Wierzba biała

Wierzba biała w ogrodzie - sadzenie, uprawa, pielęgnacja, porady

Wierzba biała znana jest w Polsce także jako wierzba pospolita, wierzba srebrna, wierzbina lub blińdzia. Jest to roślina powszechnie spotykana nad brzegami wód, na miedzach, przy drogach i zabudowaniach. Wierzby rosnące na miedzach i przy drogach często są ogławiane, dlatego różnią się wyglądem od tych rosnących w parkach, ogrodach i lasach.

Jeśli interesują cię także inne gatunki wierzby, zebraliśmy je dla ciebie w tym miejscu.

Wierzba biała (salix alba) - opis gatunku

Wierzba biała z rodzaju salix

Wierzba biała (salix alba) to przedstawicielka rodziny wierzbowatych. Jest to gatunek o nieco zwisających pędach, najwyższy z rodzaju salix. Drzewo to dorasta do wysokości ponad dwudziestu metrów i grubości jednego metra. Jego system korzeniowy sięga głęboko w glebę, czerpiąc stamtąd wodę i osuszając podłoże.

Liście wierzbiny są oliwkowobrązowe, podłużnie lancetowate, na brzegach drobno piłkowane, jedwabiście owłosione. Wierzba zwyczajna ma też drobne przylistki, które szybko opadają. Gałązki i liście blińdzi mają cierpki, gorzkawy smak. Wierzba biała dożywa od osiemdziesięciu do stu dwudziestu lat. Średnica jej korony wynosi od dziesięciu do piętnastu metrów. Korona jest szeroka, kopulasta, nieco spłaszczona od góry. Grube konary są osadzone pod ostrym kątem. Popularna jest także wierzba iwa.

Wierzba pospolita kwitnie w kwietniu i maju, równocześnie z rozwojem liści. Kwiaty zebrane w kwiatostany typu kotki są drobne, osadzone na osi kwiatostanu w kątach łuskowatych listków. Łuski kotków są dołem owłosione.  Wierzba biała to drzewo dwupienne, co oznacza, że na jednym osobniku powstają tylko kwiaty męskie, a na innych tylko żeńskie. Niepozorne, zielonkawe kwiaty żeńskie pojawiają się razem z liśćmi. Z kolei kwiaty męskie to srebrzyste kotki, które potem zmieniają barwę na żółtą. Kwiat żeński składa się z jednego dwukrotnego, jednokomorowego słupka o licznych zalążkach, a kwiat męski zbudowany jest z dwóch pręcików. Roślina jest owadopylna i rodzi pękające po dojrzeniu, dwuklapowe torebki z malutkimi nasionami, zaopatrzonymi w biały puch, który ma ułatwiać rozsiewanie ich przez wiatr. Powstają one na egzemplarzach żeńskich na początku czerwca. A może zainteresuje cię także wierzba japońska?

Wierzba pospolita - wartość użytkowa

Pospolita blińdzia słynie z tego, że wielokrotnie jej drewno ratowało ludzi przed zmarznięciem. Choćby w czasie drugiej wojny światowej, gdy jej konary i gałęzie stanowiły podstawowy opał.

Drewno wierzby białej jest giętkie, miękkie i łatwe w obróbce, dlatego używa się go do wyrobu przedmiotów codziennego użytku. Wykonuje się z niego łódki, łopaty, koryta, niecki, klepki do beczek, drewniaki, kije do krykieta, skrzynki oraz celulozę. Pędy tej rośliny wykorzystuje się też do wyrobu koszyków, mebli ogrodowych, materiałów dekoracyjnych, a także jako faszynę. Sadzi się w tym celu wierzby wzdłuż rzek jako umocnienia brzegów przed erozją.

Młode okazy wierzbiny mają żółtawą korę, która później brązowieje i jest jasnobrunatna, w dole ciemniejsza, podłużnie popękana. Kory wierzby białej używa się jako surowca leczniczego. Pozyskuje się ją wczesną wiosną albo w kwietniu i maju z dwu - czteroletnich gałązek, ciętych przy wyrębie lub ogławianiu drzew. Wybiera się w tym celu gałązki gładkie, bez pędów bocznych, o grubości do trzech milimetrów. Kora wierzby białej zawiera do dziesięciu procent glikozydów oraz garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, sole mineralne i inne substancje. Dawniej w lecznictwie używany był też liść wierzby, a nawet wierzbowe pączki.

Wierzba pospolita (salix alba) w uprawie

Wierzba biała - występowanie, formy i odmiany

Wierzba biała (salix alba) jest bardzo pospolita w Polsce i Europie. Rośnie ponadto w chłodniejszych rejonach Azji i w Ameryce Północnej oraz północnej Afryce. Dobrze sobie radzi w dolinach dużych rzek. W Polsce wierzba zwyczajna rośnie niemal w całym kraju, głównie na nizinach, w wilgotnych stanowiskach, w towarzystwie topoli i olch. Porasta obrzeża lasów i zbiorników wodnych, aleje, brzegi rzek i rozlewiska. Dobrze znosi zalewanie korzeni. W górach wzrasta na wysokość tysiąca metrów nad poziom morza. Jeśli interesują cię także inne popularne drzewa do ogrodu, inspiracje znajdziesz w tym artykule.

