Winorośl

Winorośl - gatunki, uprawa, przycinanie, zimowanie, porady

Wino znane jest w kulture kulinarnej od tysięcy lat. Kto wie, czy winorośl nie jest jedną z pierwszych roślin udomowionych przez człowieka. Produkcja wina łączy się nierozerwalnie z kulturą europejską. Zastanawiamy się dlaczego wina nie produkujemy w Polsce. Czy w naszym klimacie można uprawiać winorośl w ogrodzie lub na działce? Na czym polega pielęgnacja tej rośliny i czy możemy wyhodować winogrona na doskonałe wino? Odpowiadamy na te pytania i przedstawiamy wymagania uprawowe winorośli w naszym klimacie.

Winorośl - uprawa w ogrodzie

Winorośl - gatunki i zastosowanie

Winorośl kojarzy się przede wszystkim z produkcją wina. Rośnie w klimacie umiarkowanym na półkuli północnej. Jest rośliną pnącą z wąsami czepnymi. Rodzina winoroślowatych obejmuje 76 gatunków, z czego najbardziej popularnym gatunkiem jest winorośl właściwa (Vitis vinifera L.), winorośl winna, latorośl winna, czyli pnącze, które wydaje soczyste owoce będące jagodami.

Winorośl właściwa dzieli się na dwa gatunki:

• winorośl właściwa leśna,
• winorośl właściwa uprawna.

Gatunki winorośli dzikiej rosnące niegdyś w basenie Morza Śródziemnego, na Kaukazie i w Azji Środkowej aż po Turkmenistan stały się przodkiem winorośli uprawnej. Dziko rosnąca winorośl jest gatunkiem zagrożonym. Jej występowanie radykalnie się z mniejsza od XIX wieku wskutek szkodnika filoksery przywleczonego z Ameryki Północnej oraz wskutek wycinki lasów i regulowania rzek. Natomiast gatunki udomowione stają się coraz bardziej powszechne i uprawiane są prawie wszędzie z wyjątkiem Antarktydy.

Człowiek wyhodował także liczne odmiany winorośli, które służą do produkcji różnych gatunków win. Odmiany noszą nazwę szczepów i jest ich obecnie około 5 tysięcy, z czego 250 odmian uprawia się masowo.

Winorośl - zastosowanie

Winorośl znana jest przede wszystkim z produkcji wina. Proces produkcji wina wynaleziono już 10 tysięcy lat p.n.e. kiedy to robiono napoje z winogron zbieranych dziko w lesie. Najstarsze ślady wina znaleziono w wykopaliskach archeologicznych w Iranie. Nie wiemy kiedy i gdzie udomowiono winorośl. Przypuszczalnie stało się to w wielu miejscach, na Bliskim Wschodzie i w Europie Południowej. Pierwsze winnic uprawiane przez ludzi zaczęły powstawać 6 tysięcy lat p.n.e.

W Europie wino było podstawowym produktem w starożytnej Grecji i Rzymie. Produkcja zanikła wraz z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego. Renesans produkcji wina zawdzięczamy chrześcijańskim klasztorom, gdzie zaczęto uprawiać winnice. Do Polski uprawa winorośli dotarła wraz z chrześcijaństwem.

Wraz z kolonializmem uprawa winorośli rozszerzyła się prawie na cały świat. Katastrofalny dla uprawy winorośli był XIX wiek kiedy to mączniak prawdziwy, mączniak rzekomy i filoksera winiec zdziesiątkowały uprawy w Europie i Ameryce, jak również zniszczyły dziko rosnące gatunki winorośli.

Obecnie największymi producentami wina jest Francja i Włochy. W Polsce klimat nie sprzyja produkcji wina. Przypuszcza się, że wino produkowane było w średniowieczu, które charakteryzowało się cieplejszym klimatem. Ośrodkiem produkcji wina w XII wieku była Zielona Góra, której nazwa może nawiązywać do produkcji wina.

