Złocień

Złocień to inna nazwa popularnej chryzantemy. Ten rodzaj obejmuje wiele gatunków, które różnią się od siebie kolorem i wysokością. Mają jednak jedną wspólną cechę – budowę kwiatów. W większości przypadków są to koszyczki kwiatostanowe złożone z wewnętrznego „oczka”, czyli skupionych kwiatów rurkowatych i zewnętrznych kwiatów języczkowatych w roli płatków. Niektóre gatunki i odmiany mają kwiaty pełne lub półpełne. Złocienie są powszechne ze względu na ładny pokrój oraz stosunkowo niewielkie wymagania w ogrodzie.

Złocień - najpopularniejsze rośliny

Zobacz inne kategorie roślin

Złocień - charakterystyka, uprawa, porady, ciekawostki

Złocień niejedno ma imię. Jest to rodzaj roślin obejmujących od 37 do 39 gatunków. Zdecydowana większość z nich to gatunki ozdobne, które są cenione ze względu na długie, nieprzerwane kwitnienie naprawdę piękny pokrój. Zachwycają i są dość proste w uprawie. Oto najważniejsze informacje i porady dotyczące złocieni.

Złocień. Chryzantema czy margerytka?

Pod nazwą złocień mieści się cały rodzaj roślin. Większość z nich jest świetnie znana każdemu miłośnikowi ogrodów. Część gatunków nosi bowiem nazwę „chryzantema”, od łacińskiej nazwy Chrysanthemum. Pod nazwą złocień najczęściej chowa się jastrun właściwy, nazywany także margerytką.

Przynależność jastruna do rodzaju złocień nie jest pewna. Jest to zależne od podejścia, a botanicy nie są zgodni. Niektórzy określają tę roślinę nazwą Chrysanthemum leucanthum, inni natomiast uważają, że jest to osobny gatunek – Leucanthemum vulgare. Uznajemy jednak, że jastrun wlicza się do niedużego rodzaju złocieni i pojawia się w nich na równi z chryzantemami.

Złocień – przegląd gatunków

Złocień to rodzaj należący do rodziny astrowatych. I jest ich typowym przedstawicielem. Wyprostowane, sztywne łodygi, nieliczne liście, wspaniałe koszyczki kwiatostanowe, kolorowe, zachwycające odmiany. Nic dziwnego, że gatunki z tego rodzaju są tak chętnie uprawiane w ogrodach.

Jeśli chodzi o gatunki złocienia, w uprawie pojawia się ich kilka. Na uwagę zasługuje przede wszystkim Chrysanthemum zawadzkii, czyli chryzantema zawadzkiego, Chrysanthemum indicum, złocień indyjski i oczywiście Chrysanthemum leucanthum, złocień właściwy, margerytka. Ten ostatni często pojawia się w uprawie i może być spotkany także w naturze, również w Polsce.

Najczęściej jednak uprawiane złocienie i chryzantemy to Chrysanthemum x morifolium, czyli mieszańce kilku gatunków. Je wszystkie obejmuje się nazwą złocień ogrodowy, a większe odmiany nazwą złocień wielkokwiatowy. Odmian mieszańcowatych jest mnóstwo. Już w 1630 roku było sklasyfikowanych aż 500. Obecnie odmiany złocieni szacuje się na około 2,3 tysiąca! To bardzo wiele, dlatego złocienie dzieli się na kilka kategorii, na przykład ze względu na budowę kwiatów (pojedyncze, półpełne i pełne) lub na wysokość. Odmiany są najczęściej mrozoodporne. Wiele z nich to rośliny jednoroczne, ale najczęściej są to byliny.

Złocień – charakterystyka

Złocień właściwy, czyli jastrun, ma bardzo charakterystyczne kwiaty. Są białe i mają żółty środek, pojawiają się na szczycie rozgałęzień wzniesionej i sztywnej łodygi. Koszyczek kwiatostanowy nie jest duży – ma około 4 cm średnicy. Bylina ma około 60 cm wysokości i przyjmuje formę mocno rozkrzewionej kępy. Pędy są ulistnione – mają lancetowate, ząbkowane liście o błyszczącej blaszce, dość atrakcyjne. Kwiat kwitnie od czerwca do jesieni, czasami pojedyncze koszyczki utrzymują się aż do przymrozków.

