Topola

Topola - gatunki, występowanie, charakterystyka, sadzenie

Wiosną ulice i parki pokrywają się białym puchem, który wciska się wszędzie. Niektórzy narzekają na zaśmiecanie, inni boją się alergii. Są to owoce topoli, które unoszą się z wiatrem. Topola jest drzewem pospolitym w Polsce. Opisujemy te piękne i wartościowe drzewa. Przedstawiamy ich rodzaje i gatunki. Wyjaśniamy, czy drzewo to wywołuje alergie. Warto na nowo odkryć urok tych pięknych drzew o ciekawym, jasnym pniu i liściach pięknie przebarwiających się na żółto na jesieni.

Topola - popularne drzewo występujące w Polsce

Czy topola wywołuje alergię?

Topola kojarzy się przede wszystkim z białym puchem pokrywającym ulice w czasie owocowania drzewa. Na przełomie maja i czerwca w miejscu, gdzie rosną topole a nawet o wiele dalej, niemal wszystko pokryte jest białym puchem. Są to owoce topoli, którym puch ułatwia unoszenie się na wietrze. Dlatego też topole nie są lubiane przez właścicieli posesji, którzy zmuszeni są sprzątać nasiona tego drzewa.

Drzewa tego nie lubią także alergicy, którzy boją się, że pyłek tego drzewa jest uczulający. Ale czy słusznie? Otóż okres pylenia topoli zbiega się w czasie z pyleniem traw. Dlatego też alergicy często niesłusznie obwiniają topole, gdyż kojarzą nieprzyjemne objawy z okresem owocowania topoli. O ile pyłek traw jest silnie alergizujący, to pyłek topoli bardzo rzadko uczula.

Topola jest drzewem dwupiennym. Oznacza to, występują odrębne rodzaje drzew: męskie i żeńskie. Drzewa męskie wydają pyłek, zaś drzewa żeńskie. W przypadku uczulenia można sadzić w pobliżu żeńskie drzewa topoli. Te jednak wydają puchate owoce, które są zmorą osób sprzątających posesje.

Znaczenie i zastosowanie topoli

Topola jest drzewem o małych wymaganiach środowiskowych, dlatego też często wysiewa się samoistnie. Znajdujemy ją na terenach miejskich i wiejskich. Często sadzi się ją w zieleni miejskiej z powodu małych wymagań uprawowych i dużej wytrzymałości na trudne warunki miejskie. Są przy tym wydajne, szybko rosną i szybko zwiększają ilość zieleni miejskiej.

Topola ma duże znaczenie gospodarcze i ekologiczne jako drzewo oczyszczające środowisko. Sadzi się je także jako drzewa glebochronne, zaś w mieście ich celem jest oczyszczanie powietrza, produkcja tlenu i osłona budynków i innych drzew przed wiatrem. Osuszają one podmokłe tereny. W parkach i zieleni miejskiej zastosowanie znajdują drzewa ozdobne, szczególnie topola włoska i topola chińska.

Topole mają też swoje wady. Zaśmiecają ulice wiosną w czasie owocowania. Mają też ekspansywne, płytko osadzone korzenie, które mogą uszkodzić infrastrukturę miejską, jeśli drzewo rośnie zbyt blisko budynków. Sadzenie topoli blisko budynków jest niewskazane także z uwagi na kruchość drewna, gdyż zdarza się łamanie pni i konarów drzewa przez silne wiatry.

Zastosowanie ma również drewno topoli, które jest atrakcyjne, łatwe w obróbce i lekkie. Topola nie nadaje się na drewno opałowe ani budowlane. Jest miękkie i nietrwałe, dlatego też nie wyrabia się z niego mebli. Z drewna topoli robi się małe przedmioty, jak zabawki, ołówki, kredki, skrzynki, beczki, przedmioty gospodarstwa domowego, a także instrumenty muzyczne.

Niestety topole padają także ofiarą mody. W połowie XX wieku panowała moda na obsadzanie topolami terenów zielonych. Sadzono je prawie wszędzie. Natomiast obecnie uważa się ją za drzewo pospolite, niemal chwast. Niestety wycina się zdrowe i dorodne drzewa, szczególnie wzdłuż dróg, gdyż wydają się niemodne i nieatrakcyjne. Ale czy słusznie?

