Groch

Groch - opis, gatunki, uprawa, zastosowanie, przechowywanie

Groch kojarzy się przede wszystkim z wojskową zupą grochówką lub ludową kapustą z grochem i jako nieco siermiężne danie odszedł nieco w niepamięć. Obecnie groch przeżywa renesans w kuchni jako świetne, sycące danie wegetariańskie, nadające się do wielu zastosowań. Dowiedz się jakie są gatunki i odmiany grochu i na czym polega jego uprawa. Wyjaśniamy czy groch można uprawiać w przydomowym warzywniaku.

Groch - rodzaje, gatunki i odmiany

Groch - co to za roślina

Groch jest rośliną jednoroczną, która należy do rodziny bobowatych. Na świecie występuje tylko kilka gatunków grochu. Groch w naturze rośnie w Azji Południowo-zachodniej. W Polsce występuje tylko jeden gatunek grochu, czyli jadalny groch zwyczajny. Jest to roślina udomowiona przed wiekami, której nasiona znalezione zostały w wykopaliskach archeologicznych sprzed 10 000 lat p.n.e..

Groch jest rośliną pnącą, której pędy dorastają do długości około 2 metrów. Liście grochu składają się z około 6 jajowatych listków. Motylkowe kwiaty przybierają kolory biały, żółty, różowy lub czerwony. Owocem grochu są nasiona, które rosną w długich strąkach.

Groch jadalny - właściwości, odmiany

Groch zwyczajny (Pisum sativum) jest popularną rośliną strączkową, obecnie jadaną i uprawianą na całym świecie. Pochodzi z Kaukazu, Azji, Południowej Europy i Afryki Północnej. Prawdopodobnie jest jedną z najwcześniejszych roślin udomowionych przez człowieka. Jego uprawa została zapoczątkowana w 8 tysiącleciu p.n.e., zaś w drugim tysiącleciu rozpowszechniła się ona w basenie Morza Śródziemnego. Nasiona grochu suszono i przechowywano w postaci suszonej, natomiast dopiero w XVI wieku zaczęto uprawiać groch zielony. Nie wiadomo jaka roślina była przodkiem obecnie uprawianego grochu.

W Polsce rosną dwa rodzaje grochu, czyli groch zwyczajny typowy (siewny) i polny (peluszka). Typowy rodzaj grochu ma zastosowanie kulinarne, natomiast groch polny jest rośliną pastewną. Groch polny znajduje zastosowanie jako:

• roślina paszowa,
• międzyplon w celu wzbogacenia gleby,
• nawóz zielony.

Zastosowanie kulinarne grochu

Zastosowanie w sztuce kulinarnej ma groch zwyczajny, siewny. Wykorzystuje się dwa rodzaje nasion: zielone niedojrzałe i suszone dojrzałe. Zielony groszek można jeść na surowo. Wykorzystuje się go do wyrobu mrożonek i konserw. Zielony groszek zawiera klasyczna polska mieszanka, czyli marchewka z groszkiem, którą dodaje się do bardzo różnych sałatek. Podgrzana marchewka z groszkiem jest świetnym dodatkiem do obiadu, podobnie jak sam zielony groszek. Groszek z puszki stanowi nieodłączny składnik klasycznej, polskiej sałatki jarzynowej. Sprawdza się również w różnych rodzajach sałatek z gotowanych warzyw, sałatek makaronowych, sałatek ślecziowych czy też sałatek z mięsem.

Dojrzałe nasiona grochu przechowywane są w postaci ususzonej. Na rynku dostępny jest w postaci całych lub przepołowionych ziaren. Do spożycia należy go namoczyć i ugotować. Gotowany groch pełni ważną rolę w klasycznej kuchni polskiej. Gotuje się z niego takie tradycyjne potrawy, jak:

• zupa grochowa,
• groch z kapustą.

Obecnie w dobie coraz większego zainteresowanie dietą wegetariańską i coraz większym włączaniem warzyw do klasycznej diety, groch znajduje coraz ciekawsze zastosowanie w kuchni. Groch, jak każdy inny strączkowy, jest bardzo pożywny. Dlatego też nadaje się na sycące dania obiadowe lub pożywne przekąski, które zaspokajają głód na długo. Gotowany groch strączkowy świetnie sprawdza się w postaci puree. Odpowiednio przyprawione puree z grochu będzie świetnym dodatkiem do obiadu. Z grochu można zrobić również hummus.

Groch bardzo dobrze sprawdza się jako składnik dań wegetariańskich, jak wegetariańskie kotlety, pasztety czy wytrawne baby. Przy użyciu gotowanego grochu lub innych strączkowych, możemy stworzyć wspaniały pasztet wegetariański z przyprawami i warzywami.

Groch jest nie tylko tani, lecz także łatwy w obróbce kulinarnej. Nie wymaga długiego moczenia. Wystarczy namoczyć go przez 1 - 2 godziny. Gotuje się szybciej niż inne strączkowe. Można go ugotować, tak że przybiera kremową konsystencję i nie wymaga miksowania.