Chryzantema w zasadzie ma dość podobny pokrój, ale ich kwiaty często są pełne. Zbierają się także w koszyczek, wypełniony nieco szerszymi kwiatami języczkowatymi, które tworzą pełną kulę. Może mieć ona nawet 10 cm średnicy! Jest bardzo dekoracyjna, podobnie jak liście, pierzaste i błyszczące, porastają owłosioną łodygę. Złocień wielokwiatowy i złocień ogrodowy występują w wielu kolorach. Najbardziej popularne są te żółte i złote, ale są jeszcze białe, czerwone, różowe, liliowe, brodowe i fioletowe. Wybór jest naprawdę bardzo duży. Podczas gdy złocień właściwy kwitnie już latem, chryzantemy to kwiaty jesieni. Większość odmian kwitnie od września do listopada.

Złocień i chryzantema do ogrodu, na balkon, na cmentarz

Rośliny z rodzaju złocień mają szerokie zastosowanie. Świetnie rosną w gruncie, ale dobrze czują się również w uprawie doniczkowej. Więcej, to wyjątkowo trwałe kwiaty bukietowe. W wazonie stoją nawet 4 tygodnie!

To bardzo ładne kwiaty, które mają duże znaczenie w kulturze wielu państw. Chryzantema pojawia się na fladze Cesarza Japonii. W Azji i Europie są cenione jako rośliny dekoracyjne. Są elementami bukietów okolicznościowych, chryzantemy w doniczce można podarować komuś na prezent. W Polsce raczej nie wykorzystuje się ich w ten sposób, rzadko pojawiają się w ogrodach, a w bukietach głownie na cmentarzach. Są uważane za rośliny nagrobne, popularne zwłaszcza w okresie Wszystkich Świętych. O wiele częściej spotykana jest uprawa złocienia właściwego, który idealnie wygląda na wszelkich rabatach, zwłaszcza w ogrodach wiejskich i naturalistycznych.

Złocień – wymagania rośliny

Złocienie mają nieszczególnie duże wymagania. Dlatego tak często można spotkać je w ogrodzie. Rośliny uprawia się często sezonowo, jednak może postarać się przezimować je w gruncie. W tym wypadku trzeba zadbać o odpowiednie podłoże i miejsce. Stanowisko dla tych roślin powinno być słoneczne, ale w lekkim półcieniu także sobie poradzą. Ważniejsze jest przygotowanie gleby.

Złocień powinien być wsadzony do ziemi żyznej i dość dobrze przepuszczalnej. Ani złocień właściwy, ani chryzantemy nie będą się dobrze rozwijać w podmokłej i nieprzepuszczalnej glebie. Idealnie będzie zasobne stanowisko. Grunt pod uprawę powinien być dobrze przygotowany odpowiednio wcześniej. Najpierw należy pozbyć się wszystkich chwastów, a potem przekopać ziemię wraz z dobrze przefermentowanym kompostem.

Złocienie sadzi się do grunty wiosną, najlepiej w maju. Uprawa z nasion jest nieco trudniejsza, więc najlepszym rozwiązaniem jest zakup sadzonek i umieszczenie ich w przygotowanych dołkach z warstwą drenażu. Aby ułatwić sobie pracę, należy wytyczyć linie co 30-40 cm – taka jest optymalna rozstawa. Złocienie najpiękniej wyglądają w grupach, samotna roślina jest ładna, ale nieco smutna. Pełnię swojego uroku pokaże dopiero w połączeniu z innymi odmianami swojego gatunku lub na większej rabacie.

Złocień – pielęgnacja roślin krok po kroku

Złocień to kwiat o niewielkich wymaganiach. W okresie wegetacyjnym roślina potrzebuje i nawożenia i podlewania. W okresie suszy trzeba pamiętać o szczególnie regularnym nawadnianiu, ponieważ brak wody może osłabiać liście i kwiaty. Ale trzeba zachować ostrożność – nadmiar wilgoci powoduje zamieranie liści. Nawożenie jest konieczne przez cały sezon, zwłaszcza w słabszej i mniej zasobnej w próchnicę glebie. Używa się do tego nawozy płynne (mineralne), podlewając je pod korzeń zgodnie z zaleceniami producenta. Dobrze sprawdzają się uniwersalne preparaty dla roślin kwitnących.