Produkcja win w Polsce zanikła w wyniku oziębienia klimatu oraz inwazji chorób i szkodników w XIX wieku. Probówano ją reaktywować w XX-leciu miedzywojennym. Polskie winiarstwo zostało jednak zlikwidowane w czasie PRL, kiedy to komuniści doprowadzili do zniszczenia sprzętu do produkcji wina i beczek. W wielu krajach bloku wschodniego i republikach ZSRR zniszczono winiarstwo w ramach walki z alkoholizmem. W PRL produkowano tanie wina owocowe, tzw. jabole czy alpagi, kojarzące się z napitkiem marginesu społecznego. W XXI wieku polscy rolnicy starają się reaktywować produkcje wina wykorzystując odmiany mrozoodporne.

Winorośl uprawna od wieków znalazła liczne zastosowania kulinarne:

• owoce są pyszne do bezpośredniego spożycia,
• owoce suszone - rodzynki,
• produkcja wina oraz destylatów z wina czyli winiaków, koniaków, armaniaków i spirytusu,
• produkcja soków,
• przetwory, jak galaretki, dżemy,
• produkcja kwasu winowego i octu winnego,
• liście winogron są w niektórych kuchniach, na przykład w krajach bałkańskich, wykorzystywane do owijania mięsa mielonego tworząc rodzaj gołąbków,
• winogrona lub sok z winogron w sztuce kulinarnej stosowany jest jako dodatek do sosów,
• produkcja oleju z pestek winogron,
• z winogron produkuje się suplementy diety zawierajace antyoksydanty,
• wytłoczyny z produkcji wina wykorzystywane są jako pasza lub nawóz.

Jak wygląda winorośl

Winorośl jest szybko rosnącym, wieloletnim pnączem. Kwitnie na przełomie wiosny i lata. Kwiaty zebrane są w wiechy o długości 10 - 20 cm. Są niepozorne, drobne i nie mają walorów dekoracyjnych. W Polsce winorośl kwitnie od czerwca do lipca.

Owoce winorośli są jagodami. Są soczyste, słodkie lub słodko kwaśne. W zależności od odmiany różnią się wielkością, kolorem i smakiem.

Uprawa winorośli w Polsce, pielęgnacja, podlewanie

Czy w Polsce można uprawiać winorośl w ogrodzie

W Polsce produkcja wina napotyka na liczne trudności, przede wszystkim klimat. Uprawia się odmiany hybrydowe odporne na mróz. Jednak konieczność zabezpieczenia upraw zimą wymaga znacznych nakładów finansowych.

W Polsce jednak chętnie uprawia się winorośl w ogrodzie i na działce. Jest to roślina łatwa w uprawie, a jej pielęgnacja nie jest trudna. Winorośl uprawiamy do celów konsumpcyjnych, na przetwory i do domowej produkcji wina, jak również dla celów czysto ozdobnych. Wygląda pięknie wspinając się po pergolach czy oplatając płoty czy altany. Winorośl kwitnie niezauważalnie, gdyż kwiaty są niepozorne. Natomiast elementem dekoracyjnym są piękne liście i owoce. Liście przebarwiają się jesienią tworząc ciekawe efekty kolorystyczne.

Odmiany winorośli szlachetnej nie nadają się do uprawy w Polsce. Dlatego też wybierany odmiany hybrydowe, mieszańce, które są mrozodoporne. Wiele osób uprawia w ogrodzie i na działce stare odmiany winogron. Ich owoce są małe i nie tak smaczne jak te w sklepie, lecz świetnie nadają się na przetworzy.

Winorośl wymaga słonecznego stanowiska. Z uwagi na odporność na mróz, najlepiej sadzić winorośl w miejscach zacisznych i osłoniętych od wiatru. Winorośl dobrze rośnie na lekkich, przepuszczalnych glebach. Nie udaje się na ciężkich glebach podmokłych.

