Zawilec

Zawilec – gatunki, występowanie, uprawa, porady

Zawilec to popularny kwiat ogrodowy, który uwielbiany jest przez naszych rodaków. Uprawa i pielęgnacja rośliny nie jest skomplikowana, więc Polacy chętnie hodują zawilce w ogródku. Jak wygląda sadzenie i kwitnienie kwiatów? Czy zawilce mają wysokie wymagania? Sprawdź popularne odmiany zawilców oraz ciekawe informacje na ich temat!

Jak wygląda zawilec? Sadzenie i najważniejsze wymagania kwiatów

Uprawa zawilców w ogródku, krok po kroku

Zawilce należą do rodziny jaskrowatych i kwitną od marca do września, w zależności od odmiany. Nazywane bywają anemonami. Są to piękne kwiaty z jeszcze piękniejszą symboliką. W języku greckim anemon oznacza „kwiat wiatru”. Nazwa zawilca jest bardzo trafna, ponieważ pod wpływem wiatru roślina rozchyla płatki kwiatów. Kwiatostany zawilców są kruche. Właśnie dlatego mówi się, że to rośliny symbolizujące ulotność i nietrwałość. Niektórzy uważają wręcz, że zawilec jest symbolem… nieczystej miłości. Kwiat ma niekorzystną symbolikę, jednak dawniej świetnie sprawdzał się m.in. w medycynie naturalnej. Ludzie produkowali z zawilców maści lecznicze, których używali później do łagodzenia chorób reumatycznych albo uśmierzenia bólu zęba.

Rośliny nie mają dużych wymagań. Ich pielęgnacja również nie należy do skomplikowanych, więc zawilce powinny dobrze przyjąć się w większości ogrodów. Najlepiej czują się na zacienionych stanowiskach. Odnajdą się również w półcieniu i na stanowiskach z rozproszonym słońcem, jednak wówczas prawdopodobnie trudniej będzie im zakwitnąć. Istnieje bardzo mało odmian zawilców, które lubią pełne słońce. Wśród wyjątków wyróżnić można m.in. zawilec wielkokwiatowy lub wielosieczny. Kwiat zawilca nie musi mieć żyznej gleby, aby rosnąć i się rozwijać. Idealne dla niego podłoże jest próchnicze, przepuszczalne i umiarkowanie wilgotne. Ziemia musi być przy tym lekka, a także dobrze zdrenowana. Warto wzbogacić ją o kompost organiczny. Nie poleca się sadzenia zawilców w zbitym i suchym podłożu. W takim nie mają szans na przetrwanie sezonu.

Przesadzanie i pielęgnacja zawilców – to trzeba wiedzieć!

Jeśli chcesz sadzić bulwy zawilców kwitnących wiosną, najlepiej zrobić to jesienią. Zanim jednak zabierzesz się za przesadzanie, wymocz bulwy w wodzie. Później trzeba wsadzić je do ziemi na głębokość ok. 5 cm, rozsadzając bulwy co 15 cm. Kwitnące zawilce posadzić też można z doniczki na początku maja. Wówczas jesienią tego samego roku roślina zakwitnie i będzie cieszyć oczy wspaniałym kwiatostanem. Sadząc zawilce z doniczki, należy zachować między nimi odstęp ok. 45 cm. Po wysadzeniu roślin ważne jest pokrycie ziemi ściółką. W ten sposób należy chronić glebę przed utratą wilgotności. Ściółka umożliwi też ograniczenie wzrostu chwastów. Należy się ich pozbywać, gdyż są mocnymi konkurentami kwiatów. Zabierają im cenne składniki odżywcze z gleby, doprowadzając niekiedy do zahamowania wzrostu i obumarcia roślin. Warto wiedzieć, że większość zawilców co 2-3 lata wymaga wykopania, przesadzenia lub rozdzielenia kłączy i cebulek.