Rozmnażanie złocieni przeprowadza się przez podział. Kępy należy wykopać co 2-3 lata, sprawdzić stan ich korzeni i podzielić. To najbardziej korzystne rozwiązanie. Dzięki temu rośliny można przesadzić, by zmienić im stanowisko i zapewnić świeżą glebę bez szkodników. Jednocześnie można także skontrolować stan złocieni.

Równie ważnym zabiegiem jest usuwanie zasuszonych kwiatostanów. Ich utrzymanie sprawia, że roślina nie ma siły i zasobów na stworzenie nowych. Regularne ogławianie pędów gwarantuje, że będzie kwitła przez cały sezon. Złocień ogrodowy może mieć kwiaty niemal do przymrozków. Bylina może potrzebować osłony przed chłodem. Wokół roślin rozkłada się gałązki drzew iglastych i liście, by zabezpieczyć jej korzenie przed przemarzaniem. Warto to zrobić także po posadzeniu, by młode rośliny nie sparaliżowały ostatnie wiosenne przymrozki.

Choroby i szkodniki złocienia – pielęgnacja

Złocienie, także chryzantemy, są bardzo odporne na szkodniki i choroby. Jednak czasami zdarza się że, z powodu niewłaściwej pielęgnacji, chorują. Wszystkie objawy najczęściej widać na liściach. Najczęściej pojawiają się na nich brunatne plamki. To oznaka, że roślina jest przelewana. Porażone liście trzeba odciąć. Pielęgnowane w doniczce złocienie warto wtedy nieco przesuszyć i na stałe nieco ograniczyć podlewanie.

Liście chryzantemy bywają także porażone przez mączniaka. W takim przypadku zaleca się oprysk preparatem do roślin ozdobnych. Dobrze sprawdzają się środki na bazie siarki. Warto obejrzeć także rośliny sąsiednie, by przekonać się, czy na nich także nie pojawił się charakterystyczny, mączny nalot.

Złocień Chrysanthemum obejmuje byliny należące do wielkiej rodziny roślin astrowatych. Rodzaje złocieni znane są jako chryzantemy, a ich urodę w całej krasie podziwiamy zwykle jesienią, kiedy zwracają uwagę różnorodnością barw – od białych, poprzez żółte, różowe, miedziane do intensywnie czerwonych. Różne gatunki i odmiany obejmują rośliny jednoroczne oraz wieloletnie ogrodowe i szklarniowe. Piękno polskiej flory prezentują leśne rezerwaty, np. obfitujący w złocień Ustroń, w rezerwacie „Czantoria”. Ojczyzną złocieni jest Azja. Rośliny cenione są tam od najdawniejszych czasów za piękne kwiaty oraz właściwości użytkowe – spożywcze i medyczne.

Złocień – gatunki jednoroczne

Gatunki dekoracyjne - złocień maruna

Chrysanthemum parthenium, czyli złocień maruna, wrotycz maruna oraz maruna złota to nazwy rośliny o białych kwiatach języczkowatych oraz rurkowatych o żółtym zabarwieniu. Złocień maruna posiada także dekoracyjne kędzierzawe listki, o barwie jasnozielonej, soczyście zielonej i żółtozielonej. Warto zastosować ten gatunek w naturalistycznych ogrodach, w których złocień maruna wspaniale komponuje się z innymi roślinami, dorastając do 80 cm wysokości i kwitnąc od czerwca do września.

W wyniku zabiegów ogrodniczych powstały ciekawe odmiany kwiatów:

pomponowe – w kolorach białym oraz żółtym, złożone z kwiatów rurkowych, np. złocień maruna odmiany Summer Spirit, Selma Stern czy Spring Spirit oraz Sweet Yellow,
kołnierzykowe – gdzie zewnętrzną część białego kwiatu stanowią kwiaty języczkowe - np. złocień maruna odmiany Crown White,
pojedyncze kwiaty – odmiany bardzo wczesne, odporne na niskie temperatury, np. złocień maruna Daisy oraz Roya,
pojedyncze kwiaty z dużym żółtym środkiem, złocień maruna odmiany Fortuna.

