Rośliny astrowate

Liatra kłosowa jest amerykańską byliną, która przez całe lato rozwija w ogrodzie niezwykłe kwiatostany w formie długich i gęstych kłosów. W magiczny sposób przyciągają one nie tylko uwagę obserwatorów, ale również całe roje motyli. Kwiaty cięte liatry kłosowej długo utrzymują się w wazonie.

Małą stokrotkę łąkową zna właściwie każde dziecko. Rozetka liści z małym kwiatkiem niby-margerytki jako jedna z pierwszych pojawia się w wiosennym ogrodzie. Liczne odmiany hodowlane stokrotki mają większe białe, różowe i dwukolorowe kwiaty, ale są mniej odporne na mróz. Kwiaty stokrotki pospolitej są jadalne i mogą być dodatkiem do sałatek.

Bylica piołun jest ziołem leczniczym znanym od starożytności. O popularności rośliny świadczą liczne nazwy ludowe i regionalne w językach zarówno słowiańskich, jak i germańskich. Nazwa rodzajowa nawiązuje do Artemidy, bogini przyrody i łowów.

Salata masłowa nie jest odrębnym gatunkiem rośliny warzywnej, a jedynie szczególną formą sałaty głowiastej, która z kolei jest botaniczną odmianą sałaty siewnej. W przypadku uprawianych od wieków roślin użytkowych dominują ich odmiany i mieszańce, podczas gdy pierwotne gatunki często już nie istnieją. Delikatna w smaku i dotyku sałata masłowa należy do ulubionych warzyw ogrodowych.

Skorzonera jest nie tylko cennym warzywem korzeniowym, ale również piękną rośliną ozdobną. Duże żółte kwiaty o zapachu wanilii na długich pędach kwiatowych przypominają nieco kwiaty mniszka lekarskiego. Nazwa rodzajowa Scorzonera wywodzi się od hiszpańskiego escorzonera = żmija i nawiązuje do dawnego zastosowania tej rośliny w medycynie ludowej jako lekarstwa na jad żmii.

Nagietek lekarski należy do najstarszych roślin ozdobnych uprawianych na świecie. Od czasów starożytnych jest ceniony zarówno za urodę swoich kwiatów, ale również za ich lecznicze działanie. Płatki kwiatów nagietka lekarskiego zawierają substancje przeciwzapalne i bakteriobójcze, a liście mogą służyć jako warzywo.

Wrotycz maruna, uprawiany często jako roślina ozdobna, w starożytności był używany do przyspieszania i wywoływania porodu. To dlatego Linneusz nazwał ten gatunek Matricaria parthenium (mater = matka). Z czasem dołączono roślinę najpierw do rodzaju rumianek, a potem do rodzaju złocień, aby ostatecznie uznać odrębność rodzajową wrotyczu.

Rodzaj botaniczny Osteospermum, nazywany stokrotką afrykańską, obejmuje około 45 gatunków. W uprawie ogrodowej spotyka się głównie rozmaite hybrydy trudnego do ustalenia pochodzenia oraz kultywary. Czasem zdarzają się formy botaniczne Osteospermum ecklonis, Osteospermum jucundum albo Osteospermum fruticosum. W naszych warunkach stokrotka afrykańska traktowana jest jako roślina jednoroczna, mimo że w swojej ojczyźnie bywa również byliną i półkrzewem.

Chryzantema wielkokwiatowa wnosi wraz ze swoimi kolorowymi kwiatami jeszcze raz barwne akcenty do jesiennego ogrodu. Chodzi tutaj o mieszańca wschodnioazjatyckich gatunków złocieni, którego wyhodowano w Chinach ponad 3000 lat temu. Główną rośliną rodzicielską jest Chrysanthemum indicum, natomiast inne liczne składniki hybrydy pozostają nieznane. Dzięki wielowiekowym wysiłkom ogrodników powstało mnóstwo fantastycznych odmian chryzantemy wielkokwiatowej.

W swojej tropikalnej ojczyźnie żeniszek meksykański rośnie jako półkrzew, jednak w naszych warunkach jest uprawiany zwykle jako jednoroczna roślina ozdobna, nawet jeśli możliwe jest zimowanie. Swoją botaniczną nazwę rodzajową Ageratum zawdzięcza właściwościom kwitnienia: greckie słowo „ageratos” oznacza „wieczną młodość” i odnosi się do długiego okresu rozwijania delikatnych, niebieskofioletowych kwiatów.

Rumianek pospolity jest znaną od wieków rośliną leczniczą, o działaniu uspokajającym i łagodzącym ból. Stosowany jest też zewnętrznie na różne stany chorobowe skóry. Biało-złote koszyczki kwiatów rumianku pozwalają mu z powodzeniem odgrywać w ogrodzie rolę rośliny ozdobnej. Rodzime pochodzenie rośliny znakomicie ułatwia jej uprawę.