Pielęgnacja zawilców jest bardzo ważna niezależnie od tego, jakie kolory kwiatów masz w ogródku. Kwiaty wymagają regularnego podlewania. Wytrzymają oczywiście przez krótki czas bez wody, jednak mogą wtedy zachorować i wcale nie zakwitnąć. Jedynym wyjątkiem jest zawilec gajowy, który doskonale odnajdzie się zarówno w nawodnionej, jak i suchej ziemi. Należy intensywnie podlewać zawilce zwłaszcza w pierwszym roku po wysadzeniu. Od intensywności nawadniania rośliny zależy bowiem, jak szybko wzrosną jej korzenie. Gdy zawilec przekwitnie, nie wolno ich już podlewać – niezależnie od tego, jaka jest pogoda.

Zawilców nie trzeba nawozić. Może to jednak przyspieszyć ich wzrost i zapewnić obfitsze kwitnienie. Można jednak wykorzystać kompost organiczny, aby podsypać nim glebę. Należy to robić wyłącznie w okresie pączkowania i wzrostu zawilców. Świetną decyzją będzie także nawozów mineralnych wieloskładnikowych. Przed podlaniem zawilców wystarczy zmieszać je z glebą.

Zawilec ogrodowy – na jakie odmiany dzieli się słynna roślina?

Rozmnażanie i ochrona zawilców ogrodowych

Jest wiele odmian zawilców, które spontanicznie rozmnażają się przez samosiew. Do największej grupy kwiatów zaliczają się odmiany rozkwitające wiosną. Chcesz skontrolować proces oraz efektywność rozmnażania? Możesz spróbować samodzielnie rozsadzać bulwy i kłącza w wyznaczone miejsca ogrodu. Gdy kwiat uschnie, wykop jego podziemną część. Następnie należy ją ręcznie oddzielić. Możesz też wyciąć ją sekatorem. Odmiany kwitnące jesienią podzielić trzeba wiosną. Zranione miejsca warto potraktować specjalnym preparatem grzybobójczym. Zanim ponownie zasadzisz bulwy i kłącza, daj im przyschnąć. Sadzonki należy umieścić w podłożu z mieszanką piasku i torfu. Ukorzenianie się zwykle trwa ok. miesiąc. Pamiętaj, że zawilce należy kupować tylko w sprawdzonych miejscach. Nie można samodzielnie wykopywać sadzonek z lasu, ponieważ zawilce są gatunkiem objętym ochroną w Polsce.

W naszym kraju najbardziej popularne są zawilce gajowe. Nie musisz ich zabezpieczać przed nadejściem zimy. Odmiana gajowa, tak samo, jak zawilce wielokwiatowe, przeczeka ten okres pod ziemią. Zdecydowana większość zawilców to prawdziwe „zmarzluchy”. Dlatego poczują się lepiej, gdy na zimę zapewnisz im ochronę w formie ściółki (np. torfowej, z igliwia lub liści). Najbardziej podatne na przemarzanie są gatunki zawilców kwitnących jesienią. Nie mają bowiem czasu, aby dobrze przygotować się na zimowe mrozy. Ściółkowanie powinno się zacząć mniej więcej na początku października, zanim zaczną się pierwsze przymrozki.

Niezależnie od gatunku, zawilce często padają ofiarą ślimaków i mszyc. Ze szkodnikami należy walczyć tradycyjnymi sposobami, takimi jak ekologiczne środki ochrony lub klasyczny oprysk. Na liściach zawilców czasami pojawić się mogą choroby grzybiczne. Aby uchronić przed nimi rośliny, trzeba regularnie pozbywać się chwastów. Bardzo ważne jest również utrzymywanie wilgotności na stałym poziomie. Zawilce należy nawadniać, jednak nie można ich też przemaczać.

Odmiany zawilców, które warto mieć w ogrodzie

Zawilce to kwiaty zachwycające obfitym i efektownym kwitnieniem. Dzięki temu, że podzielić je można na ponad 100 gatunków, sprawdzają się w wielu kompozycjach. Oto dwie najciekawsze odmiany zawilców, które świetnie sprawdzą się do ogrodu:

1. Zawilce kwitnące wiosną – wiosną zakwita ogromna ilość zawilców. Wśród nich podziwiać można m.in. zawilec gajowy biały i zawilec żółty. Do wiosennej odmiany zalicza się również zawilec wielosieczny, apeniński i wielkokwiatowy. Nie można zapomnieć o zawilcach wieńcowych, greckich, lipskich i narcyzowych. Najczęściej w Polsce spotykamy żółte i gajowe – rosną na dziko w wielu lasach. Mając tylko te dwie odmiany zawilca, stworzysz genialną i bardzo naturalną aranżację w każdym ogrodzie. Zawilec żółty rośnie do 10 cm, a gajowy nawet do 20 cm. Są to gatunki świetnie radzące sobie z mrozem. W pełni mrozoodporny jest również zawilec wielkokwiatowy.

