dwóch razy wyższy niż szerszy i do tego silnie pochylony do przodu i załamany nad dzióbkiem. Tojad dzióbaty kwitnie od czerwca do sierpnia, a potem wytwarza poprzecznie marszczone, nieoskrzydlone nasiona. Bylina ta porasta łąki górskie i jest mniej toksyczna niż tojad mocny. Tojad dzióbaty w połączeniu z tojadem mocnym tworzy kwitnące fioletowo mieszańce, zwane tojadami Stoerka. Kwiat ten rośnie też w ogrodach. W Polsce występuje ponadto tojad smukły o granatowofioletowych kwiatach, który kwitnie od czerwca do września. Jeśli szukasz więcej inspiracji, sprawdź także te artykuły o bylinach.

W wyższych partiach gór Europy rośnie pospolicie tojad lisi o jasnożółtych kwiatach. Jego nazwa aconitum vulparia (tojad lisi) wywodzi się z łaciny. Vulpes znaczy o prostu lis. Dawniej tojad lisi dostarczał trucizn przeciwko drapieżnikom. W Europie Wschodniej i na Syberii rośnie tojad wilczy o kwiatach żółtych, utrzymujących się na roślinie od lipca do sierpnia. W uprawie ogrodowej spotkać można odmianę Ivorine. Tojad wilczy stał się inspiracją dla serialu o wilkołakach pt. „wolfblood”. W jednym z odcinków „wolfblood” jest wątek, w którym roślina ta, dodana do leku na przeziębienie, rozbudza w bohaterce wilczą naturę. Remedium na agresję jest … zwykły ocet.

Tojad mocny (aconitum napellus)

Tojad mocny - charakterystyka

Najbardziej rozpowszechniony w stanie dzikim jest tojad mocny (aconitum napellus), znany też jako tojad mordownik i tojad właściwy, albo też ziele piekielne, trzewiczki lub kapturki niebieskie. Kwiat ten w różnych odmianach jest często sadzony w ogrodach jako roślina ozdobna.

Tojad mordownik (aconitum firmum) to bardzo trująca roślina wieloletnia. Jego łodyga jest wzniesiona, kanciasta. Dłoniaste, na końcach jajowate lub lancetowate liście przypominają kształtem liście jaskrów. Tojad mocny ma brunatny, bulwiasto zgrubiały korzeń, który w zapachu przypomina chrzan. Podobnie jak tojad żółty, tojad mocny dorasta do półtora metra wysokości. Jego nasiona są wąsko oskrzydlone, sześciokanciaste, gładkie, w kolorze czarnym lub brunatnym. W Polsce gatunek ten rośnie na skałach i łąkach górskich, w Tatrach, Sudetach i Karpatach. Tojad mordownik występuje w kilku odmianach - na przykład Album, Sparkii i Carneum.

Tojad mocny należy do rodziny jaskrowatych. W naturze rośnie na łąkach, w zaroślach, nad brzegami potoków, na skraju lasów. W Polsce głównie w górach, a najliczniej w Tatrach. Bylina ta kwitnie na niebiesko od lipca do września okazałymi kwiatostanami. Jest bardzo spektakularna i widoczna już z daleka. Kiście niemal granatowych kwiatów aż się proszą o zerwanie, ale to zabronione. A może zainteresuje cię także uprawa rozchodnika kamczackiego w ogrodzie?

Tojad mocny - działanie toksyczne

Tojad to trująca roślina. I warto o tym pamiętać. Toksyczne są wszystkie jej części, dlatego w miejscach, gdzie rośnie tojad mordownik, nie można wypasać bydła, kóz i owiec. Osiemdziesiąt procent alkaloidów występujących w roślinie stanowi akonityna – jedna z najsilniej działających trucizn pochodzenia roślinnego. Pobudza ona ośrodkowy układ nerwowy i zakończenia nerwów, a potem je poraża. Śmierć następuje w wyniku zahamowania pracy serca lub porażenia układu oddechowego. Tojad mocny jest w stanie zabić krowę lub konia. Zresztą zwierzęta te są bardzo podatne na zatrucie tą rośliną. Śmiertelna dawka dla zwierzęcia wynosi od 0,02 miligramów na kilogram wagi ciała. Najbardziej trujące są bulwy i owoce. Już pięć gramów wysuszonego korzenia jest w stanie otruć psa. Najwięcej związków toksycznych roślina gromadzi w okresie kwitnienia.

Objawy zatrucia u zwierząt obserwuje się po upływie piętnastu do trzydziestu minut od spożycia, a śmierć następuje po kilku godzinach. Najpierw jest ślinotok, duszność, niepokój, zgrzytanie zębami, przyspieszone tętno i oddech, chwiejny chód, osłabienie reakcji, niedowład, porażenie i drgawki. U człowieka najczęstszą przyczyną zatruć jest przypadkowe spożycie korzenia tojadu, który wyglądem przypomina korzeń selera lub chrzanu, albo przedawkowanie leków zawierających akonitynę.

W dawnych wiekach różne gatunki tojadu wykorzystywano w myślistwie. Pochodzący z północnej Azji gatunek maximum dostarczał środka używanego podczas polowań na wilki, niedźwiedzie, foki i wieloryby. W życiu dawnych społeczeństw tojad funkcjonował przede wszystkim jako trująca roślina, którą uśmiercano przestępców. Zabijano dawkami tojadu także zwierzęta. W Indiach, gdzie tojad rósł w dużych ilościach wyrabiano zatrute strzały. Tam też istnieje bardzo stara tradycja stosowania rośliny jako leku. Po pewnym czasie odkryto bowiem, że jest to również kwiat o leczniczych właściwościach. Jeśli szukasz więcej ostrzeżeń, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o roślinach trujących.

Tojad w ogrodzie

Tojad to także kwiat ozdobny, uprawiany ze względu na atrakcyjne, gęste kwiatowe grona. Jest to roślina szczególnie polecana do tworzenia grup na rabacie. Może też rosnąć pojedynczo. Nadaje się na kwiat cięty, choć ze względu na obecność alkaloidów, wymaga szczególnej ostrożności.

Tojad ogrodowy występuje w licznych odmianach o kwiatach w różnych odcieniach koloru niebieskiego, różowego, białego, lila i żółtego. Dwubarwny, biało niebieski, jest kwiat tojadu odmiany Bicolor, przyciągający wzrok od czerwca do sierpnia. Bardzo ceniony jest, pochodzący z zachodnich Chin, gatunek carmichaelli o ciemnoniebieskich kwiatach. Odmiana Kelmscot tego gatunku tworzy zwarte kępy. Carmichaelli dorasta do dwóch metrów, a jego kwiatowe grona do sześćdziesięciu centymetrów. Gatunek ten kwitnie bardzo późno - od sierpnia do października. Z Mandżurii i Kamczatki pochodzi tojad ogrodowy fischeri o purpurowofioletowych kwiatach. Bylina ta kwitnie w lipcu i sierpniu i dorasta do dwóch metrów. Z kolei z Himalajów wywodzi się gatunek ferox. Gatunkiem ogrodowym są też mieszańce arendsii osiągające metr wysokości.