Rośliny jasnotowate

Szałwia błyszcząca rośnie w swojej tropikalnej ojczyźnie jako półkrzew i osiąga wysokość półtora metra. W naszych warunkach jest traktowana jako roślina jednoroczna. Jej ognistoczerwone kwiaty stanowią ozdobę ogrodów i balkonów przez całe lato.

Jasnota biała przypomina ogólnym wyglądem i kształtem liści pokrzywę, jednak z tą parzącą rośliną łączy ją tylko pokrewieństwo w ramach botanicznej rodziny. Jako bylina rodzimego pochodzenia jest mało wymagająca i łatwa w uprawie. Jasnota biała zalicza się do ziół jadalnych, ma właściwości lecznicze, a jej kwiaty stanowią źródło pokarmu dla wielu owadów.

Rozmaryn lekarski jest aromatycznym, wiecznie zielonym półkrzewem z regionu śródziemnomorskiego. Jako roślina lecznicza i przyprawowa rozmaryn był tam uprawiany już w starożytności. Botaniczna nazwa rodzajowa pochodzi od łacińskiego ros = "rosa" i marinus = "morze" i znaczy „rosa morza”, co wskazuje na częste występowanie rośliny na wybrzeżu morskim.

Ważną zaletą dąbrówki rozłogowej jest jej rodzime pochodzenie. Chociaż wyhodowano liczne odmiany o różnych kolorach liści i kwiatów, to niezmienna pozostaje odporność na mróz i łatwość uprawy tej rośliny. Jako roślina leśna, radzi sobie nawet na stanowiskach ocienionych.

Metrowej wysokości szałwia muszkatołowa wnosi do ogrodu efektowną urodę kwiatów i korzenny zapach. W pierwszym roku po wykiełkowaniu rozwija rozetę liści, a w drugim roku wiechowate, rozgałęzione kwiatostany. Na odpowiednich stanowiskach odnawia się skutecznie z samosiewu, samodzielnie przedłużając swój pobyt w ogrodzie.

Plektrantus koleusowaty, nazywany potocznie komarzycą albo kadzidełkiem, jest byliną o charakterystycznym zapachu, który odstrasza ćmy i komary. Roślina nie ma jednak nic wspólnego z kadzidłowcem, czyli Boswellia serrata. Komarzyca jest zwykle sadzona w skrzynkach balkonowych i wiszących doniczkach, ale może przebywać w pomieszczeniu przez cały rok.

Kocimiętka Faassena jest aromatyczną byliną, którą wyhodowano jako hybrydę dwóch gatunków Nepeta racemosa i Nepeta nepetella. Odznacza się bujnym wzrostem i obfitym kwitnieniem od maja do września. Wnosi do ogrodu lawendowy błękit kwiatów, które wabią roje pszczół i innych owadów. Nazwa hybrydy upamiętnia holenderskiego ogrodnika Johannesa Hubertusa Faassen'a.

Mięta cytrynowa, bylina o zapachu z dominującą nutą cytrynową, jest odmianą mięty szlachetnej (Mentha ×gentilis). Ta z kolei jest hybrydą mięty polnej (Mentha arvensis) i mięty zielonej (Mentha spicata). W handlu bywa też określana jako Mentha piperita var. citrata. Nie należy mylić mięty cytrynowej ze sprzedawanym czasem pod tą nazwą aromatycznym kłosowcem meksykańskim (Agastache mexicana).

Gajowiec żółty albo jasnota gajowiec to rodzimego pochodzenia bylina spotykana często w liściastych lasach. Ze względu na obficie rozwijające się żółte kwiaty i dekoracyjne liście, roślina jest sadzona również w ogrodach. Doskonale sprawdza się jako bylina okrywowa pod koronami drzew.

Jasnota plamista jest rodzimego pochodzenia byliną z podziemnymi rozłogami. Od niemal identycznej jasnoty białej różni się kolorem kwiatów. W przeciwieństwie do podobnej jasnoty purpurowej warga kwiatu tego gatunku jest charakterystycznie plamista - stąd epitet gatunkowy. Jest rośliną miododajną.

Koleus Blumego jest tropikalną byliną, która w odróżnieniu od większości roślin zawdzięcza swoją niesłabnącą od lat popularność nie efektownym kwiatom, ale niezwykle kolorowym liściom. Uprawiany jako roślina ozdobna jest zwykle kultywarem, a nie czystym gatunkiem botanicznym. Szybko rośnie, jest odporny na szkodniki i wybacza swojemu opiekunowi wiele błędów.