Uprawa, pielęgnacja, podlewanie winorośli w ogrodzie

Łatwość uprawy winorośli zależy od odmiany. Stare odmiany rodzime o małych owocach są łatwe do uprawy i mało wymagające. Natomiast odmiany deserowe, przeznaczone na wina są trudne i mają duże wymagania uprawowe. Dlatego też wybierając odmiany do uprawy w ogrodzie lub na działce, nie należy kierować się smakiem i wielkością owoców. Odmiany dające duże i pyszne owoce mogą się nie udać w naszym klimacie. Wybieramy przede wszystkim odmiany:

• mrozoodporne,
• odporne na szkodniki i choroby grzybicze,
• dające wczesne plonowanie.

Sadzonki sadzimy od maja do października, lecz młode rośliny trzeba okrywać na zimę. Warto pamiętać, że winorość jest pnączem szybkorosnącym i wymga mocnych i stabilnych podpór. Jeśli nie zamierzamy prowadzić winorośli na parkanie lub pergoli, należy zbudować solidne podpory. Popularne są podpory z siatki.

Winorośl nie znosi podmokłego terenu i zalania. Dlatego też podlewanie powinno być umiarkowane. W czasie upału należy regularnie podlewać winorośl co 4 - 6 dni. Dobrym pomysłem jest ściółkowanie winorośli, dzięki czemu gleba będzie mniej wysychać. Winorośl wymaga nawożenia. W ciągu sezonu wegetacyjnego nawozimy mieszankami zawierającymi azot, zaś jesienią nawozami z wapniem.

Wymagania uprawowe:

• stanowisko słoneczne,
• zaciszne, ciepłe miejsce,
• lekka, piaszczysta, przepuszczalna gleba,
• pH gleby w granicach od 5 do 7,5,
• stabilne podpory,
• umiarkowane podlewanie,
• odpowiednie nawożenie,
• regularne wiosenne i letnie przycinanie.

Winorośl jest wieloletnim pnączem, które wymaga ciepłego klimatu i słonecznego stanowiska. W Polsce uprawiamy mruzoodporne odmiany hybrydowe, które mają duże wymagania uprawowe, aby mogły wydać pyszne owoce na wino.

Winogrona są przede wszystkim smaczne i zdrowe. W ich skład wchodzą między innymi białka, witaminy i antyoksydanty. Dzięki obecności tych składników winogrona działają wzmacniająco na odporność organizmu. Z tego między innymi względu warto się pokusić o sadzenie winogron w ogrodzie, mieszkając nawet w najbardziej zimnym zakątku Polski. Uprawa winogron nie należy jednak do najłatwiejszych. Kiedy posiądziemy wiedzę o tym, jak sadzić winorośle i jak pielęgnować, będziemy dokładnie w połowie drogi. Reszta zależy już od klimatu, który w wielu regionach Polski niestety nie sprzyja tym ciepłolubnym roślinom. Jak szadzić i jak uprawiać winorośl w Polsce?

Uprawa winorośli w Polsce - wymagania środowiskowe

Uprawa winorośli w Polsce zdeterminowana jest przede wszystkim warunkami atmosferycznymi. Pogoda w naszym kraju bywa bowiem kapryśna i potrafi skutecznie zniechęcić do zakładania winnic.

Uprawa winogron - gdzie najlepiej?

Najlepiej uprawa winogron udaje się na południu Polski. Wyhodowano wprawdzie odmiany winogron odporne na warunki klimatyczne, jednak niespodziewane zawirowania pogodowe, występujące w Polsce o różnych porach roku, są w stanie skutecznie zniweczyć każdą ciężką pracę. Uprawa winorośli w Polsce zależy nie tylko od rejonizacji nasadzeń, ale też od odpowiedniej odmiany krzewów. Mrozoodporne są na przykład odmiany: merechal foch, kalina, solaris, aurora, seneca, allwood, bianca i ontario.

