Rośliny o jadalnych liściach

Jasnota purpurowa jest rośliną jednoroczną rodzimego pochodzenia, spotykaną pospolicie na terenie całego kraju. Takie rośliny, nazywane często chwastami, są zwykle niedoceniane. Jasnota purpurowa dostarcza pokarmu wielu gatunkom owadów, a jej młode pędy i kwiaty są smaczne, zdrowe i posiadają właściwości lecznicze.

Krwawnik pospolity jest nie tylko atrakcyjną byliną rodzimego pochodzenia na rabaty, ale również znanym od starożytności ziołem leczniczym. Nazwa rodzajowa Achillea wywodzi się od imienia legendarnego bohatera wojny trojańskiej, który tę roślinę stosował do leczenia ran. Wyhodowano wiele odmian krwawnika o kwiatach czerwonych i różowych.

Pochodzący z Azji Wschodniej podgatunek kapusty właściwej znany jest u nas pod nazwą "pak choi", co z kantońskiego oznacza "białe warzywo". Kapusta chińska nie tworzy główek, a jedynie rozety liści z mięsistym ogonkiem. Jest rośliną dwuletnią, zakwita i tworzy nasiona w drugim roku.

Kapusta włoska jest odmianą botaniczną kapusty warzywnej, podobnie jak kapusta głowiasta, do której jest podobna. W odróżnieniu od niej ma jednak mocno pomarszczone liście o nierównej powierzchni. Kapusta włoska jest smaczna, delikatna i zawiera dużo składników odżywczych.

Salata masłowa nie jest odrębnym gatunkiem rośliny warzywnej, a jedynie szczególną formą sałaty głowiastej, która z kolei jest botaniczną odmianą sałaty siewnej. W przypadku uprawianych od wieków roślin użytkowych dominują ich odmiany i mieszańce, podczas gdy pierwotne gatunki często już nie istnieją. Delikatna w smaku i dotyku sałata masłowa należy do ulubionych warzyw ogrodowych.

Koniczyna łąkowa, nazywana też koniczyną czerwoną, jest rodzimym gatunkiem należącym do roślin motylkowatych. Dzięki jasnopurpurowym pachnącym kwiatom oraz charakterystycznym trójlistkowym liściom koniczyna jest efektowną rośliną ozdobną. Młode liście i świeże kwiaty mogą być dodatkiem do różnych potraw.

Czosnek askaloński, czyli cebula szalotka tworzy niewielkie, wydłużone cebule, które niewiele różnią się od typowej Allium cepa. Szalotka jest niewątpliwie bardziej pracochłonna w obieraniu, za to bardziej aromatyczna. Nazwa gatunkowa nawiązuje do śródziemnomorskiego portu Aszkelon, z którego - według podań - krzyżowcy przywieźli szalotkę do Europy.

Jasnota biała przypomina ogólnym wyglądem i kształtem liści pokrzywę, jednak z tą parzącą rośliną łączy ją tylko pokrewieństwo w ramach botanicznej rodziny. Jako bylina rodzimego pochodzenia jest mało wymagająca i łatwa w uprawie. Jasnota biała zalicza się do ziół jadalnych, ma właściwości lecznicze, a jej kwiaty stanowią źródło pokarmu dla wielu owadów.

Gorczyca polna jest przykładem uprawnej rośliny, która zastąpiona innymi gatunkami o lepszych właściwościach, jest teraz uznawana przez rolników za chwast. Odkładając na bok uprzedzenia, warto zauważyć w gorczycy polnej subtelną urodę złotych kwiatów oraz przydatność w kuchni pąków kwiatowych i liści.

Ze swoimi dużymi kwiatami w różnych odcieniach żółci, pomarańczu i czerwieni, nasturcja większa wnosi do każdego ogrodu bardzo wyraziste akcenty. Powstała jako hybryda na zachodzie Ameryki Południowej. Od XVII wieku jest uprawiana w Europie. Chociaż w swojej ojczyźnie rośnie jako bylina, u nas jest rośliną jednoroczną.

Pietruszka naciowa jest odmianą pietruszki zwyczajnej, która od wieków stanowi ważną przyprawę kuchenną. W przeciwieństwie do pietruszki korzeniowej rozwija głównie nadziemną część, a liście pozyskuje się w miarę dorastania. Pęd kwiatostanowy i nasiona tworzy w drugim roku wegetacji.