Często sadzony w naszych parkach i ogrodach jest mieszaniec wierzby białej i innych gatunków o zwisającej formie, nazywany wierzbą płaczącą. Popularna jest na przykład wierzba płacząca tristis, której cena wynosi około 30 złotych. Odznacza się ona szeroką i gęstą koroną. Wierzba płacząca tristis rośnie bardzo szybko i dorasta do dwudziestu metrów wysokości. Młodsze jej pędy są żółtozielone lub żółtopomarańczowe. U starszych okazów cienkie i wiotkie gałązki zwisają aż do ziemi.

W uprawie jest jeszcze kilka odmian wierzby pospolitej. Wzniesionym pokrojem i czerwonymi lub pomarańczowoczerwonymi pędami charakteryzuje się pyramidalis. Żółte lub pomarańczowożółte gałązki ma z kolei odmiana vitellina. Natomiast dart's snake wyróżnia się charakterystycznie skręconymi gałązkami i liśćmi.

Wierzba pospolita w ogrodzie

Charakterystyczny kształt przydrożnych wierzb powstaje na skutek ogławiania. Często ogławiana blińdzia ma kulistą koronę. Aby mieć formę ogłowioną w ogrodzie, pozostawiamy drzewko bez cięcia aż do czasu uzyskania pnia odpowiedniej wysokości i grubości. Później, na przedwiośniu lub wczesną wiosną, przycinamy wszystkie pędy w odległości pięciu centymetrów od pnia. Zabieg powtarzamy co rok lub co dwa lata. Usuwamy też, zaraz po zaobserwowaniu, wszystkie pędy wyrastające z pnia. A może zainteresują cię także inne drzewa liściaste?

Pędy wierzby są naturalnie żółtawe lub oliwkowobrązowe, natomiast u różnych odmian ogrodowych – także żółte, pomarańczowe lub czerwone. Pąki ma blińdzia owłosione, przylegające do gałązek. Liście Jesienią przebarwiają się na żółto lub żółtobrązowo. Jako elegancki soliter sprawdzi się wierzba biała chermesina (cena sadzonki to kilkanaście złotych) o kolumnowym pokroju i jasnożółtej korze, pękającej na pniu listwowo.

Wierzba biała lubi słońce. Dobrze rozwija się na glebach wilgotnych lub mokrych, ciężkich i lekko kwaśnych. Kiedy rośnie na piaskach, pień ma krótki i krępy. Gatunek ten pojawia się nawet w miejscach napromieniowanych. Jest w pełni mrozoodporny i niepodatny na zanieczyszczenia atmosfery. Drzewo to wydaje liczne pędy odroślowe. Rozmnaża się je wegetatywnie, gdyż ma zdolność łatwego wytwarzania korzeni przybyszowych.

Wierzba pospolita jako surowiec leczniczy

Surowcem leczniczym jest głównie kora wierzby białej, a czasami też jej liść. Zgromadzone w korze składniki działają przeciwgorączkowo, odkażająco, przeciwzapalnie, rozkurczowo, przeciwbólowo, ściągająco, przeciwreumatycznie i uspokajająco. Zanim powstała aspiryna, korowina wierzby była źródłem chininy i salicyny, które obniżały temperaturę.

Odwar z kory wierzbowej może być stosowany jako środek antyseptyczny i ściągający, a także redukujący nadmierną pobudliwość, migreny, bezsenność i nerwobóle. Nadaje się też do pielęgnacji tłustej cery z otwartymi porami. Działa ponadto leczniczo na grzyby powodujące schorzenia skóry. Sucha lub sproszkowana kora wierzby białej bywa stosowana w medycynie ludowej w postaci odwaru przeciw nieżytom żołądka i jelit oraz jako lek do płukania gardła i jamy ustnej, a także przeciwko biegunkom. Również w formie odwaru, dodana do kąpieli, działa na organizm wzmacniająco. Kąpiele w odwarze z kory polecane są przy nadmiernej potliwości nóg. Zewnętrznie można stosować okłady z wierzbiny na zakażenia skórne.

Wierzba biała to pospolite w Polsce drzewo. Razem z innymi gatunkami wierzb stanowi wyróżnik sielskiego krajobrazu i rośnie nawet tam, gdzie nie chcą rosnąć inne drzewa. Drewno wierzby białej wykorzystywano w czasach kryzysów jako podstawowy opał i jednocześnie popularny materiał do produkcji przedmiotów codziennego użytku. Z kolei kora miała zastosowanie w medycynie ludowej. Wierzba pospolita nie wymaga specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych i łatwo się rozmnaża. Sprawdź także w tym artykule, co warto wiedzieć o wycince drzew.

Literatura:

1. Gąsek A., Różne oblicza wierzby. „Działkowiec” 2008 nr 1, s. 19-21.
2. Hlava B., Starý F., Pospíšil F., Rośliny kosmetyczne. Warszawa 1984.
3. Kuźniewski E., Augustyn-Puziewicz J., Przewodnik ziołolecznictwa ludowego. Warszawa - Wrocław 1984.
4. Mikolajski A., Anderson P., Małe drzewa. Poradnik ogrodniczy. Warszawa 2001.
5. Moszyński K., Kultura ludowa Słowian. T. 2, Kultura duchowa. Cz. 1. Warszawa 1967.
6. Podbielkowski Z., Słownik roślin użytkowych. Warszawa 1985.
7. Pokorný J., Kaplická J., Drzewa Europy Środkowej. Warszawa 1980.
8. Seneta W., Dendrologia. Warszawa 1983.
9. Szymanowski T., Drzewa ozdobne. Warszawa 1957.
10. Tyszyńska-Kownacka D., Starek T., Zioła w polskim domu. Warszawa 1988.
11. Ziółkowska M., Gawędy o drzewach. Warszawa 1983.