Czy groch ma właściwości prozdrowotne

Groch zalicza się do prozdrowotnych roślin strączkowych. Są to rośliny bobowate o dużych nasionach. Ich najważniejszą wartością jest duża zawartość białka. Dlatego też strączkowe zalecane są dla wegetarian, oraz jako roślinny zamiennik mięsa w diecie. Strączkowy jest także groch.

Jest to warzywo sycące, pożywne, zawiera dużo białka, błonnika i węglowodanów. Ponadto jest bogatym źródłem witamin z grupy B, potasu i fosforu.

Szczególnie ważny jest błonnik, który usprawnia pracę jelit. Zapobiega on takim schorzeniom jak: uchyłkowatość jelit, nowotwory jelit czy zespół jelita drażliwego. Pomaga regulować poziom cukru, złego cholesterolu i ciśnienie krwi. Wydłuża także poczucie sytości, co jest ważne dla osób odchudzających się. Co ciekawe, groch nie powoduje przybierania na wadze, mimo że jest dość kaloryczny. Ponadto groch ma niski indeks glikemiczny.

Wadą grochu jest jego ciężkostrawność. Dlatego też warto dodawać przyprawy do dań z grochem. Można sprawić, że groch będzie lżej strawny, poprzez dłuższe moczenie i gotowanie około 30 minut. Jednak w ten sposób część witamin zostanie utracona.

Uprawa grochu - wymagania, zbiór

Rolnicy wyróżniają dwie odmiany grochu siewnego, czyli groch siewny cukrowy i groch siewny łuskowy. Również wśród tych odmian wyhodowano odmiany różniące się wysokością. Groch siewny cukrowy polecany jest do uprawy amatorskiej w ogrodzie lub na działce. Odmiana ta pozwala na zbiór w miarę potrzeby.

Wymagania uprawowe grochu:

• stanowisko słoneczne,
• gleba próchniczna, zasobna w składniki pokarmowe,
• odczyn zbliżony do obojętnego (pH 6,6-7,2),
• podłoże szybko nagrzewające się,
• wymaga podpór.

Groch wysiewamy bezpośrednio do gruntu. Najlepiej zrobić to jak najwcześniej, od marca, gdyż wtedy zapewniamy sobie dłuższy i większy zbiór. Groch dobrze znosi wiosenne przymrozki.

Pielęgnacja grochu polega na okrywaniu nasion włókniną lub gałęziami w celu ochrony przed ptakami i przymrozkami. Groch siejemy w rzędach, a następnie regularnie odchwaszczamy i spulchniamy ziemię między rzędami. W czasie kwitnienia i zawiązywania strąków roślina potrzebuje nawadniania. Uprawa grochu wymaga także nawożenia oraz odpowiedniego przygotowania gleby przed siewem. Roślina ta nie potrzebuje nawozów azotowych, gdyż dobrze współpracuje z bakteriami. Nawożenie grochu wymaga wcześniejszego zbadania gleby.

Zbiór grochu zaczynamy, gdy strąki są zielone, zaś w środku są w pełni wykształcone i dojrzałe ziarna. Groch cukrowy można zbierać, gdy nasiona są ledwo wykształcone, gdyż można go jadać w postaci strąków. Części zielone po zbiorze nadają się na pełnowartościową paszę dla zwierząt.

Groch należy do roślin strączkowych, uprawianych od zarania dziejów. Groch zawiera dużo białka, błonnika i witamin, dlatego też stanowi podstawę wielu pożywnych dań. Jego uprawa jest łatwa, jednak roślina ta wymaga żyznej gleby i odpowiedniego podlewania.

Uprawa grochu w Polsce jest bardzo popularna, mniej więcej tak samo, jak uprawa fasolki szparagowej. Technologia uprawy grochu może być prowadzona w różny sposób, dlatego warto zdecydować, jaką metodę uprawy grochu pastewnego wybierzemy. Poza tym zagadnieniem warto wiedzieć, jak wygląda nawożenie oraz zbiór grochu jadalnego uprawianego na nasiona.

Charakterystyka grochu siewnego

Groch zwyczajny, często spotykany jako groch jadalny albo groch siewny, jest jednoroczną rośliną strączkową, należącą do rodziny bobowatych - Fabaceae. Roślina ta pochodzi z zachodniej części Azji i Kaukazu, Afryki Północnej, a także południowej i wschodniej części Europy. Obecnie uprawa grochu jest bardzo rozpowszechniona w wielu rejonach na świecie, w tym w Polsce.

Jeśli chodzi o wygląd grochu siewnego, możemy go poznać po nieoskrzydlonej i nagiej łodydze, dosięgającej do 2 m długości, która może być płożąca lub pnąca. Pokrój zależy od tego, czy uprawa grochu prowadzona jest przy podporach, czy też nie. Kwiaty grochu wyrastają pojedynczo lub po kilka, są motylkowate, a ich kolor może być biały, żółty, różowy lub czerwony.