Naturalny wdzięk i subtelna uroda krwiściągu lekarskiego sprawiają, że roślina coraz częściej znajduje miejsce na ogrodowych rabatach. Jako gatunek rodzimy wykazuje pełną mrozoodporność i przystosowanie do naszych warunków klimatycznych. Nazwa rodzajowa botaniczna pochodzi od łacińskich słów „sangus” =„krew” i „sorbere” =„wsysanie”.

Szczaw zwyczajny jest rodzimą byliną o raczej rzadko spotykanym rozwoju dwupiennym. To oznacza, że kwiaty żeńskie i męskie rozwijają się oddzielnie na dwóch roślinach. Zawierające kwas szczawiowy liście są jadalne i używane do zup, sosów i sałatek.

Burak ćwikłowy, podobnie jak burak cukrowy, nie jest gatunkiem botanicznym rośliny, ale nazwą zbiorczą odmian hodowlanych podgatunku buraka zwyczajnego. W przypadku roślin użytkowych znanych od tysiącleci wyhodowane odmiany znacznie różnią się od form botanicznych, nabierając coraz więcej cech przydatnych do celów spożywczych i leczniczych.

Łopian większy jest rodzimą rośliną, którą wiele osób woli oglądać z daleka, ze względu na zaopatrzone w haczyki kwiaty, które wczepiają się w ubranie i futro domowych zwierząt. Pomijając uprzedzenia, warto mieć łopian w ogrodzie, ponieważ nie tylko prezentuje efektowny wygląd, ale również zapewnia pokarm wielu owadom i ptakom, a jego korzenie są jadalne i mają właściwości lecznicze.

Szarłat szorstki jest jednoroczną rośliną, do Europy dotarł na początku XIX wieku i rozprzestrzenił się również na terenie Polski. Wyprostowany pokrój oraz zielone, zebrane w pozorny kłos na szczycie pędu kwiaty, mogą stanowić element ogrodowej kompozycji. Szarłat szorstki może być wykorzystany do celów spożywczych albo na karmę dla zwierząt.

Czosnek dęty jest byliną warzywną uprawianą w Chinach od ponad 2000 lat. Dziko rośnie nad Bajkałem i Ałtajem, skąd prawdopodobnie przez Rosję trafił w XVII wieku do Europy. Nie tworzy dużych cebul, a częścią użytkową jest bogaty w witaminę C, łagodny w smaku szczypior.

Mięta meksykańska, nazywana kubańskim oregano albo jamajskim tymiankiem, wbrew mylącym nazwom pochodzi z południowej Afryki. Nie jest też tymiankiem, chociaż przypomina go smakiem i bliżej jej do popularnej komarzycy. Epitet gatunkowy amboinicus odnosi się do indonezyjskiej wyspy Ambon, na której roślina została znaleziona i opisana przez portugalskiego przyrodnika João de Loureiro (1717–1791).

Mięta czekoladowa jest odmianą mięty pieprzowej o oryginalnym zapachu czekolady z miętowym nadzieniem. Liście dodane do herbaty, kawy, mięsa, sosu albo deseru stanowią interesujące uzupełnienie smaku. Mięta czekoladowa może być również efektowną rośliną dekoracyjną w ogrodzie.

Popularne i uprawiane od wieków warzywa są zwykle wybranymi odmianami gatunków albo mieszańców, i mało przypominają swoich dziko rosnących przodków. Rzadko uprawiany u nas burak liściowy, również wywodzący się od buraka zwyczajnego, jest nie tylko smacznym i bogatym w witaminy warzywem, ale również dekoracyjną rośliną rabatową.

Szpinak nowozelandzki jest wprawdzie podobny do naszego szpinaku, nie jest jednak z nim spokrewniony i występuje, jak nazwa wskazuje, w Nowej Zelandii, a także Australii i Japonii. Do Europy trafił pod koniec XVIII wieku. Wadą tego wciąż mało znanego, chociaż wartościowego warzywa jest niedostosowanie do naszego klimatu; szybko rośnie tylko w wysokich temperaturach.

Koper ogrodowy był uprawiany jako roślina lecznicza i przyprawowa już w starożytnym Egipcie przed ponad 5000 lat. W ciągu wieków przemieszczał się ze wschodnich regionów Morza Śródziemnego w kierunku Atlantyku. Do Europy Środkowej i Północnej trafił prawdopodobnie z mnichami do klasztornych ogrodów. Jest łatwą w uprawie rośliną jednoroczną.