Wiosną najlepiej kwitnie zawilec grecki, który pochodzi z Azji Mniejszej. Kwiaty zawilca są niebieskie i dorastają nawet do 15 cm wysokości. Nie lubią zimy, więc na ten okres muszą zostać okryte. Jeśli rosną pod koroną liściastego drzewa, wystarczy im warstwa liści. Mamy też zawilca narcyzowego, który ma białe kwiaty i kwitnie wiosną. Jest mrozoodporny, ale woli słoneczne stanowiska i kwaśne podłoże – lepiej się na nim rozwija. W naturalnych kompozycjach doskonale sprawdzi się zawilec wielosieczny. Najtrudniejsze w uprawie zakwitające wiosną zawilce to wieńcowe.

2. Zawilce kwitnące latem – wbrew pozorom najcieplejszą porą roku jest bardzo dużo zawilców. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują japońskie, kanadyjskie, mieszańcowe i pajęczynowate. Należy przy tym podkreślić, że dwie ostatnie odmiany zakwitają również na jesień. Najbardziej zachwycające są zawilce japońskie, których kwiaty są duże i kwitną na różowo oraz biało. Dorastają nawet do 40 cm i są mrozoodporne. Mimo to warto zapewnić im okrycie, aby jeszcze lepiej kwitły.

Zawilce mieszańcowe kwitną późnym latem. Mogą osiągnąć nawet 120 cm wzrostu. Trzeba jednak okrywać je na zimę, zwłaszcza gdy rosną na otwartym, wietrznym stanowisku. Podobną porą kwitną również zawilce pajęczynowate, dorastając do identycznej wysokości. Znacznie mniejszy jest zawilec kanadyjski. Osiąga maksymalnie 40 cm wysokości, jednak potrzebuje wiele miejsca do rozrostu.

Zawilec ogrodowy - kwiat wiosny i jesieni

Zawilec ogrodowy to typowy kwiat dwóch sezonów. Pochodzi z umiarkowanej strefy półkuli północnej i rośnie w stanie dzikim również w Polsce. Należy do licznej rodziny jaskrowatych. Anemon wyróżnia się kształtem i barwą kwiatów, a także długim okresem kwitnienia. Gatunki wiosenne, które zdecydowanie przeważają, są z reguły drobne  i dorastają do trzydziestu pięciu centymetrów.

Za najpiękniejszy gatunek europejski uważany jest, kwitnący w kwietniu i maju zawilec wielkokwiatowy. Rośnie on w całej Europie i Azji w przejrzystych lasach. Zawilec wielkokwiatowy jest biały lub jasnoróżowy i osiąga nawet pół metra wysokości. Uprawa tego gatunku wymaga rygoru, ponieważ lubi on się rozrastać. W Polsce zawilec wielkokwiatowy jest objęty częściową ochroną. Zawilec wielkokwiatowy rośnie dobrze na wilgotnych wapiennych glebach. Najlepiej sprawdza sie w półcieniu po drzewami, w grupach. Co dwa trzy lata, wiosną lub wczesną jesienią, warto rozmnożyć zawilec wielkokwiatowy przez podział albo z nasion. Zawilec wielkokwiatowy najpiękniej wygląda w ogrodzie skalnym i na skarpie, a więc w miejscach, które najbardziej przypominają naturalne warunki.