Jeśli jednak uprawa winogron ma służyć zaspokajaniu własnych potrzeb i prowadzona jest na małej przestrzeni w ogrodzie, nie warto rezygnować. Uprawa winorośli nie uda się jednak w miejscach o wysokim poziomie wód gruntowych, w mrozowych zastoiskach oraz w miejscach zasłoniętych przez budynki lub drzewa.

Uprawa winorośli - stanowisko

Winorośl wymaga ciepłego stanowiska, w którym słońce operuje przez większą część dnia. Krzew musi być też osłonięty od wiatru. Winorośl preferuje gleby lekkie, o dużej zawartości wapnia. Niektóre odmiany winogron dobrze rosną w środowisku lekko kwaśnym.

Krzewy winogron możemy posadzić zarówno wiosną, jak i jesienią. Za lepszy uważa się termin wiosenny, ponieważ nie trzeba wówczas zabezpieczać roślin przed mrozem. W naszym klimacie, sadzenie winogron można rozpocząć dopiero wraz z nadejściem kwietnia, a w niektórych regionach nawet później.

Odmiany winorośli

Liczne odmiany winorośli różnią się między sobą smakiem, wyglądem, okresem dojrzewania, siłą wzrostu, odpornością na choroby i warunki atmosferyczne oraz plennością.

Odmiany winorośli o dużych owocach

Za najsmaczniejsze uważa się odmiany o dużych owocach: iza zaliwska, lilla, regina, nero i arkadia. Bardzo lubiane są też odmiany winogron bezpestkowych, na przykład einset seedles, himrod, canadice i interlaken. Najlepsze odmiany winogron pochodzą od winorośli właściwej, która choć rodzi dobrej jakości owoce, jest zupełnie nieodporna na choroby grzybowe oraz na mróz. Dała więc początek mieszańcom międzygatunkowym, dzięki którym uprawa winorośli mogła objąć większe regiony naszego kraju. Najogólniej dzieli się winogrona na odmiany deserowe, ogólnoużytkowe i winiarskie.

Odmiany winorośli deserowe

Najliczniejszą grupę tworzą odmiany deserowe. Szczególnie lubiane są te pozbawione pestek, na przykład różowe somerset, vanessa i reliance; zielonożółte himrod i marquis; granatowo-czarne wenus i mars oraz różowe i granatowo-czarne jupiter. Do smacznych odmian deserowych zalicza się też  granatowo-czarne muskat bleu, sfinks, oryginał czernyj i festivee; zielonożółte garant, sophie, siewiernyj rannyj, chryzolit, zołtaja łora i seneca; różowe krasotka i katharina oraz różowe i granatowo-czarne century. Nieliczne w Polsce odmiany deserowe, z których produkuje się deserowe białe wina, to między innymi solaris - mało wymagająca winorośl, odporna nie tylko na mróz, ale też na choroby grzybowe. Łatwe w uprawie jest też bardzo plenna różowa kalina, o mocno słodkich owocach.

Odmiany winorośli ogólnoużytkowe

Do odmian ogólnoużytkowych (uprawianych zazwyczaj w ogrodzie) zalicza się odmiany winorośli altanowych, przeznaczonych do bezpośredniej konsumpcji oraz na sok. Odmiany winorośli  altanowych nie wymagają ochrony chemicznej i są odporne na mróz. Spośród wielu, warto skusić się na  granatowo-czarne zilga, new york muscat i alwood oraz zielonożółte edelweiss i różowe swanson red.  Za odmiany winorośli altanowych o najsmaczniejszych owocach uważa się natomiast zielonożółte iza zaliwska, ananasnyj rannyj i supaga oraz granatowo-czarne price i boskoop glory. Odmiany te wytrzymują ponad dwudziestostopniowe mrozy.