Występowanie i gatunki topoli

Topola jest drzewem z rodziny wierzbowatych. Na świecie występuje około 40 gatunków topoli. Może być ich więcej, gdyż drzewa te często się samoistnie krzyżują. Występowanie topoli jest bardzo szerokie, choć ogranicza się do półkuli północnej. Topole rosną głównie na terenach nadrzecznych, na wilgotnych glebach. Nie znoszą jednak stania w wodzie.

Charakterystyka topoli:

• występowanie: półkula północna, strefa umiarkowana i ciepła,
• wysokość: do 50 metrów,
• drzewa szybko rosnące,
• krótko żyjące, żyją od 80 do 300 lat,
• mrozoodporne,
• gubią liście na zimę,
• płytki i rozległy system korzeniowy.

Gatunki rodzime występujące w Polsce:

• topola biała (Populus alba),
• topola osika (Populus tremula),
• topola czarna (Populus nigra),
• topola szara (P. canescens).

Popularnym drzewem jest także topola włoska, która jednak nie stanowi odrębnego gatunku, lecz jest sztucznie wyhodowaną odmianą topoli czarnej. Coraz częściej sadzi się również takie gatunki jak: topola kanadyjska, topola holenderska, topola bujna czy też topola późna. W Polsce wprowadza się również gatunki topoli balsamicznej, które charakteryzują się szybkim wzrostem oraz pięknym zapachem na wiosnę.

Jak wygląda topola - liście, kora, owoce

Topola jest okazałym drzewem liściastym. Rzadko występuje jako krzew lub małe drzewka. Topola jest wysokim drzewem osiągającym wysokość do 50 metrów. Najwyższe drzewa odnotowane w Polsce mają wysokość około 40 metrów. Topola czarna, kanadyjska, biała i osika mają pokrój klasyczny. Natomiast topola włoska ma bardzo charakterystyczny strzelisty pokrój z gałęziami rosnącymi do góry. Kora topoli jest gładka lub spękana. Gatunki topoli różnią się spękaniem i kolorem kory. Kora topoli białej jest gładka i niemal biała, jak u brzozy. Podobna kora, lecz w kolorze szarym, występuje u topoli balsamicznych i topoli szarej.

Liście topoli są pojedyncze i osadzone na długim ogonku. Gatunki topoli różnią się kształtem liści. Z wierzchu liście są ciemnozielone i błyszczące. Od spodu są zwykle jaśniejsze i jakby woskowane. U topoli balsamicznej liście są do spodu białe i jakby omszałe. Topola zrzuca liście na zimę. Kwiaty topoli są rozdzielnopłciowe i występują w postaci długich, zwisających kotków. Na wiosnę pojawiają się nasiona topoli, które są bardzo drobne, zaopatrzone w długie, cienkie włoski w postaci puchu. Nasiona są wiatrosiewne i kiełkują w wilgotnej ziemi. Mają zdolność kiełkowania tylko 2 - 3 dni.

Uprawa topoli - sadzenie, zimowanie

Topola jest drzewem niewymagającym, znoszącym trudne warunki, dlatego też jest drzewem chętnie sadzonym przez człowieka. Lubią gleby świeże i wilgotne. W naturze topole rosną najczęściej nad brzegami rzek i jezior. Lubią wilgotne gleby, ale nie podmokłe. Mają duże wymagania co do światła i ciepła.

Topola sprawdzi się świetnie jako ozdobne drzewo do ogrodu. Pochłania ona ogromne ilości CO2, co jest jej wielką zaletą. Jest to prawdziwe drzewo tlenowe. Topole schładzają i nawilżają powietrze w czasie letnich upałów. Warto jednak pamiętać, że korzenie topoli są ekspansywne i będą zagłuszać inne rośliny oraz mogą uszkadzać architekturę ogrodową. Topole sadzone w ogrodzie powinny być pielęgnowane i przycinane, co drzewo to bardzo dobrze znosi.

