Topinambur – uprawa słonecznika bulwiastego od A do Z, pielęgnacja, właściwości lecznicze bulwy topinamburu

Topinambur – niezwykła roślina z rodziny astrowatych

Słonecznik bulwiasty – pochodzenie

Topinambur (słonecznik bulwiasty) to bylina należąca do rodziny astrowatych, której żółte kwiaty przypominają małe słoneczniki. Roślina pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie od wieków była uprawiana przez Indian. Wykorzystywali oni jadalne bulwy topinamburu zarówno jako pożywienie, jak i jako lekarstwo na wiele dolegliwości. Wierzyli również, że topinambur jest źródłem życiodajnej energii, która może ich uchronić od śmierci.

Do Europy słonecznik bulwiasty przywędrował dzięki Krzysztofowi Kolumbowi, który zasmakował się w tej roślinie i przywiózł ją z Ameryki. Roślina szybko zdobyła popularność we Francji i Anglii, głównie ze względu na niewielkie wymagania glebowe i klimatyczne oraz smaczne i odżywcze bulwy.

Topinambur uprawiany był w całej Europie (również w Polsce) do początku XX wieku. Wówczas został on wyparty przez ziemniaka, który okazał się łatwiejszy w uprawie i przechowywaniu. Jednak do dziś słonecznik bulwiasty można spotkać na polach i nieużytkach, a ostatnio coraz częściej w ogrodach i na działkach w Polsce. Liczne przepisy, które pojawiają się na stronach internetowych, zachęcają do wykorzystywania tej rośliny w kuchni. A może zainteresuje cię także uprawa kukurydzy w ogrodzie?

Uprawa i pielęgnacja topinamburu

Topinambur to roślina w Polsce, która nie ma wielkich wymagań, dlatego nie sprawia problemów podczas uprawy. Może być uprawiana w wielu miejscach. Najlepiej czuje się w podłożu przepuszczalnym i żyznym, ale może rosnąć również na nieurodzajnej i słabej glebie. A to za sprawą bardzo rozbudowanego systemu korzeniowego rośliny, który w wytworzonych bulwach gromadzi wodę i substancje pokarmowe, pozwalając jej przetrwać w trudnych warunkach. Bulwy te nadają się do jedzenia i mogą być doskonałą alternatywą dla popularnego ziemniaka.

Topinambur to bylina, która dorasta do wysokości 2-3 metrów. Jej sztywna łodyga pokryta jest drobnymi włoskami, podobnie jak duże lancetowate liście. Kwiaty topinamburu składają się z dwóch elementów: zewnętrznych płonnych kwiatów języczkowych i wewnętrznych kwiatów rurkowych.

Najlepszym stanowiskiem dla słonecznika bulwiastego jest miejsce dobrze nasłonecznione lub półcień. Wówczas roślina wytwarza piękne, żółte kwiaty, które wyglądem przypominają małe słoneczniki i stają się prawdziwą dekoracją jesiennego ogrodu. Kwiaty topinamburu pojawiają się bowiem pod koniec lata i utrzymują się do pierwszych przymrozków.

Z uwagi na to, że roślina osiąga duże rozmiary, doskonale sprawdzi się jako naturalna ochrona przed wiatrem, czy nieproszonym wzrokiem sąsiadów. Warto pamiętać o podsypywaniu podstawy rośliny ziemią lub stosowaniu podpór, aby długie łodygi nie łamały się. Jeśli interesuje cię także uprawa cebuli dymki, porady znajdziesz w tym artykule.

Słonecznik bulwiasty jest rośliną wieloletnią. Bulwy topinamburu są odporne na mróz i bez problemów zimują w gruncie. Na jednym stanowisku mogą rosnąć nawet 3-4 lata, jednak po tym czasie warto je przesadzić, aby utrzymać dobre plonowanie rośliny.

Topinambur nie wymaga zbyt częstego nawożenia ani podlewania. Może być niemal zostawiony sam sobie. Do zasilania rośliny najlepiej używać nawozy organiczne, fosforowo – potasowe w umiarkowanych ilościach.

Rozmnażanie słonecznika bulwiastego

Słonecznik bulwiasty najlepiej rozmnażać przez bulwy, których roślina wytwarza bardzo dużo. Najlepszą porą na sadzenie topinamburu jest wiosna lub jesień.

Bulwy topinamburu umieszczamy w odchwaszczonej i przekopanej ziemi na głębokość ok. 10 cm i obficie podlewamy. Odległość między sadzonkami powinna być dosyć spora (ok. 50-70 cm), gdyż roślina szybko wytwarza rozległy system korzeniowy i zawiązuje nowe bulwy. Jedna roślina jest w stanie wytworzyć 50-80 bulw.

Kiedy topinambur osiągnie wysokość ok. 25 cm, należy go obsypać ziemią, aby zabezpieczyć przed przewracaniem, gdy osiągnie większe rozmiary. W trakcie sezonu wegetacyjnego kopczykowanie można powtórzyć, zwłaszcza wówczas, gdy roślina rośnie na stanowisku nieosłoniętym i jest narażona na silniejsze podmuchy wiatru.

Zastosowanie helianthus tuberosus – topinambur w kuchni

Słonecznik bulwiasty uprawiany jest głównie ze względu na jego bulwy, które posiadają cenne wartości odżywcze i właściwości lecznicze. Bulwy topinamburu mają nieregularny kształt i kojarzone są z imbirem. Często nazywane są również karczochem jerozolimskim lub ziemną gruszką.