Pielęgnacja rośliny polega na jej podlewaniu i dokarmianiu. Zastosowanie kompostu i przekopanie gleby ogrodowej sprawią, że otrzyma potrzebne składniki pokarmowe, a odczyn gleby stanie się przyjazny, bowiem preferuje glebę o odczynie obojętnym i stanowiska jasne, najlepiej zacienione, gdzie znajdzie ochronę przed wysokimi temperaturami.

Złocień maruna, oprócz zastosowania w ogrodzie, pięknie prezentuje się w wazonach. Dobrze udaje się uprawa rośliny w pojemnikach.

Oryginalne gatunki - złocień trójbarwny

Złocień trójbarwny Chrysanthemum carinatum niegdyś powszechnie uprawiany był w wiejskich ogrodach. Dzisiaj moda na ten ozdobny kwiat odżywa. Roślina dorasta do około 60 cm wysokości. Liście, szarozielone i podwójnie pierzaste, są bardzo dekoracyjne. Pojedyncze koszyczki kwiatowe, z kwiatami języczkowymi oraz rurkowymi, osiągają do 6 cm średnicy. Oryginalny wygląd złocień zawdzięcza wielobarwności kwiatów brzeżnych, z kontrastowym ubarwieniem u nasady, tworzącym wewnętrzny pierścień, okalający środek rośliny. Odmiany złocienia trójbarwnego posiadają zróżnicowane ubarwienie:

koszyczki miedzianoczerwone, z żółtym pierścieniem oraz z ciemnym środkiem,
mahoniowoczerwone, o żółtym pierścieniu,
żółte z ciemnym środkiem,
białe, z jasnożółtym środkiem.

Kwiaty pełne dodatkowo zwiększają atrakcyjność rośliny, zdobiącej ogrodowe rabaty, balkony oraz w postaci bukietów - wnętrza mieszkalne. Złocień trójbarwny pochodzi z Afryki Północnej, a więc pielęgnacja byliny polega na zapewnieniu jej właściwego stanowiska, najlepiej gliniasto-piaszczystego oraz słonecznego. Raz w tygodniu zasilamy roślinę preparatem dla roślin kwitnących. Złocień cechuje się długim okresem kwitnienia, wytwarzając kwiaty od czerwca do września. A może zainteresują cię także inne kwiaty ogrodowe?

Gatunki dzikie - złocień polny

Złocień polny Chrysanthemum segetum jest rośliną rosnącą dziko, powszechnie występującą głównie w zachodniej i północnej Polsce. Osiąga około 60 cm wysokości. Kwiaty umieszczone są na zielonych, rozgałęzionych gałązkach. Intensywnie żółte języczkowate płatki otaczają żółty koszyczek kwiatowy, osiągający do 5 cm średnicy. Na pierwszy rzut oka złocień polny przypomina pokaźne kwiaty polnego rumianku. Liście niższe rośliny są powycinane pierzasto, a wyższe posiadają ząbkowane wcięcia. Złocień polny można spotkać na stanowiskach wilgotnych i podmokłych. Preferuje gleby piaszczyste i piaszczysto-gliniaste. W opinii rolników roślina jest chwastem, utrudniającym uprawę zbóż jarych i roślin okopowych. Miłośnicy ogrodów naturalistycznych docenią urodę i wdzięk, jaki posiadają dzikie gatunki złocienia, wspaniale rozświetlające zieleń trawników i roztaczające charakterystyczny słodkawy zapach.

Złocień – gatunki wieloletnie

Gatunki owadobójcze – złocień dalmatyński

Uprawa złocienia dalmatyńskiego Chrysanthemum cinerariaefolium, o synonimicznej nazwie wrotycz dalmatyński,umożliwia wytępienie much, komarów, karaluchów, pająków, mrówek i pluskiew w sposób całkowicie naturalny. Złocień dorasta do 150 cm wysokości. Należy do bylin mrozoodpornych. Zawiera toksyczne środki aktywne – pyretrynę i cynerynę – umiejscowione w koszyczkach rośliny. Płatki długich białych kwiatów języczkowatych oraz żółtych rurkowych suszy się i sproszkowane rozsypuje w wybranym miejscu. Złocień dalmatyński nie jest toksyczny dla organizmów ciepłokrwistych, ale kontakt z rośliną może mieć działanie alergizujące. Przed jej zabójczym działaniem trzeba chronić ryby oraz pożyteczne owady, np. pszczoły.

