Rośliny astrowate

Oman wielki jest jedną z najbardziej okazałych roślin zielnych o dużych, złotożółtych koszyczkach kwiatów. Jest znaną od wieków rośliną leczniczą. Nazwa gatunkowa helenium ma związek z legendami o Helenie Trojańskiej, a według innej teorii pochodzi od imienia minojskiej bogini Helénē.

Aksamitka rozpierzchła jest pochodzącą z Meksyku jednoroczną rośliną kwiatową. Szczególny efekt dekoracyjny nadaje roślinie obfite i długie kwitnienie. Kwiaty w jaskrawych kolorach od żółtego i pomarańczowego do purpurowego rozwijają się od czerwca do pierwszych przymrozków.

Pochodząca z tropikalnej Afryki Południowej gerbera Jamesona jest w naszych warunkach popularną i lubianą rośliną doniczkową. Holenderski botanik Jan Frederik Gronovius nadał roślinom ozdobnym nazywanym "afrykańskimi astrami" nazwę rodzajową na cześć swojego niemieckiego kolegi Traugotta Gerbera. Epitet gatunkowy upamiętnia natomiast botanika szkockiego Williama Jamesona.

Przymiotno białe zostało przywiezione z Ameryki Północnej do Europy jako roślina ozdobna. Ponieważ roślina bardzo łatwo się rozsiewa, rozprzestrzeniła się od tego czasu po całym kontynencie, stając się w niektórych regionach inwazyjnym neofitem. Biorąc pod uwagę subtelną urodę jego kwiatów i długi okres kwitnienia, warto przywrócić mu czasem w ogrodzie jego pierwotną rolę dekoracyjną.

Kosmos pierzasty jest jednoroczną rośliną z subtropikalnych obszarów Meksyku. Jego filigranowe kwiaty w spokojnych odcieniach należą do najpiękniejszych kwiatów letnich w ogrodzie. Nazwa rodzajowa pochodzi od greckiego słowa kosmos = „harmonijnie uporządkowany wszechświat” lub kosmo = "ozdoba, ornament".

Kocanki włoskie są śródziemnomorskim półkrzewem, który w naszych warunkach jest narażony na przemarzanie. Rośliny uprawiane na rabacie muszą być na zimę, zabezpieczone przed mrozem, a posadzonym w pojemnikach trzeba zapewnić zimowanie w pomieszczeniu. Mocny aromat kwiatów kocanek włoskich przypomina zapach przyprawy curry.

Kocanki włochate rosną w swojej południowoafrykańskiej ojczyźnie jako krzewinki albo półkrzewy. Ze względu na brak odporności na mróz, w naszych warunkach są zwykle uprawiane jako rośliny jednoroczne. Oprócz formy botanicznej o srebrzyście owłosionych liściach spotyka się kultywary różniące się wielkością i kolorem liści.

W swojej tropikalnej ojczyźnie żeniszek meksykański rośnie jako półkrzew, jednak w naszych warunkach jest uprawiany zwykle jako jednoroczna roślina ozdobna, nawet jeśli możliwe jest zimowanie. Swoją botaniczną nazwę rodzajową Ageratum zawdzięcza właściwościom kwitnienia: greckie słowo „ageratos” oznacza „wieczną młodość” i odnosi się do długiego okresu rozwijania delikatnych, niebieskofioletowych kwiatów.

Skorzonera jest nie tylko cennym warzywem korzeniowym, ale również piękną rośliną ozdobną. Duże żółte kwiaty o zapachu wanilii na długich pędach kwiatowych przypominają nieco kwiaty mniszka lekarskiego. Nazwa rodzajowa Scorzonera wywodzi się od hiszpańskiego escorzonera = żmija i nawiązuje do dawnego zastosowania tej rośliny w medycynie ludowej jako lekarstwa na jad żmii.

Salata masłowa nie jest odrębnym gatunkiem rośliny warzywnej, a jedynie szczególną formą sałaty głowiastej, która z kolei jest botaniczną odmianą sałaty siewnej. W przypadku uprawianych od wieków roślin użytkowych dominują ich odmiany i mieszańce, podczas gdy pierwotne gatunki często już nie istnieją. Delikatna w smaku i dotyku sałata masłowa należy do ulubionych warzyw ogrodowych.

Bylica piołun jest ziołem leczniczym znanym od starożytności. O popularności rośliny świadczą liczne nazwy ludowe i regionalne w językach zarówno słowiańskich, jak i germańskich. Nazwa rodzajowa nawiązuje do Artemidy, bogini przyrody i łowów.