W kuchni polskiej topinambur nie jest warzywem zbyt popularnym, a szkoda, bo posiada doskonały słodko - orzechowy smak i różnorodne zastosowanie. Przepisy na przyrządzenie topinamburu są ciekawe i zróżnicowane. Bulwy można przygotowywać na różne sposoby: gotować, smażyć, piec, a nawet spożywać na surowo w postaci sałatek. Topinambur to doskonały dodatek do zup, zapiekanek, surówek czy delikatnych musów owocowych. Z jego bulw można przyrządzić frytki, chipsy czy puree, które świetnie się sprawdzi jako zdrowszy i bardziej odżywczy zamiennik ziemniaków. A może zainteresuje cię także biała rzepa w ogrodzie?

Bulwy topinamburu należy spożywać na bieżąco, zaraz po wykopaniu. Nie nadają się one do dłuższego przechowywania, gdyż szybko więdną. Przed przyrządzeniem należy je zamoczyć na kilka minut w wodzie, a następnie delikatnie obrać ze skórki. Bulwy topinamburu po obraniu szybko ciemnieją, ze względu na dużą zawartość żelaza. Aby temu zapobiec, należy je szybko wrzucić do zakwaszonej wody i moczyć w niej ok. 5 minut. Do tego celu można użyć kwasek cytrynowy, ocet lub sok z cytryny.

Zastosowanie świeżych bądź suszonych ziół, zdecydowanie wzbogaci smak topinamburu.  Warto więc sięgać po przepisy, w których jako dodatek do bulw stosuje się rozmaryn, szałwię, gałkę muszkatołową, koperek czy czosnek, aby podkreślić ich orzechowy smak.

Bulwy topinamburu – właściwości zdrowotne

Niezwykłe wartości odżywcze słonecznika bulwiastego

Topinambur to cenne źródło witamin i minerałów. Jego bulwy zawierają dużo witaminy C oraz szereg witamin z grupy B, głównie B1, B2, B5, B6 i PP, a także żelazo, magnez, krzem, fosfor, potas i miedź.

Spożywając bulwy topinamburu wzmocnimy nasz układ odpornościowy, a także poprawimy ogólną kondycję całego organizmu. Usprawnimy pracę mięśni oraz układu nerwowego. Dzięki minerałom zawartym w bulwach, poprawimy również koncentrację i stan naszych kości. Spore zasoby potasu w bulwach topinamburu przyczyniają się do poprawy pracy serca i mięśni.

Topinambur to warzywo szczególnie polecane kobietom. Zawarty w nim krzem poprawia wygląd skóry, nadaje jej gładkości i sprężystości, a także korzystnie wpływa na stan włosów i paznokci. Dlatego wszystkie panie powinny często sięgać po przepisy na potrawy wykorzystujące jego bulwy.

Słonecznik bulwiasty to również doskonałe źródło inuliny, substancji, która ma szereg korzystnych właściwości i doskonale wpływa na różne funkcje naszego organizmu. Jej wartości odżywcze są nieocenione. Poprawia ona przemianę materii i przyczynia się do utrzymania prawidłowej mikroflory jelit. Ponadto spożywanie bulw topinamburu bogatych w inulinę, szybko daje uczucie sytości wspomagając tym samym procesy odchudzania. Warto również podkreślić, iż topinambur nie zawiera cholesterolu ani tłuszczu. A może zainteresuje cię także uprawa batatów?

Cenne właściwości lecznicze topinamburu

Właściwości lecznicze topinamburu znane były od wieków. Dziś coraz częściej wracamy do tej rośliny, aby w naturalny sposób leczyć bądź zapobiegać niektórym schorzeniom.

Bulwy topinamburu zawierają szereg witamin, mikro- i makroelementów oraz, co najważniejsze, inulinę, czyli rodzaj błonnika, który jest szczególnie polecany w profilaktyce cukrzycy, chorób serca i nowotworów.

Inulina bowiem obniża poziom glukozy i stężenie cholesterolu we krwi. Działa także jak probiotyk. Jej zastosowanie wspomaga utrzymanie prawidłowej flory bakteryjnej w jelitach, co jest szczególnie ważne po kuracji antybiotykowej. Inulina przyczynia się również do poprawy perystaltyki jelit, a także wspomaga proces trawienia, zapobiega zaparciom i zapaleniu jelita grubego. Dzięki temu unikniemy niebezpiecznych owrzodzeń, które mogą mieć poważne konsekwencje zdrowotne.

Zawarta w topinamburze inulina pomaga też w oczyszczaniu organizmu z toksyn i innych szkodliwych substancji, dlatego zaleca się jej spożywanie przez osoby które przeszły chemioterapię. Poza tym topinambur wzmacnia układ odpornościowy i świetnie sprawdza się w stanach przewlekłego zmęczenia.

Bulwy topinamburu zawierają także polifenole, które mają działanie przeciwzapalne, a także są naturalnymi utleniaczami. Dzięki temu topinambur doskonale sprawdza się w ochronie organizmu przed działaniem wolnych rodników oraz profilaktyce antynowotworowej. Polifenole zawarte w słoneczniku bulwiastym pomagają również w redukowaniu objawów arteriosklerozy i choroby alzheimera.

Dzięki zawartości kwasu salicylowego, spożywanie słonecznika bulwiastego przyczynia się do obniżenia gorączki i łagodzenia bólu.

Słonecznik bulwiasty - idealny dla cukrzyków

Słonecznik bulwiasty to roślina, która szczególnie polecana jest dla cukrzyków. A to ze względu na inulinę, która występuje zamiast skrobi. Jej zawartość w bulwie wynosi aż 18%. Podczas procesu trawienia, inulina przekształca się we fruktozę – cukier prosty, który organizm diabetyków dobrze toleruje.