Do przygotowania owadobójczego aerozolu potrzebujemy:

120 g sproszkowanych kwiatów,
2/3 szklanki denaturatu
60 litrów wody.

Po zmieszaniu składników, powstanie aerozol, do używania po zachodzie słońca, by nie narazić na zatrucie pszczół. Substancja ulega szybkiej dezaktywacji. Trzeba pamiętać, że ekstraktowane substancje trujące, zawarte w roślinie, są trujące dla zwierząt oraz ludzi.

Złocień właściwy (leucanthemum vulgare)

Wieloletnie rodzaje złocieni, które występują w Polsce, obejmują również popularne rodzaje roślin, zwanych jastrunami - złocień właściwy Chrysanthemum leucanthemum, o synonimicznych nazwach jastrun właściwy, jastrun wczesny oraz margerytka. W polskich warunkach klimatycznych złocień właściwy wytworzył dwa odrębne gatunki:

złocień właściwy alpejski,
złocień właściwy typowy.

Bogaty w złocień Ustroń, prezentuje kwiaty w całej krasie, w rezerwacie leśnym „Czantoria”.

Roślina jest byliną, dorastającą do wysokości około 60 cm. Z krótkiego, skośnego kłącza wyrasta łodyżka, najczęściej pojedyncza lub słabo rozgałęziona, zaopatrzona w jeden koszyczek kwiatowy. Duże języczkowate kwiaty brzeżne o białym zabarwieniu otaczają żółte środkowe kwiaty rurkowate. Złocień właściwy kwitnie od czerwca do sierpnia. Dziko rosnące margerytki można spotkać na łąkach świeżych, o próchnicznym, gliniastym i gliniasto-piaszczystym podłożu. Nie preferują zbytniego nasłonecznienia, dlatego chętnie rosną na skraju lasu i w okolicach zarośli. Złocień właściwy jest hemikryptofitem, co oznacza, że przystosował się do przezimowania, dzięki odnawianiu się podziemnych kłączy. W naturalistycznych ogrodach uprawa margerytek znajduje wielu zwolenników. Piękne kwiaty stanowią niezwykle dekoracyjny element trawników oraz miejsc wokół drzew i krzewów, które w krótkim czasie zamienią się w biało-złoty kobierzec. Sprawdzi się również w skalnych ogrodach. Pielęgnacja, jakiej wymaga ten uroczy złocień, jest prosta i bezproblemowa. Podstawowe zabiegi pielęgnacyjne to:

podlewanie – ze zwróceniem szczególnej uwagi na zapobieganie zastojom wodnym, które niekorzystnie wpłyną na rozwój płytkich korzeni,
nawożenie wyłącznie nawozami organicznymi,
przycinanie przywiędłych kwiatostanów,
przed zimą wycięcie margerytek nad powierzchnią ziemi, co umożliwi im odrodzenie się na wiosnę,
w trosce o bezpieczne przezimowanie, można zastosować przykrycie, chociaż rodzaje złocieni są przeważnie mrozoodporne.

Złocień wykorzystywany bywa do bukietów, uprawiany jest w pojemnikach, zdobiąc także balkony i tarasy.

Złocień Zawadzkiego – gatunek pod ochroną

Liczne rodzaje chryzantem obejmują także złocień Zawadzkiego Chrysanthemum zawadskii, któryjest gatunkiem objętym ścisłą ochroną. Bylinę można podziwiać, między innymi, w rezerwacie leśnym „Czantoria”, niedaleko Ustronia. Roślina dorasta do 60 cm wysokości, roztaczając przyjemny zapach. Złocień Ustroń charakteryzuje się delikatnymi kwiatami, których płatki brzeżne języczkowe mają białe lub różowofioletowe ubarwienie, a kwiaty rurkowe, tworzące środek, są intensywnie żółte. Kwitnienie przypada na okres od lipca do września. Złocień Ustroń tworzy wówczas pachnące okrycia kamienistych zboczy.