Do ogrodu najlepiej nadaje się topola balsamiczna, chińska i czarna. Sadzenie topoli wykonujemy jesienią. Wymagania uprawowe młodych drzew:

• regularne podlewanie, jeśli topola nie rośnie blisko zbiornika wodnego,
• nie wymaga nawożenia,
• dobrze znosi przycinanie,
• wymaga dobrego nasłonecznienia,
• odczyn gleby pH 5,5 do 7,5.

W ostatnich czasach coraz bardziej popularna staje się uprawa drzew i roślin energetycznych celem produkcji biomasy. Uprawa topoli energetycznej jest opłacalna i pożyteczna, szczególnie że drzewo może rosnąć 3 metry w ciągu roku. Na uprawę na własne potrzeby, na przykład opałowe, można wykorzystać niewielki teren, którego nie można wykorzystać na cele rolnicze. Topola energetyczna ma niewielkie wymagania co do gleby i wilgotności. Plony uzyskuje się co 4 - 5 lat, zaś ścinane drzewo odrasta przez około 20 lat. Wadą uprawy topoli energetycznej jest konieczność mechanicznego odchwaszczania. Sama uprawa jest prawie bezobsługowa, szczególnie że opadłe liście służą drzewom jako nawóz.

Topola jest pospolitym drzewem występującym w Polsce. Znajduje zastosowanie jako drzewo oczyszczające powietrze w zieleni miejskiej i w ogrodach oraz jako roślina energetyczna do produkcji biomasy. Jest to drzewo nie wymagające i szybko rosnące.

Topola to drzewo z rodziny wierzbowatych, niezwykle popularne i często wykorzystywane między innymi w parkach i ogrodach. Pod nazwą wyróżnia się około 35 gatunków, z których każdy wygląda nieco inaczej. Topole to drzewa wysokie i średnie, pomimo tak dużej ilości gatunków, nie spotyka się małych drzew i krzewów. Bardzo często wykorzystywane jako drzewa ozdobne, przede wszystkim ze względu na swój ciekawy wygląd.

Topola - odmiany i charakterystyka

Charakterystyka topoli

Topola to drzewo, które w zależności od jego odmiany może mieć zróżnicowany wygląd. Jednakże wiele cech jest wspólnych dla wszystkich odmian, jak na przykład maksymalna wielkość drzewa, może ono bowiem osiągać wysokość aż do 30 metrów. Topole należą do rodziny wierzbowatych, występują w około 35 odmianach, z czego w Polsce uprawia się najczęściej trzy gatunki. W Polsce zazwyczaj dorastają na wysokość 30 metrów, przy czym niektóre odmiany mogą osiągać nawet ponad 35 metrów wysokości. Od prostego pnia odchodzą ukośnie lub łukowato wygięte konary, z których wyrastają proste i długie gałęzie. Charakteryzuje je niezwykle szybki wzrost co sprawia, że są bardzo często wybierane jako drzewa do nasadzeń przy brzegach dróg, jako bariera chroniąca przed wiatrem.

Topole wydają bardzo ostre pąki, pokryte łuskami i często dość długie. Ich wielkość uzależniona jest przede wszystkim od gatunku. Z nich rozwijają się kwiaty, które popularnie nazywa się kotkami. Kwiaty rozdzielnopłciowe, dwupienne, zebrane w kotkach, czyli kwiatostanach po kontakcie z wilgotną glebą zaczynają kiełkować.

Listowie topoli jest bardzo zróżnicowane, przede wszystkim w zależności od odmiany. Liść topoli białej jest pokryty na spodniej jego części białym kutnerem i ma wyraźnie klapowany kształt. Topola osika zaś wyróżnia się listowiem nieco bardziej okrągłym, o ząbkowanych brzegach. Topole zaliczane do wielkolistnych mogą posiadać liście o wielkości przekraczającej 25 cm. Nie można także zapominać o tym, że na tym samym drzewie można zaobserwować różnorodny kształt i wygląd liści. Młodsze listowie bardzo często znacznie odbiega nie tylko kształtem, ale także kolorystyką i wyglądem od starszych liści. Tak samo kora topoli jest różnorodna, zależna od konkretnego gatunku. Owoce topoli są zróżnicowane w zależności od gatunku.

