Ogród ziołowy

Hyzop lekarski jest aromatycznym półkrzewem o znanych i cenionych od wieków właściwościach leczniczych i przyprawowych. Obco brzmiąca nazwa pochodzi z języka hebrajskiego i oznacza "święte ziele". Hyzop był szczególnie ważną rośliną w średniowiecznych ogrodach wiejskich i klasztornych.

Bodziszek cuchnący jest rodzimą rośliną dwuletnią albo jednoroczną i chyba pierwszym gatunkiem bodziszka, który zaczął być uprawiany w ogrodach. Już w średniowieczu był znanym ziołem leczniczym, a jego mało pochlebna nazwa gatunkowa nawiązuje do nieprzyjemnego zapachu roztartych liści. Niewielkie, różowe kwiaty oraz delikatne, pierzaste liście tego bodziszka nadają mu w ogrodzie subtelny urok.

Pięciornik gęsi jest rodzimą byliną o właściwościach leczniczych. Pierzaste liście od spodu srebrzyście owłosione, jak również kłącze, mogą być wykorzystane w kuchni. Złociste kwiaty pięciornika na tle ciemnej zieleni liści dobrze prezentują się również na ogrodowej rabacie.

Pietruszka naciowa jest odmianą pietruszki zwyczajnej, która od wieków stanowi ważną przyprawę kuchenną. W przeciwieństwie do pietruszki korzeniowej rozwija głównie nadziemną część, a liście pozyskuje się w miarę dorastania. Pęd kwiatostanowy i nasiona tworzy w drugim roku wegetacji.

Pochodząca z Bałkanów i Krymu ruta zwyczajna była znaną od starożytności rośliną leczniczą i przyprawową. Wiechowate, żółte kwiatostany ruty mogą stanowić ozdobę ogrodu. Półkrzew nadaje się również na niskie żywopłoty. Nazwę Ruta graveolens można przetłumaczyć jako "mocno pachnące, gorzkie ziele".

Kocanki włoskie są śródziemnomorskim półkrzewem, który w naszych warunkach jest narażony na przemarzanie. Rośliny uprawiane na rabacie muszą być na zimę, zabezpieczone przed mrozem, a posadzonym w pojemnikach trzeba zapewnić zimowanie w pomieszczeniu. Mocny aromat kwiatów kocanek włoskich przypomina zapach przyprawy curry.

Mięta cytrynowa, bylina o zapachu z dominującą nutą cytrynową, jest odmianą mięty szlachetnej (Mentha ×gentilis). Ta z kolei jest hybrydą mięty polnej (Mentha arvensis) i mięty zielonej (Mentha spicata). W handlu bywa też określana jako Mentha piperita var. citrata. Nie należy mylić mięty cytrynowej ze sprzedawanym czasem pod tą nazwą aromatycznym kłosowcem meksykańskim (Agastache mexicana).

Fiołek polny jest rodzimym gatunkiem, należącym do licznego rodzaju botanicznego Viola. Na plantacjach roślin uprawnych może stanowić konkurencję, jednak w ogrodzie warto docenić jego subtelną urodę połączoną z przystosowaniem do naszych warunków. Niewielkie, kremowobiałe kwiaty z żółtą plamką na dolnym płatku i fioletowym nabiegiem na górnym, rozwijają się niezmordowanie od kwietnia do października.

Werbena cytrynowa jest rośliną ozdobną, leczniczą i przyprawową, której liści i kwiaty roztaczają cytrynowy aromat. Jej wadą jest brak odporności na mróz i konieczność zimowania w pomieszczeniu. Do Europy została przywieziona pod koniec XVII wieku przez hiszpańskich żeglarzy. Rodzajowa nazwa botaniczna odnosi się do żony króla Hiszpanii Carlosa IV.

Rozmaryn lekarski jest aromatycznym, wiecznie zielonym półkrzewem z regionu śródziemnomorskiego. Jako roślina lecznicza i przyprawowa rozmaryn był tam uprawiany już w starożytności. Botaniczna nazwa rodzajowa pochodzi od łacińskiego ros = "rosa" i marinus = "morze" i znaczy „rosa morza”, co wskazuje na częste występowanie rośliny na wybrzeżu morskim.