Liatra kłosowa jest amerykańską byliną, która przez całe lato rozwija w ogrodzie niezwykłe kwiatostany w formie długich i gęstych kłosów. W magiczny sposób przyciągają one nie tylko uwagę obserwatorów, ale również całe roje motyli. Kwiaty cięte liatry kłosowej długo utrzymują się w wazonie.

Trudno dzisiaj uwierzyć, że spotykana pospolicie na przydrożach, rowach i nieużytkach bylica pospolita była kiedyś uważana za "matkę wszystkich ziół" kuchennych i leczniczych. W średniowieczu uprawiano ją w każdym wiejskim i klasztornym ogrodzie. Służyła jako aromatyczna przyprawa oraz środek leczniczy o szerokim działaniu.

Sałata lodowa, nazywana też kruchą, jest formą sałaty głowiastej, która z kolei jest odmianą botaniczną sałaty siewnej. Dzięki swoim delikatnym i kruchym liściom stała się jedną z najbardziej popularnych odmian sałaty. Na początku XX wieku była uprawiana w Ameryce i przewożona stamtąd, ze względu na ograniczone wówczas możliwości chłodnicze, w bryłach lodu — stąd nazwa "iceberg salad", czyli "sałata lodowa".

Rodzimego pochodzenia wrotycz pospolity jest pozytywnym przykładem odwrotu w naszych ogrodach od nietypowych dla tutejszego klimatu roślin egzotycznych. Trudno przeoczyć tę bylinę o mocnej łodydze, podobnych do paproci liściach i jaskrawożółtych, guzikowatych kwiatach. Spłaszczone kwiatowe koszyczki tworzą efektowne, widoczne z daleka baldachy.

Kosmaczek pospolity jest byliną rodzimego pochodzenia i najłatwiej rozpoznawalnym gatunkiem swojego licznego rodzaju. Na pierwszy rzut oka wygląda na drobną i delikatną roślinę, jednak w odpowiednich warunkach potrafi za pomocą rozłogów utworzyć zwarte płaty. Żółte koszyczki kwiatów rozwijają się przez wiele tygodni i stanowią nie tylko ozdobę, ale i źródło pokarmu dla owadów.

Krwawnik pospolity jest nie tylko atrakcyjną byliną rodzimego pochodzenia na rabaty, ale również znanym od starożytności ziołem leczniczym. Nazwa rodzajowa Achillea wywodzi się od imienia legendarnego bohatera wojny trojańskiej, który tę roślinę stosował do leczenia ran. Wyhodowano wiele odmian krwawnika o kwiatach czerwonych i różowych.

Bylica roczna jest pachnąca i ma właściwości lecznicze, a jej drobne koszyczki kwiatowe stanowią subtelną ozdobę. Roślina od wieków jest stosowana w medycynie chińskiej, a jej bakteriobójcze działanie zostało potwierdzone badaniami. Może być uprawiana w ogrodzie.

Łopian większy jest rodzimą rośliną, którą wiele osób woli oglądać z daleka, ze względu na zaopatrzone w haczyki kwiaty, które wczepiają się w ubranie i futro domowych zwierząt. Pomijając uprzedzenia, warto mieć łopian w ogrodzie, ponieważ nie tylko prezentuje efektowny wygląd, ale również zapewnia pokarm wielu owadom i ptakom, a jego korzenie są jadalne i mają właściwości lecznicze.

Rumian polny jest zadomowioną u nas rośliną zielną, która towarzyszyła ludziom na polach uprawnych od niepamiętnych czasów. Dopiero nowoczesne monokultury i herbicydy mocno ograniczyły występowanie rumianu. Jego drobne kwiaty podobne do margerytek odznaczają się subtelną urodą i rozwijają się przez całe lato.

Pochodzące z Ameryki Północnej przymiotno kanadyjskie rośnie dzisiaj na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. W XVII wieku trafiło najpierw do francuskich ogrodów botanicznych jako roślina ozdoba, a potem rozprzestrzeniło się szybko na całą Europę, również na Polskę. Przymiotno kanadyjskie traktowane często jako chwast, posiada oryginalną, subtelną urodę, a młode liście są nawet jadalne.

Nachyłek wielkokwiatowy jest krótkowieczną byliną z prerii Ameryki Północnej. Przyzwyczajony do słonecznych i suchych stanowisk, należy do roślin ozdobnych o małych wymaganiach. Jego słonecznie żółte kwiaty rozświetlają rabaty przez całe lato.