Rudbekia błyskotliwa bywa czasem mylona z jeżówką purpurową. Obie rośliny nie są jednak ze sobą blisko spokrewnione i należą do odrębnych rodzajów botanicznych. Rudbekia jest niezawodną, łatwą w uprawie byliną, która przez wiele miesięcy zapewnia w ogrodzie letni nastrój. Jej kwiaty uszczęśliwiają mnóstwo owadów dostatkiem pyłku i nektaru.

Języczka pomarańczowa jest efektowną i łatwą w uprawie byliną ozdobną na wilgotne stanowiska. Duże liście i zebrane w wiechy pomarańczowe koszyczki kwiatów stanowią widoczne z daleka barwne akcenty kompozycji. Nadaje się szczególnie do ogrodów nadwodnych.

Kocanki włochate rosną w swojej południowoafrykańskiej ojczyźnie jako krzewinki albo półkrzewy. Ze względu na brak odporności na mróz, w naszych warunkach są zwykle uprawiane jako rośliny jednoroczne. Oprócz formy botanicznej o srebrzyście owłosionych liściach spotyka się kultywary różniące się wielkością i kolorem liści.

Niepowtarzalna uroda słonecznika stanowi ozdobę wielu ogrodów. Nawet dzieci z łatwością rozpoznają tę roślinę z wielkimi złotymi kwiatami, jednak mało kto wie, jak wielka jest różnorodność gatunków i odmian rodzaju botanicznego Helianthus. Słonecznik zwyczajny jest jednym z około 70 gatunków swojego rodzaju. W przeciwieństwie do wielu innych swoich krewniaków, między innymi topinamburu, jest rośliną jednoroczną.

Starzec Jakubek jest rodzimym gatunkiem o dużych, żółtych, zebranych w wiechę kwiatach. Ponieważ pełnia kwitnienia przypada na dzień świętego Jakuba, czyli 25 lipca, stąd wzięła się i zwyczajowa, i botaniczna nazwa rośliny. Roślina jest trująca i szczególni niebezpieczna dla koni.

Kocanki piaskowe to niewielka bylina rodzimego pochodzenia, która preferuje gleby suche i piaszczyste, a zbyt żyzne i wilgotne stanowiska wręcz jej szkodzą. Popielatoszara, pokryta srebrzystymi włoskami roślina, rozwija żółtozłociste koszyczki kwiatów zebranych w wiechę. Kocanki piaskowe są rośliną dekoracyjną oraz zielarską.

Pochodzący z południa Ameryki Północnej uczep rózgowaty zamienia balkon w morze złotych kwiatów. Przez kilka miesięcy kwitnie rozwijając niezmordowanie coraz to nowe złotożółte gwiazdki. Jest wrażliwy na mróz, dlatego najczęściej bywa traktowany jako roślina jednoroczna, chociaż może przezimować w pomieszczeniu.

Kocanki włoskie są śródziemnomorskim półkrzewem, który w naszych warunkach jest narażony na przemarzanie. Rośliny uprawiane na rabacie muszą być na zimę, zabezpieczone przed mrozem, a posadzonym w pojemnikach trzeba zapewnić zimowanie w pomieszczeniu. Mocny aromat kwiatów kocanek włoskich przypomina zapach przyprawy curry.

Pochodzące z Ameryki Północnej przymiotno kanadyjskie rośnie dzisiaj na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. W XVII wieku trafiło najpierw do francuskich ogrodów botanicznych jako roślina ozdoba, a potem rozprzestrzeniło się szybko na całą Europę, również na Polskę. Przymiotno kanadyjskie traktowane często jako chwast, posiada oryginalną, subtelną urodę, a młode liście są nawet jadalne.

Kosmos pierzasty jest jednoroczną rośliną z subtropikalnych obszarów Meksyku. Jego filigranowe kwiaty w spokojnych odcieniach należą do najpiękniejszych kwiatów letnich w ogrodzie. Nazwa rodzajowa pochodzi od greckiego słowa kosmos = „harmonijnie uporządkowany wszechświat” lub kosmo = "ozdoba, ornament".

Sadziec konopiasty jest byliną rodzimego pochodzenia, co gwarantuje całkowitą mrozoodporność i łatwość uprawy. Kwiaty sadźca przyciągają do ogrodu roje pszczół, trzmieli i motyli. Nazwę rodzajową wywodzi się zwyczajowo od imienia króla Pontu Eupatora, który miał tę roślinę jako pierwszy stosować na choroby wątroby.