Mydlnica lekarska jest znana od wieków jako roślina lecznicza, ale wielką popularność i nazwę zawdzięcza właściwościom piorącym. Odwary z korzeni mydlnicy były kiedyś powszechnie stosowane do prania szczególnie delikatnych tkanin i koronek. Ze względu na swoje kwiaty, mydlnica lekarska jest również rośliną ozdobną w ogrodzie.

Przetacznik ożankowy jest rodzimą byliną, której subtelne, błękitne kwiaty pojawiają się wiosną w ogrodzie i na łące jako jedne z pierwszych. Czasem bywa mylony z niezapominajką, do której jest nieco podobny. Liście i kwiaty przetacznika ożankowego mają łagodny smak i nadają się jako dodatek do potraw. Ziele tej byliny było kiedyś cenione również ze względu na właściwości lecznicze.

Jasnota biała przypomina ogólnym wyglądem i kształtem liści pokrzywę, jednak z tą parzącą rośliną łączy ją tylko pokrewieństwo w ramach botanicznej rodziny. Jako bylina rodzimego pochodzenia jest mało wymagająca i łatwa w uprawie. Jasnota biała zalicza się do ziół jadalnych, ma właściwości lecznicze, a jej kwiaty stanowią źródło pokarmu dla wielu owadów.

Czosnek askaloński, czyli cebula szalotka tworzy niewielkie, wydłużone cebule, które niewiele różnią się od typowej Allium cepa. Szalotka jest niewątpliwie bardziej pracochłonna w obieraniu, za to bardziej aromatyczna. Nazwa gatunkowa nawiązuje do śródziemnomorskiego portu Aszkelon, z którego - według podań - krzyżowcy przywieźli szalotkę do Europy.

Fenkuł włoski jest wszechstronną rośliną, znajdującą zastosowanie jako warzywo, przyprawa, cenne zioło lecznicze, a także roślina dekoracyjna. Chociaż pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego, może być uprawiany również w naszych ogrodach.

Bylica piołun jest ziołem leczniczym znanym od starożytności. O popularności rośliny świadczą liczne nazwy ludowe i regionalne w językach zarówno słowiańskich, jak i germańskich. Nazwa rodzajowa nawiązuje do Artemidy, bogini przyrody i łowów.

Piękne kwiaty w dzień i czarujący aromat nocą — tak prezentuje się w ogrodzie wieczornik damski. Jasnopurpurowe kwiaty pachną szczególnie intensywnie wieczorem, przypominając zapach lewkonii albo fiołków. Przynależność wieczornika do rodziny kapustowatych sprawia, że jego kwiatostany podobne są do rzepaku albo gorczycy.

Trudno dzisiaj uwierzyć, że spotykana pospolicie na przydrożach, rowach i nieużytkach bylica pospolita była kiedyś uważana za "matkę wszystkich ziół" kuchennych i leczniczych. W średniowieczu uprawiano ją w każdym wiejskim i klasztornym ogrodzie. Służyła jako aromatyczna przyprawa oraz środek leczniczy o szerokim działaniu.

Na skutek wyjątkowej łatwości rozmnażania się za pomocą kłączy i rozłogów, podagrycznik pospolity jest ulubionym wrogiem ogrodników. Niemniej jednak ta rodzimego pochodzenia bylina posiada również dobre strony — kulinarne i lecznicze. W ocienionych miejscach ogrodu może znaleźć zastosowanie jako bardzo skuteczna roślina okrywowa.

Liczne nazwy lokalne i zwyczajowe bzu czarnego świadczą o tym, że jest on popularną rośliną stosowaną w celach leczniczych i spożywczych od wieków. Piękne kwiatostany i efektowne owoce stanowią zalety bzu czarnego jako krzewu ozdobnego w ogrodzie.

Szczypiorek jest gatunkiem czosnku, uprawianym jako warzywo liściowe. Liście mają aromat podobny do szczypioru zwykłej cebuli, ale jest mniej ostre i o mniejszej średnicy. Intensywnie różowe kwiaty zebrane w kuliste kwiatostany nadają się na kompozycje i suche bukiety.

Kosmaczek pospolity jest byliną rodzimego pochodzenia i najłatwiej rozpoznawalnym gatunkiem swojego licznego rodzaju. Na pierwszy rzut oka wygląda na drobną i delikatną roślinę, jednak w odpowiednich warunkach potrafi za pomocą rozłogów utworzyć zwarte płaty. Żółte koszyczki kwiatów rozwijają się przez wiele tygodni i stanowią nie tylko ozdobę, ale i źródło pokarmu dla owadów.