Z Europy Południowej pochodzi dekoracyjny, niski, o dużych kwiatach - biały, niebieski i czerwony zawilec alpejski. Gatunek ten dobrze rośnie na glebie próchnicznej w półcieniu i rozmnaża się przez podział wczesną wiosną lub jesienią. Kwitnie natomiast w kwietniu i maju. Niebieską barwą charakteryzuje się też zawilec grecki, który w naszych ogrodach pojawia się już w lutym. Ładnie na jego tle prezentują się byliny cebulowe. Zawilec grecki dobrze sobie radzi w półcienistych ogrodach skalnych. Posadzony w grupie zawilec grecki stworzy wrażenie oddalenia i optycznie powiększy niewielką rabatę. Będzie ładnie się prezentował, gdy razem z nim posadzimy cebulki tulipanów kwitnących w kontrastowym kolorze.

Kolejny ciekawy gatunek, to pochodzący ze środkowej i południowej Europy oraz z Uralu zawilec narcyzowaty, który rośnie również w polskich górach. Anemon ten porasta górskie łąki i wapienne zbocza. Jest to zawilec biały lub różowy, który kwitnie od czerwca do sierpnia i dorasta do czterdziestu centymetrów. Potrzebuje półcienia, wilgoci oraz przepuszczalnego podłoża. Jego uprawa wymaga dobrego drenażu. Zawilec ten rozmnaża się przez podział po przekwitnieniu albo z nasion.

Do rodziny jaskrowatych należy wiele rośli trujących, w tym zawilec gajowy oraz zawilec żółty, dość powszechne w Europie i Azji. Zawilec gajowy ma białe kwiaty i rośnie w naszych lasach, rozświetlając wiosną stanowiska liściaste. Zawilec gajowy dorasta do piętnastu centymetrów. Lubi wilgotną glebę pod drzewami. W uprawie ogrodowej można spotkać biały zawilec gajowy o pełnych kwiatach alba plena albo niebieski zawilec gajowy blue bonnet. Ze względu na swe toksyczne właściwości zawilec gajowy wymaga ostrożności w pracach pielęgnacyjnych. Dość pospolity jest też wiosną zawilec żółty, mocno tępiony jako chwast. Zawilec żółty wymaga również rozważnego podejścia w trakcie uprawy.

Kwiat zawilec - japoński czy zawilec chiński?

Zawilec japoński bardzo się różni od europejskich odmian. Formalna nazwa tej rośliny to zawilec hupeheński (zawilec chiński) - od nazwy prowincji Hupeh we wschodnich Chinach, skąd pochodzi. Od wieków uprawiany był też w ogrodach japońskich, stąd przyjęło się określenie zawilec japoński. Zawilec japoński rośnie w naszych ogrodach od połowy dziewiętnastego wieku. Do Europy sprowadził zawilce japońskie szkocki botanik Robert Fortune w 1844 roku. Inne źródła mówią z kolei, że zawilec japoński pojawił się w Europie na początku wieku XIX, najpierw we Włoszech a później we Francji.

W nasadzeniach ogrodowych króluje najczęściej zawilec mieszańcowy, uzyskany w 1849 roku przez Georga Gordona. Pierwsze formy ogrodowe powstały ze skrzyżowania gatunku anemon japoński ze zbliżonym, choć mniej dekoracyjnym gatunkiem anemone vitifolia (anemon winolistny), pochodzącym z zachodniej części Himalajów. Zawilec ogrodowy różni się od gatunków rodzicielskich wzrostem i większymi płatkami kwiatów.

Zawilec japoński to wysoka bylina o dużych kwiatach - o średnicy do siedmiu centymetrów. Ładnie prezentują się w nasadzeniach naturalistycznych, pod drzewami oraz przy wschodnich i zachodnich ścianach budynków. Roślina ta silnie się rozrasta, tworząc grube mięsiste kłącza. Na jej sztywnych pędach wyrastają u dołu trójdzielne, pierzaste i szorstkie liście. Anemon japoński rośnie bujniej niż zawilec ogrodowy wiosenny, osiągając wysokość od czterdziestu do stu dwudziestu centymetrów. Kwiaty są duże, białe, jaskrawokremowe, fioletowe, różowe, niebieskie, czerwone i inne. Zawilec japoński kwitnie od sierpnia do pierwszych przymrozków.

