Rośliny przyprawowe

Macierzanka piaskowa jest bardzo niską krzewinką rodzimego pochodzenia. W naturze spotyka się ją w widnych lasach sosnowych i na wrzosowiskach. Jest nie tylko efektowną rośliną okrywową, ale też aromatycznym ziołem i przyprawą.

Lebiodka pospolita wabi swoimi różowofioletowymi kwiatami roje trzmieli, pszczół i motyli. Ta rodzimego pochodzenia, łatwa w uprawie bylina, szczególnie nadaje się do ogrodów skalnych. Używana często nazwa "dziki majeranek" jest myląca, ponieważ uprawiany jest również majeranek ogrodowy, czyli lebiodka majeranek, popularne zioło kuchenne. Obie lebiodki mają duże znaczenie lecznicze i kulinarne.

Rozmaryn lekarski jest aromatycznym, wiecznie zielonym półkrzewem z regionu śródziemnomorskiego. Jako roślina lecznicza i przyprawowa rozmaryn był tam uprawiany już w starożytności. Botaniczna nazwa rodzajowa pochodzi od łacińskiego ros = "rosa" i marinus = "morze" i znaczy „rosa morza”, co wskazuje na częste występowanie rośliny na wybrzeżu morskim.

Werbena cytrynowa jest rośliną ozdobną, leczniczą i przyprawową, której liści i kwiaty roztaczają cytrynowy aromat. Jej wadą jest brak odporności na mróz i konieczność zimowania w pomieszczeniu. Do Europy została przywieziona pod koniec XVII wieku przez hiszpańskich żeglarzy. Rodzajowa nazwa botaniczna odnosi się do żony króla Hiszpanii Carlosa IV.

Mięta cytrynowa, bylina o zapachu z dominującą nutą cytrynową, jest odmianą mięty szlachetnej (Mentha ×gentilis). Ta z kolei jest hybrydą mięty polnej (Mentha arvensis) i mięty zielonej (Mentha spicata). W handlu bywa też określana jako Mentha piperita var. citrata. Nie należy mylić mięty cytrynowej ze sprzedawanym czasem pod tą nazwą aromatycznym kłosowcem meksykańskim (Agastache mexicana).

Kocanki włoskie są śródziemnomorskim półkrzewem, który w naszych warunkach jest narażony na przemarzanie. Rośliny uprawiane na rabacie muszą być na zimę, zabezpieczone przed mrozem, a posadzonym w pojemnikach trzeba zapewnić zimowanie w pomieszczeniu. Mocny aromat kwiatów kocanek włoskich przypomina zapach przyprawy curry.

Kapusta sitowata znana potocznie jako musztardowiec, chińska musztarda albo kapusta sarepska jest rośliną jednoroczną ze znanej rodziny kapustowatych. Liście mogą być wykorzystywane jako warzywo, nasiona jako przyprawa, a cała roślina z żółtymi kwiatami ma również walory dekoracyjne. Do Polski przybyła dopiero w XIX wieku.

Wawrzyn szlachetny jest znanym i cenionym od starożytności zimozielonym krzewem o aromatycznych liściach. Jako roślina śródziemnomorska, wrażliwa na mróz, w naszych warunkach może być uprawiany tylko w doniczkach. Na polską nazwę rośliny miała niewątpliwie wpływ czeska etymologia ludowa, która łaciński laur przekształciła w lavr i potem w lavřín, a stąd już tylko krok do polskiego wawrzynu.

Pochodząca z Bałkanów i Krymu ruta zwyczajna była znaną od starożytności rośliną leczniczą i przyprawową. Wiechowate, żółte kwiatostany ruty mogą stanowić ozdobę ogrodu. Półkrzew nadaje się również na niskie żywopłoty. Nazwę Ruta graveolens można przetłumaczyć jako "mocno pachnące, gorzkie ziele".

Pietruszka naciowa jest odmianą pietruszki zwyczajnej, która od wieków stanowi ważną przyprawę kuchenną. W przeciwieństwie do pietruszki korzeniowej rozwija głównie nadziemną część, a liście pozyskuje się w miarę dorastania. Pęd kwiatostanowy i nasiona tworzy w drugim roku wegetacji.

Chociaż bazylia pospolita kojarzy się zwykle z kuchnią śródziemnomorską, gdzie stanowi dodatek do wielu potraw, jej korzenie sięgają raczej tropikalnych i subtropikalnych rejonów Azji. Uprawiana tam od wieków, do Europy Środkowej trafiła dopiero w XVI wieku. Bazylia jest jednoroczną rośliną przyprawową i leczniczą, a zarazem dekoracyjną.