Odmiany winorośli winiarskich

Kolejna klasa, czyli odmiany winorośli winiarskich, jest również odporna na mróz i choroby grzybowe. W klimacie Polski sprawdzi się dobrze uprawa winogron także z tej grupy - na przykład granatowo-czarne odmiany winorośli winiarskich meréchal foch, regent i  cabernet cantor oraz zielonożółte seywal, solaris, muscaris i johanniter, a także różowe souvignier gris. Wino gronowe z winogron jest pozbawione dodatku wody, dlatego uważa się je za najbardziej wartościowe. Warto więc dowiedzieć się więcej o tym, jak pielęgnować winorośle winiarskie, by uzyskać z nich dobrej klasy domowe wino.

Jak sadzić winorośl w ogrodzie i jak pielęgnować?

Uprawa winorośli wymaga wielu zabiegów pielęgnacyjnych już od momentu posadzenia, a nawet nieco wcześniej. Ziemia pod winorośl powinna być przygotowana jeszcze przed zimą i oczyszczona z chwastów. Jeśli sadzenie ma miejsce jesienią, roślinę kopczykujemy korą, torfem, trocinami itp. Przed jesiennym sadzeniem nawozimy też glebę obornikiem lub kompostem. Ważny jest wybór zdrowych sadzonek winorośli. Jak sadzić je do guntu? Rośliny sadzi się w odległości przynajmniej od pół metra do siedemdziesięciu centymetrów. W zależności od odmiany odległość ta może wynieść nawet od półtora do dwóch metrów. Jeśli krzewy mają rosnąć w rzędach, odległość między rzędami powinna wynosić od półtora do dwóch metrów, a pomiędzy krzewami w rzędach, nawet do półtora metra. Chcąc zapewnić roślinie odpowiednie doświetlenie, uprawa winogron w rzędach powinna przebiegać w kierunku od  północy  po południe.

Sadzonki winorośli moczymy przed posadzeniem na noc w wodzie. Sadzimy je później w dobrze przygotowanej i spulchnionej ziemi, z dodatkiem nawozów organicznych. Organiczne podłoże lubią w szczególności odmiany deserowe. Dołki pod roślinki powinny mieć około pół metra głębokości i do czterdziestu centymetrów szerokości. Sypiemy do nich drenaż i usypujemy kopczyk z kompostu, a dopiero na nim równomiernie układamy korzenie rośliny. Dołek zasypujemy ziemią, którą lekko ugniatamy i podlewamy. Gdy woda wsiąknie, usypujemy kopczyk nad sadzonką - o wysokości od sześciu do ośmiu centymetrów. Dalsza uprawa winogron polega przede wszystkim na metodycznym formowaniu krzewów i stałym ich przycinaniu.

Przycinanie winogron

Uprawa winorośli w pierwszym i drugim roku po posadzeniu wymaga zastosowania dla roślin podpór. Do podpierania mogą służyć drewniane paliki, które wbijamy w ziemię na głębokość około pół metra. Sadząc, przystawiamy rośliny do palika w taki sposób, by górne oczko wystawało dwa lub trzy centymetry nad powierzchnią gruntu. W tym właśnie momencie jest już czas na wstępne przycinanie winogron.

Przycinanie winogron po posadzeniu

Jak przycinać te krzewy owocowe? Cięcie winogron po posadzeniu to cięcie formujące. Najpierw przycinamy korzenie i pędy. Sadzonki winorośli silnie ukorzenione pozbawiamy korzeni rosnących wyżej od głównej bryły korzeniowej. Pozostałe skracamy do piętnastu - dwudziestu centymetrów. Jeśli sadzonki są słabo ukorzenione, zostawiamy korzenie wyższego piętra, lekko je przycinając. Korzenie bryły głównej odświeżamy, ucinając jedynie ich końce. W zależności od siły wzrostu stosuje się przycinanie winogron na jedno, dwa lub trzy oczka. U sadzonek dwupędowych całkowicie usuwa się pęd słabszy, natomiast silniejszy tnie się na dwa lub trzy oczka, w odległości około trzech centymetrów nad oczkiem.