Topola - najpopularniejsze odmiany

W Polsce najczęściej uprawia się trzy gatunki topoli, jednakże coraz częściej pojawiają się nowe lub też ich krzyżówki z najbardziej znanymi.

• Topola pospolita - pod tą nazwą często ukrywają się inne gatunki lub też ich krzyżówki. Najczęściej jednak pod pojęciem topola pospolita rozumie się drzewo o klasycznej sylwetce, z zielonymi liśćmi i sylwetką tak charakterystyczną dla tego gatunku.
• Topola osika - zwana także drżącą. Drzewo dorasta do 30 metrów wysokości, niezwykle rzadko zdarzają się okazy, które ją przekraczają. Starsze drzewa mają dość luźną koronę, młodsze okazy znacznie bardziej stożkowatą. Topola osika ma charakterystyczne liście, z ząbkowanymi krawędziami i w dość zaokrąglonym kształcie. To właśnie liść topoli sprawił, że zyskała ona taką nazwę, ponieważ nawet przy najmniejszych podmuchach wiatru poruszają się one na wszystkie strony dając wrażenie, że drzewo drży. Dorosłe drzewa mają szarą, spękaną korę, która na młodszych egzemplarzach jest znacznie bardziej gładka i koloru oliwkowego. Osika topola ma dość rozrośnięty system korzeniowy w przeciwieństwie do innych gatunków. Topola osika jest bardzo popularna w Polsce.
• Topola czarna - nazywana powszechnie także sokorą. Nazwę zawdzięcza korze, która u tego gatunku ma barwę ciemnoszarą do niemal czarnej. Zazwyczaj występuje przy brzegach zbiorników wodnych, obecnie w znacznej większości rośnie dziko. Liść topoli czarnej ma ciekawy kształt.
• Topola biała - ten gatunek topoli nazwę przyjął od koloru kory jak również listowia. Kora ma barwę srebrzystobiałą (w przeciwieństwie do topoli czarnej), na której wyraźnie widać romboidalne przetchlinki. Liść topoli białej od spodu pokryty jest kutnerem i ma srebrzysty kolor, co sprawia że z daleka wyglądają one jakby były białe. Topola biała ma atrakcyjny pokrój.
• Topola kanadyjska - ten gatunek powstał w wyniku mieszania topoli czarnej z topolą amerykańską. Wyniosłe, osiągające wysokość 30 metrów drzewo ma szeroką i luźną koronę. Często wykorzystywane do nasadzeń wzdłuż dróg.
• Topola szara - powstała ze skrzyżowania osiki i topoli białej. Listowie ma kształt podobny do listowia osiki, jednakże pokryte jest kutnerem, jak u topoli białej. Ma on jednak kolor szary.
• Topola włoska - wyróżnia się niezwykle smukłym, kolumnowym pokrojem. Odmiana ta została sztucznie wyhodowana z topolo czarnej.
• Topola berlińska - kolejny gatunek, który powstał w wyniku krzyżowania, w tym wypadku topoli włoskiej. Ma bardzo wąski pokrój, jest niezwykle gęsto ulistniona i osiąga bez problemu wysokość 30 metrów.
• Topola energetyczna - sztucznie stworzona odmiana, która wykorzystywana jest do produkowania z niej biomasy, wykorzystywanej później do ogrzewania.
• Topola balsamiczna - ta odmiana naturalnie występuje w Ameryce Północnej. Charakterystyczną cechą gatunku są owoce, czyli torebka pękająca 2 klapami na drzewach żeńskich.

Uprawa topoli

Topola - jakie warunki do uprawy są najlepsze?

Topola to drzewo, które w znacznej większości nie sprawia zbyt wielkich problemów w uprawie. Oczywiście wszystko zależy od wybranej odmiany i jej wymagań.  Topole nazywane są często drzewami pionierskimi, gdyż nasiona w okrywie puchu roznoszą się na duże odległości, tym samym bez pomocy człowieka wysadzają się nowe drzewa.