Złocienie – najlepsze na bukiety

Złocień różowy Chrysanthemum coccineum - nazywany perską chryzantemą, jest piękną rośliną, wspaniale komponującą się z roślinnością naturalistycznych ogrodów i rabatów kwiatowych. Ze względu na różowe zabarwienie języczkowych kwiatów, nazywany jest również malowaną stokrotką. Złocień różowy rośnie w kępach, dorastając do 70 cm wysokości. Sprawdza się jako element bukietów, długo utrzymując świeżość i dekorując wnętrza mieszkań. A może zainteresują cię także najpiękniejsze kompozycje kwiatowe?
Złocień wielki Chrysathemum maximum - synonim jastrun wielki, jest byliną dorastającą do 1 m wysokości. Biało-żółte kwiaty pojawiają się od czerwca do sierpnia. Złocień wielki odporny jest na niskie temperatury. Pięknie wygląda na rabatkach oraz sprawdza się na kwiaty cięte. Pielęgnacja rośliny polega na jej nawożeniu wiosną oraz po zakończeniu okresu kwitnienia.

Złocień - gatunki ogrodowe i szklarniowe

Złocień ogrodowy

Należy do wielkiej rodziny Asteraceae. Rodzaje chryzantem, do których zalicza się złocień ogrodowy Chrysanthemum indicum, to rośliny doniczkowe, kwitnące jesienią i zimą. Można uprawiać je ogrodach, ale z nastaniem jesieni muszą zostać przeniesione do szklarni lub do inspektu. Złocień ogrodowy charakteryzuje się różnorodnością kształtów, kolorów i wielkością kwiatów:

Grupa Indicum zawiera odmiany, np.:
Kleiner Bernstein – o kwiatach pełnych, bursztynowej barwy, o wysokości 50 cm,
Nebelrose – złocień ogrodowy o jasnoróżowych kwiatach, roślina osiąga 100 cm wysokości,
Golden Rehauge – 100-centymetrowa odmiana, o złotożółtym ukwieceniu.
Grupa Koreanum – odmiany, np.:
FellbacherWein – o kwiatach w kolorze czerwonego wina i wysokości do 100 cm,
Goldmarianne – posiada pojedyncze ciemnożółte kwiaty i 100 cm wysokości,
Schneesturm – o pełnych białych kwiatach oraz odmiana Schweizerland o kwiatach pełnych różowych.
Grupa Rubellum, np.:
Clara Curtis – złocień o pojedynczych różowych kwiatach, kwitnący do późnej jesieni.
Złocień krzewiasty

Argyranthemum frutescens, czyli złocień krzewiasty, bywa zwany także srebrzeniem krzewiastym. Roślina może stanowić atrakcyjną ozdobę ogrodu jako soliter, bowiem tworzy piękny krzew, któremu można nadać pokrój drzewka. Złocień krzewiasty, posiada kwiaty pełne i półpełne, charakteryzujące się bogatym ubarwieniem – białym, złocistym, różowym, czerwonym oraz dwubarwnym. Pielęgnacja srebrzenia polega na zapewnienie roślinie odpowiedniej wilgotności gleby i regularnego nawożenia. Złocień krzewiasty jest wrażliwy na niskie temperatury. Preferuje słoneczne i osłonięte stanowiska.
Większość bylin rabatowych, do których zaliczamy rodzaje chryzantem, jakimi są złocienie, należy często dzielić i sadzić na nowe miejsca. Odmiany rosnące w gruncie trzeba okrywać na zimę, np. świerkowymi gałązkami. Zaleca się chronić złocienie przed mrozem, przenosząc je do doniczek i umieszczając w domu lub w szklarniach. Wiosną można przesadzić rośliny na rabaty ogrodowe.

Literatura:

M-L. Kreuter, Ogród w zgodzie z naturą, Warszawa 2003.
L. Bremnes, Wielka księga ziół, Warszawa 1991.
Pospolite rośliny środkowej Europy, praca zbiorowa, Warszawa 1990.
Rob Herwig i Claude Riou, 350 roślin ogrodowych, Warszawa 1992.