Istnieją odmiany winorośli o silnym wzroście, na przykład mars, wenus, reliance i himrod. Uprawa winorośli tego typu wymaga formowania przy ścianach, ogrodzeniach lub pergolach. Jeśli umieszczamy sadzonki winorośli przy murach, dołki pod roślinki wykopujemy w odległości około pół metra od ściany. Sadzonki umieszczamy w dołku lekko skośnie, oczkiem skierowanym ku ścianie. Większość odmian może  być formowana na niskich lub średnio wysokich pniach. Wstępne przycinanie winogron formowanych przy naturalnych podporach odbywa się w taki sam sposób, jak przy palikach.

Cięcie winorośli wiosną

Winorośl bezwzględnie wymaga przycinania i jest ukerunkowane na owocowanie, dlatego nie można zaniedbywać cięcia winorośli. Cięcie winorośli ma za zadanie wyregulować intensywność wzrostu roślin oraz siłę ich plonowania, a także poprawić zdrowotność owoców. Ponadto przycinanie winogron pozwala na pozyskanie wysokiej jakości owoców, o ładnym wybarwieniu i odpowiedniej wielkości. Utrzymanie żądanych rozmiarów krzewu winorośli pozwala też na właściwą jej pielęgnację i chroni przed szkodnikami. Roślina pozbawiona cięcia w uprawie rozrasta się bowiem nadmiernie, oplatając napotkane po drodze przeszkody. Rodzi też małe i kwaśne owoce, niezależnie od odmian winorośli.

Cięcie winorośli przeprowadza się dwa razy w roku. Po raz pierwszy przycinanie winogron ma miejsce w okresie spoczynku, wczesną wiosną. Wiosenne cięcie winorośli ma na celu odpowiednie uformowanie krzewu. Obejmuje ono cięcie wieloletnich pędów zdrewniałych oraz jednorocznych łóz. Wykonuje się je na przedwiośniu lub wczesną wiosną. W pierwszym roku po posadzeniu cięcie winorośli polega na usunięciu wszystkich zbędnych pędów. Usuwa się je właściwie ręcznie, poprzez lekkie naciśnięcie palcem nasady. W pierwszym i drugim roku uprawy prowadzi się krzewy w postaci dwóch dobrze wyrośniętych zdrewniałych pędów. Jeśli sadzimy krzew wiosną, przycinanie winogron obejmuje trzy oczka. Dopiero wiosną następnego roku, kiedy roślina wytworzy silne już pędy, formujemy krzew w szpaler, przycinając jeden z pędów ponownie na trzy oczka. Przycinanie winogron kolejnej wiosny polega na powtórzeniu tych czynności. Uprawa winogron w następnych  sezonach wymaga podobnych czynności.

Cięcie winorośli latem

Cięciem letnim nazywa się przycinanie winogron wykonane w okresie pełnej wegetacji. Usuwa się wówczas przede wszystkim pędy chore, nieprzydatne do formowania, zagęszczające i bezpłodne. Ułatwiamy tym samym dostęp promieni słonecznych do owoców i chronimy roślinę przed chorobami grzybowymi. Bardziej przewiewny krzew jest mniej podatny choćby na szarą pleśń. Letnie cięcie winorośli zaczyna się od wyłamywania, już w połowie maja, zbędnych pędów zagęszczających roślinę. Zabieg ten ponawiamy co kilkanaście dni. Krótsze pędy wyłamuje się bardzo łatwo, pomagając sobie naciskiem kciuka. Pędy dłuższe wymagają nieco więcej energii: chwytamy je u nasady i energicznie odchylamy w bok, przyciągając jednocześnie ku sobie. Uprawa winorośli ma to do siebie, że cięcie letnie powtarzamy wielokrotnie.