Odpowiednie stanowisko dla topoli

Topole potrzebują odpowiedniego stanowiska do właściwego wzrostu. Topola pospolita to najczęściej spotykane drzewa, które w zasadzie nie mają żadnych wielkich wymagań. Na pewno jednak należy jej zapewnić właściwe stanowisko. Topola osika na przykład to gatunek, który ma najszerszy system korzeniowy. Dlatego też potrzebuje znacznie więcej miejsca niż gatunki takie jak topola czarna czy topola biała, których korzenie mają nieco inny, bardziej spiczasty pokrój. Większość topoli, jak topola kanadyjska i topola włoska wymagają odpowiedniej ilości światła słonecznego. Ze względu na swoje wymiary, które drzewo osiąga dość szybko, ważne jest, aby zapewnić im odpowiednią ilość miejsca. Nie można zapominać o tym, że topole niezwykle szybko same się rozmnażają. Lubią stanowiska z wilgotną glebą, często więc spotyka się je nad brzegami zbiorników wodnych. Nieco inne wymagania ma topola energetyczna, która jednak uprawiana jest wyłącznie do celów pozyskiwania energii.

Jak uprawiać topolę?

Gdy już zostanie wybrane odpowiednie stanowisko, uprawa topoli nie powinna sprawić zbyt wielkiego problemu. Najlepiej sprawdzić, jakie warunki wybrana topola ma w środowisku naturalnym, co pozwala znacznie szybciej dopasować odpowiedni dla danej odmiany sposób uprawy. Gatunki takie jak topola włoska, topola osika, topola czarna, topola szara, topola biała czy topola kanadyjska rozsiewają się samoczynnie, często więc wystarczy jedynie kontrolować ilość nowych drzewek. Jednakże bez problemu można je wysadzać z sadzonek. Taki sposób jest idealny, jeżeli ktoś chce mieć drzewo określonej odmiany. Bardzo często bowiem topola pospolita czy inne gatunki mogą posiadać nieco odmienne cechy. Kupno sadzonek to znacznie lepszy sposób niż wysadzanie drzew z nasion, jest bowiem znacznie większa pewność tego, że wysadzone drzewo będzie miało pożądane cechy, jak w przypadku drzew takich jak topola balsamiczna. Nieco odmienne wymagania ma topola energetyczna, która musi być uprawiana w odpowiedni sposób, aby jej właściwości były jak najlepsze.

Topola - zastosowanie i wykorzystanie

Jeżeli ktoś decyduje się na samodzielną uprawę topoli, należy przede wszystkim wybrać odpowiednie gatunki. Różnią się one pod względem wyglądu, dobrze jest więc, jeżeli będą do siebie dopasowane. Kora, wygląd jaki ma liść topoli wybranej do uprawy czy też ich pokrój sprawiają, że można z nich stworzyć ciekawą kompozycję.

Topole to drzewa które poza funkcją ozdobna mają wiele zastosowań. Na pewno jednak do najważniejszych należy zaliczyć to, że wykorzystywane są jako drzewa do nasadzeń przy drogach. Wprawdzie odmiany takie jak topola pospolita, topola czarna, topola szara czy topola biała nie należą do zbyt ozdobnych, jednakże ich szybki wzrost sprawia, że są niezwykle często stosowane. Odmiany takie jak topola berlińska, topola kanadyjska czy topola włoska bardzo często wysadzane są w szpalerach, również w parkach ze względu na swój wygląd. Również topola balsamiczna wykorzystywana jest jako drzewo ozdobne.

Drewno topoli ze względu na to, że jest bardzo kruche nie nadaje się do produkcji drewna czy innych przedmiotów. Jednakże obecnie i tak znajduje się dla niego zastosowanie. Z drewna produkuje się między innymi celulozę i zapałki, jest odporne na pęcznienie a ponadto równo się spala. Do odmian, których drewno jest wykorzystywane w wielu dziedzinach zalicza się między innymi topola czarna, topola kanadyjska czy topola szara.

Topola balsamiczna czy owoce topoli innych odmian wykorzystywane są często w ziołolecznictwie jak również do produkcji kosmetyków. Szczególną rolę zajmuje na pewno topola energetyczna, która uprawiana jest w celu uzyskania biomasy, która następnie wykorzystywana jest do ogrzewania domów.