Wcześnie zakwita anemon japoński odmiany superba o kwiatach różowych. Wśród okazów karłowych wyróżnia się kremowobiały anemon buhler kind i ciemnoczerwony prinz heinrich oraz różowy little princess, polecane do małych ogrodów oraz pojemników. Nieco wyższe zawilce ogrodowe to lilioworóżowa alice oraz zawilec biały, długo i obficie kwitnący louise uhink.  Odmiany wysokie to zawilec biały geante des blanches i ciemnoróżowy margaret oraz różowy półpełny bressingham glow.

Zawilec ogrodowy - kwiat jesienną porą

Odmiany jesienne zawilca japońskiego zakwitają w drugiej połowie sierpnia. Wśród nich wyróżnia się purpuroworóżowy koenigin charlotte, wyhodowany w Badenii-Wirtembergii w 1898 roku przez Waltera Pfitzera. Urocza jest też różowa pamina, której nazwę nadano na cześć córki Królowej Nocy z opery Mozarta pt. „Czarodziejski flet”. Z Anglii pochodzi wysoki zawilec mieszańcowy hadspen abundance o dwubarwnych płatkach. Zawilec mieszańcowy (anemone hybrida) coraz częściej gości na naszych rabatach.

Zawilce jesienne to roślina która kwitnie od sierpnia do listopada. Niektóre z nich doskonale rozwijają się w silnie zacienionych miejscach. Nie lubią gleby suchej, piaszczystej i zbyt wilgotnej. Najstarszą odmianą anemonów japońskich jest wyhodowana w 1902 roku różowa prinz heinrich. Dekoracyjna jest też odmiana pink saucer o różowych kwiatach. Aż do mrozów kwitnie różowofioletowy anemon rosenschale.

Formą krzyżową jest dorastający do stu dwudziestu centymetrów biały zawilec mieszańcowy honorine jobert, odmiana francuska, która liczy już ponad 150 lat. Anemon honorine  jobert to przypadkowy mieszaniec starszej odmiany elegant. Intrygujący jest też, pochodzący z Ameryki, bardzo wysoki jasnoróżowy zawilec mieszańcowy september charm oraz bladoróżowy zawilec mieszańcowy richard ahrens. Wysoki jest też zawilec biały whirlwind oraz pasteloworóżowy zawilec pajęczynowy robustissima.

Wdzięczną roślinką o białych, filetowych lub niebieskich delikatnych kwiatuszkach jest zawilec grecki Gatunek ten pochodzi z Azji Mniejszej i rośnie na wapiennych glebach w półcieniu. Do ogrodów skalnych nadaje się szczególnie biały zawilec grecki white splendour i fioletowy zawilec grecki z białym środkiem odmiany radar. Jeden i drugi zawilec grecki kwitnie wiosną i ma kwiatuszki o średnicy do czterech centymetrów. Jest to niewysoka, ale bardzo urocza roślinka. Zawilec grecki rozmnaża się przez podział wiosną albo z siewu.

Zawilec ogrodowy - pielęgnacja, rozmnażanie i kwitnienie

Zawilce ogrodowe rozrastają się za pomocą rozłogów korzeniowych. Rozmnaża się je przez podział starszych roślin na wiosnę. Drobne i delikatne karpy możemy rozdzielić ręcznie. Dobrą formą jest też rozmnażanie przez sadzonkowanie korzeni. Przed rozpoczęciem dzielenia warto przeprowadzić selekcję roślin i wybrać te, na których nie ma oznak chorób.  Późną jesienią tnie się korzenie na kawałki długości około pięciu centymetrów, z których każdy posiada oczko i sadzonkuje się je w skrzynkach, przykrywając piaskiem. Kilkucentymetrowe kawałki korzeni, przysypane w miejscach cięcia węglem drzewnym, układa się poziomo w niewielkich odstępach i przykrywa cienką warstwą podłoża oraz kilkucentymetrową warstwą ściółki. Górną część korzenia tniemy prosto, natomiast dolną ukośnie. Dolne części z ukośnymi cięciami sadzimy do wilgotnego podłoża tak głęboko, by część górna znajdowała się tuż pod jego powierzchnią.