W końcu maja i na początku czerwca uszczykujemy także kilkucentymetrowe wierzchołki winogron. Aby uzyskać grona o wysokiej jakości usuwamy też nadmiar kwiatostanów, a później gron. Pozostawiamy na latoroślach tylko jedno lub dwa najlepiej rozwinięte grona. Cięcie winorośli obejmuje wówczas owocujące pędy, które przycinamy za ósmym - dziesiątym liściem, licząc od ostatniego grona. Właściwe letnie cięcie winorośli trwa aż do końca zbiorów i obejmuje ponadto usuwania i skracania bocznych pędów, usuwanie liści tak zwanych bazowych, przycinanie latorośli itp. Celem tej formy cięcia jest uzyskanie dobrze wyrośniętych gron o dużej zawartości cukrów. Jest to niezbędne zwłaszcza, gdy uprawiamy odmiany winogron z przeznaczeniem na wino oraz odmiany deserowe.

Sami robimy sadzonki winorośli

Winorośl tworzy na latoroślach od jednego do czterech kwiatostanów, które przekształcą się później w grona. Kwitnienie ma miejsce zazwyczaj w połowie czerwca i trwa od dziesięciu do czternastu dni. Krzew owocuje na przyrostach wyrastających z pąków osadzonych na zdrewniałych pędach jednorocznych, zwanych łozą. Z łozy możemy sami przygotować sadzonki winorośli. Sprawimy tym samym, że uprawa winorośli przyniesie dużo osobistej satysfakcji. Wycinamy je wówczas z tzw. wydłużoną piętką, czyli cienką warstwą dwuletniego drewna, w miejscu gdzie wyrosła jednoroczna łoza, która łatwo się ukorzeni.  Wykorzystujemy do tego celu trzydziesto- lub czterdziestocentymetrowe fragmenty łozy, które moczymy przez noc w wodzie. Potem tniemy je sekatorem lub ostrym nożem. U dołu przycinamy przyszłe sadzonki winorośli w poprzek, w odległości około centymetra poniżej ostatniego kolanka, natomiast u góry tniemy lekko ukośnie, w odległości trzech centymetrów nad najwyższym oczkiem.

Sadzonki winorośli powinny mieć tylko jedno górne oczko, z którego wyrośnie pęd. Zatem pozostałe usuwamy. Tak przygotowane, nieukorzenione jeszcze roślinki wkładamy po dwie w otwory w ziemi, lekko skośnie w stosunku do wbitego wcześniej palika. Zwracamy uwagę, by oczkami były zwrócone na zewnątrz i wystawały na dwa trzy lub centymetry powyżej gruntu. Otwory zalewamy wodą do całkowitego zamulenia i następnie nad sadzonką usypujemy kopczyk z wilgotnej i przepuszczalnej ziemi, o wysokości od pięciu do ośmiu centymetrów. Jeśli przyjmą się obie sadzonki, słabszą wykopujemy i przesadzamy w inne miejsce. A jak pielęgnować własnoręcznie przygotowane sadzonki winorośli? Jeśli się już ukorzenią, wymagają takich samych czynności, jak te zakupione w sklepie. Uprawa winogron z własnych sadzonek pomoże jednak zaoszczędzić pieniądze.

Literatura:

1. Czarnocki B., Formowanie i cięcie winorośli. „Działkowiec” 1972 nr 12, s. 172.
2. Lisek J., Sadzimy winorośl. „Działkowiec” 2010 nr 10, s. 49-51.
3. Lisek J., Tniemy winorośl. „Działkowiec” 2016 nr 6, s. 50-51.
4. Lisek J., Własne winogrona. „Działkowiec” 2017 nr 3, s. 36-37.
5. Myśliwiec R., Czy umiemy formować krzewy winorośli? „Działkowiec” 2010 nr 2, s. 44-45.
6. 6. Myśliwiec R., W cieniu winorośli. „Działkowiec” 2013 nr 6, s. 47-49.
7. 7. Owocowy raj. Pnącza i krzewy świata. Mini-poradnik dla ciebie.