Parzysto-pierzaście złożone liście grochu są koloru zielonego na wierzchu, a spodem mają delikatnie białozielony kolor. Składają się one z 2-6 jajowatych lub owalnych listków, które mogą być delikatnie ząbkowane, bądź całobrzegie. Na końcówce wykształcają się wąsy czepne, dzięki którym roślina może swobodnie wspinać się po podporach.

Zdecydowanie najważniejszym elementem, dla którego prowadzona jest uprawa grochu pastewnego, są jego owoce i nasiona. Owocem grochu siewnego są charakterystyczne podłużne zielone strąki, w których znajdują się nasiona, będące w postaci niewielkich zielonych kulek.

Uprawa grochu pastewnego i jego odmiany

Najważniejszą sprawą dotyczącą uprawy grochu na nasiona jest dobór odpowiedniego stanowiska uprawy. Musimy pamiętać, że groch i jego odmiany nie rozwijają się dobrze w pełnym słońcu i warto zapewnić im dobrze nawodnione, żyzne gleby o odczynie lekko kwaśnym. Sprawi to, że zbiory będą lepsze i bardziej dorodne.

Uprawę grochu powinno się zacząć wysiewem w okresie wczesnej wiosny, a najlepiej, gdy temperatura gleby będzie powyżej 2^oC, a temperatura powietrza między 13 a 16^oC. U niektórych odmian już po 2 miesiącach możemy czekać dojrzałych owoców. Pamiętajmy, by nie prowadzić uprawy grochu jadalnego na tym samym miejscu przez 5 kolejnych lat, ponieważ unikniemy w ten sposób chorób grochu. Sam wysiew nasion wykonujemy na głębokości 6,5 cm. Ważne jest, aby nie przekraczać dozwolonej ilości roślin na m², która dla ogólnoużytkowych wynosi 110-120 roślin, a dla liściastych odmian 100 roślin/m².

Bardzo istotną kwestią dla nasion, która decyduje w dużej mierze o ich wielkości i jakości, jest odpowiednie nawożenie. Na glebach w nisko i średnionakładowej uprawie powinniśmy nawozić rośliny azotem w dawce 30 kg/ha, potasem w ilości 80-90 kg/ha oraz fosforem w dawce 40-50 kg/ha. Przy uprawach wysokonakładowych ilość azotu zwiększa się do 50-60 kg/ha, fosforu do 80 kg/ha, a potasu do 120 kg/ha. Przy glebach kompleksu pszennego wystarczy umiarkowanie nawozić nawozami mineralnymi. Nie zapominajmy, że bardzo istotnym zabiegiem jest usuwanie chwastów przy roślinach.

Polecaną odmianą ogólnoużytkową jest 'Batuta', a odmianami pastewnymi są 'Turnia' i 'Hubal'. Poza tym wysiewać można takie odmiany jak: 'Arwena', 'Audit', 'Astronaute', 'Ezop', 'Lasso', 'Mecenas', 'Mentor', 'Milwa', 'Model', 'Starski', 'Tarchalska' oraz 'Tytus'. Każda odmiana ma nieco inne wymagania co do gleby, ale nie różnią się one znacząco od pozostałych.

Ochrona grochu jadalnego

Jeśli chcemy, by nasz zbiór odbył się w prawidłowy sposób, a plony nie były porażone przez choroby i szkodniki, warto zadbać o prawidłową ochronę roślin. Pierwszym bardzo ważnym zabiegiem jest wykonanie oprysków przeciw chwastom. Dostępne są do tego różne środki, między innymi takie, które używa się zaraz po wysiewie (Command 480 EC oraz Afalon Dyspersyjny 450 SC) lub te, które stosujemy po wschodzie nasion. Po wschodzie nasion na chwasty jednoliścienne w fazie 2-3 liści możemy zastosować preparat Aria 100 EC, a przeciwko dwuliściennym chwastom w fazie 6-12 liści używamy preparatu Basagran 480 SL.

Poważnym problemem w uprawie grochu w Polsce są choroby, między innymi askochytoza, fuzaryjne więdnięcie grochu, mączniak prawdziwy, mączniak rzekomy, zgorzel siewek, a także rdza grochu. Poza przestrzeganiem przerw w uprawie na tym samym stanowisku musimy zastosować opryski fungicydami, które pomogą w ochronie przed chorobami grzybowymi. Poza tym warto zastosować insektycydy w momencie pojawienia się na uprawie oprzędzika pręgowanego, pachówki strąkóweczki, mszycy grochowej lub strąkowca grochowego.

Uprawa grochu na terenie Polski nie jest wcale aż tak trudna, o ile stosujemy się do wymagań stanowiskowych i pokarmowych, dotyczących grochu i jego odmian. Warto też wiedzieć, w jak najprostszy sposób rozpoznać poszczególne choroby i szkodniki, dzięki czemu szybciej i skuteczniej zwalczymy problem.