Szałwia hiszpańska jest jednoroczną rośliną, która była uprawiana przez rdzennych mieszkańców dzisiejszego Meksyku już kilka tysięcy lat temu. Nazwę gatunkową nadał błędnie Linneusz, ponieważ sprowadzana z Meksyku roślina była uprawiana również w Hiszpanii. Nasiona szałwii hiszpańskiej mogą być użyte do celów spożywczych.

Pokrzywa indyjska jest tropikalną byliną, stosowaną od tysięcy lat w tradycyjnej medycynie hinduskiej. Omszone, zielone listki oraz piękne fioletowe kwiaty tej rośliny mogą stanowić ozdobę każdego ogrodu. Ze względu na wrażliwość na mróz, dobrze jest uprawiać pokrzywę indyjską w donicach i pojemnikach. w których można ją przezimować.

Chociaż bazylia pospolita kojarzy się zwykle z kuchnią śródziemnomorską, gdzie stanowi dodatek do wielu potraw, jej korzenie sięgają raczej tropikalnych i subtropikalnych rejonów Azji. Uprawiana tam od wieków, do Europy Środkowej trafiła dopiero w XVI wieku. Bazylia jest jednoroczną rośliną przyprawową i leczniczą, a zarazem dekoracyjną.

Hyzop lekarski jest aromatycznym półkrzewem o znanych i cenionych od wieków właściwościach leczniczych i przyprawowych. Obco brzmiąca nazwa pochodzi z języka hebrajskiego i oznacza "święte ziele". Hyzop był szczególnie ważną rośliną w średniowiecznych ogrodach wiejskich i klasztornych.

Odętka wirginijska jest byliną z prerii amerykańskich, gdzie porasta tereny podmokłe. Różowe do czerwonofioletowych kwiaty odętki wirginijskiej są bardzo regularnie ustawione w długi kłosowaty kwiatostan. Oprócz efektownych kwiatów do uprawy tej rośliny w ogrodzie zachęca długi okres kwitnienia oraz całkowita w naszych warunkach mrozoodporność.

Macierzanka cytrynowa jest śródziemnomorskim ziołem, które służy jako przyprawa do wielu potraw mięsnych i rybnych, a także nadaje oryginalną nutę napojom. Nie jest gatunkiem botanicznym, ale mieszańcem macierzanki zwyczajnej (Thymus pulegioides) i macierzanki tymianku (Thymus vulgaris). Uprawiany w odmianach o rozmaicie zabarwionych liściach. W ogrodzie może służyć z powodzeniem również jako roślina ozdobna.

Lawenda wąskolistna ‘Hidcote Blue’ należy do najpiękniejszych i odpornych na mróz odmian lawendy. Ta niezwykle popularna odmiana została wyhodowana w 1950 roku nie w Prowansji, która kojarzy się z lawendą, ale w Anglii. Nazwa pochodzi od Hidcote Manor Garden in Gloucestershire.

Perowskia łobodolistna jest półkrzewem pochodzącym ze stepów i suchych lasów Afganistanu, Tybetu i Himalajów. Do Europy trafił w 1904 roku i nazwę rodzajową otrzymał na cześć rosyjskiego generała i gubernatora Wasylija Pierowskiego, natomiast epitet gatunkowy wskazuje na podobieństwo do liści łobody (Atriplex). Główną ozdobę rośliny stanowią rozgałęzione wiechy ciemnoniebieskich kwiatów.

Macierzanka zwyczajna tworzy w ogrodzie pachnące dywany kwiatów. Ten rodzimego pochodzenia półkrzew nie tylko stanowi efektowną ozdobę, ale znajduje również zastosowanie jako roślina przyprawowa i lecznicza. Macierzanka zwyczajna jest nieco wyższa od macierzanki piaskowej i ma łodygi wyraźnie czterokanciaste, w odróżnieniu od okrągłych łodyg swojej kuzynki.

Szałwia czerwonokorzeniowa jest jedną z najstarszych i najcenniejszych roślin leczniczych, używanych w medycynie chińskiej. Surowcem zielarskim są korzenie zabarwione z zewnątrz na kolor czerwonobrunatny, co wyjaśnia epitet gatunkowy. Wzniesione, gęsto ulistnione łodygi, zakończone długim niebieskofioletowym kwiatostanem, mogą stanowić ozdobę ogrodowych rabat.

Mięta meksykańska, nazywana kubańskim oregano albo jamajskim tymiankiem, wbrew mylącym nazwom pochodzi z południowej Afryki. Nie jest też tymiankiem, chociaż przypomina go smakiem i bliżej jej do popularnej komarzycy. Epitet gatunkowy amboinicus odnosi się do indonezyjskiej wyspy Ambon, na której roślina została znaleziona i opisana przez portugalskiego przyrodnika João de Loureiro (1717–1791).