Pielęgnacja sadzonek wymaga ich zabezpieczenia przed mrozem. Pojemniki umieszczamy w zimnym inspekcie lub innym lekko ogrzewanym pomieszczeniu. Kiedy ukażą się pierwsze pędy, rośliny przesadzamy do doniczek. Najlepszym podłożem w doniczce jest torf i wilgotny piasek.  Na miejsce stałe w gruncie wysadzamy rośliny w maju. Zawilce ogrodowe możemy rozmnażać też zimą. Wykopujemy rośliny, dzielimy je na części o długości 5-10 centymetrów i sadzimy w doniczkach. Rośliny wymagają okresowego doglądania w szklarni lub na parapecie oraz podlewania. Przesadzamy je na rabaty wiosną.

Grube i mięsiste kłącza ukorzeniają się w pełni w drugim i trzecim roku po posadzeniu i właśnie w tym czasie zawilec japoński wygląda najpiękniej. Zawilec ogrodowy rośnie w żyznej i przepuszczalnej ziemi.  Lubi też nieco wilgotne stanowiska i lekki cień. Nie lubi natomiast przesadzania.

Wiele z anemonów wymaga głęboko przekopanego podłoża, gdyż zawilce ogrodowe korzenią się bardzo głęboko, nawet do siedemdziesięciu centymetrów. Ziemia powinna być odchwaszczona i starannie uprawiona. Byliny drobne sadzimy zazwyczaj co 10-25 centymetrów. Pielęgnacja w pierwszym i drugim roku po posadzeniu jest nieco uciążliwa, ponieważ wymaga dokładnego okrywania, na przykład grubą warstwą iglaków. Okazy starsze zimują pod lekkim przykryciem z liści.

Uprawa anemonów wymaga też do połowy lata obfitego podlewania oraz zasilania nawozami. Zasilamy zawilce ogrodowe rozcieńczoną gnojówką albo nawozami mineralnymi. Można też ściółkować glebę rozłożonym obornikiem. Dla dobrego kwitnienia dostarczamy im przed zimą dobrze rozłożony kompost w postaci ściółki.

Zawilec ogrodowy - aranżacje, pozostałe informacje

Zawilec ogrodowy znakomicie prezentuje się na rabatach bylinowych i w otoczeniu zbiorników wodnych. Zaleca się łączyć anemony z innymi bylinami, na przykład z astrami, zimowitami, rutewkami, wiązówkami oraz późnojesiennymi odmianami rdestu. Rośliny z rodziny jaskrowatych ładnie wyglądają posadzone pojedynczo lub też w postaci kwietnej łąki - na przykład delikatny zawilec grecki lub zawilec gajowy. Znakomity efekt tworzą w większych grupach, gdy dodamy do nich cebulki tulipanów kwitnących o tej samej porze. Dobrze też znoszą towarzystwo tojadów i złocieni oraz krzewów mahonii. W miejscach nasłonecznionych dopełnieniem dla zawilców są astry bylinowe oraz hortensje, a także trawy ozdobne. Tam gdzie rosną zawilce można posadzić też byliny cebulowe. Aby uzyskać piękny efekt, mieszamy cebulki tulipanów, narcyzów, szafirków itp. oraz kłącza anemonów i rozrzucamy je w miejscu, gdzie mają rosnąć. Sadzimy tam, gdzie upadną.

Uprawiając anemony zazwyczaj pozbywamy się ich przekwitłych kwiatów. Tymczasem eksperci od aranżacji ogrodów radzą zostawiać je na rabacie, ponieważ oszronione zimą są bardzo urokliwe - szczególnie zawilec wielkokwiatowy. Znakomite efekty przynosi też uprawa anemonów z myślą o ładnym bukiecie. Zawilce ogrodowe ładnie prezentują się w wazonach i w innych ozdobnych naczyniach. W dużym wazonie pięknie zaistnieje zawilec wielkokwiatowy, natomiast w małym - zawilec żółty i zawilec gajowy. Można sadzić też kłącza w doniczkach, uzupełniając je o cebulki tulipanów. Takie połączenie stworzy niesamowity efekt dekoracyjny.