Czarnuszka siewna jest znaną od tysięcy lat rośliną przyprawową i leczniczą. Zanim w V wieku trafił do Europy pieprz, nasiona czarnuszki stanowiły ważną przyprawę o korzenno-owocowym smaku. Duże kwiaty wyrastające na szczycie pędów oraz pierzaste liście stanowią ozdobę ogrodowych rabat.

Hyzop lekarski jest aromatycznym półkrzewem o znanych i cenionych od wieków właściwościach leczniczych i przyprawowych. Obco brzmiąca nazwa pochodzi z języka hebrajskiego i oznacza "święte ziele". Hyzop był szczególnie ważną rośliną w średniowiecznych ogrodach wiejskich i klasztornych.

Macierzanka cytrynowa jest śródziemnomorskim ziołem, które służy jako przyprawa do wielu potraw mięsnych i rybnych, a także nadaje oryginalną nutę napojom. Nie jest gatunkiem botanicznym, ale mieszańcem macierzanki zwyczajnej (Thymus pulegioides) i macierzanki tymianku (Thymus vulgaris). Uprawiany w odmianach o rozmaicie zabarwionych liściach. W ogrodzie może służyć z powodzeniem również jako roślina ozdobna.

Lawenda wąskolistna ‘Hidcote Blue’ należy do najpiękniejszych i odpornych na mróz odmian lawendy. Ta niezwykle popularna odmiana została wyhodowana w 1950 roku nie w Prowansji, która kojarzy się z lawendą, ale w Anglii. Nazwa pochodzi od Hidcote Manor Garden in Gloucestershire.

Gorczyca biała jest zadomowioną u nas od XVII wieku jednoroczną rośliną z Europy Południowej. Dawniej uprawiana jako roślina oleista, obecnie dostarcza nasion do wyrobu przypraw i musztardy. Ze względu na delikatny urok jasnozłotych kwiatów, gorczyca biała może pełnić rolę dekoracji w ogrodzie.

Macierzanka zwyczajna tworzy w ogrodzie pachnące dywany kwiatów. Ten rodzimego pochodzenia półkrzew nie tylko stanowi efektowną ozdobę, ale znajduje również zastosowanie jako roślina przyprawowa i lecznicza. Macierzanka zwyczajna jest nieco wyższa od macierzanki piaskowej i ma łodygi wyraźnie czterokanciaste, w odróżnieniu od okrągłych łodyg swojej kuzynki.

Mięta meksykańska, nazywana kubańskim oregano albo jamajskim tymiankiem, wbrew mylącym nazwom pochodzi z południowej Afryki. Nie jest też tymiankiem, chociaż przypomina go smakiem i bliżej jej do popularnej komarzycy. Epitet gatunkowy amboinicus odnosi się do indonezyjskiej wyspy Ambon, na której roślina została znaleziona i opisana przez portugalskiego przyrodnika João de Loureiro (1717–1791).

Mięta czekoladowa jest odmianą mięty pieprzowej o oryginalnym zapachu czekolady z miętowym nadzieniem. Liście dodane do herbaty, kawy, mięsa, sosu albo deseru stanowią interesujące uzupełnienie smaku. Mięta czekoladowa może być również efektowną rośliną dekoracyjną w ogrodzie.

Anyż znany jest od starożytności jako roślina lecznicza i przyprawowa. Do Europy Zachodniej dotarł razem z Rzymianami, a potem rozprzestrzenił się w ogrodach przyklasztornych. Pochodzenie nazwy jest dosyć zawiłe i wywodzi się prawdopodobnie od łacińskiego anisum, z greckiego anison albo anethon, spokrewnionego z greckim anemos = "zapach", jako że cała roślina jest mocno aromatyczna.

Koper ogrodowy był uprawiany jako roślina lecznicza i przyprawowa już w starożytnym Egipcie przed ponad 5000 lat. W ciągu wieków przemieszczał się ze wschodnich regionów Morza Śródziemnego w kierunku Atlantyku. Do Europy Środkowej i Północnej trafił prawdopodobnie z mnichami do klasztornych ogrodów. Jest łatwą w uprawie rośliną jednoroczną.

Kuklik pospolity jest często spotykaną w lasach, zaroślach i na rowach byliną, która była kiedyś cenioną rośliną leczniczą uprawianą w klasztornych ogrodach, a jej kłącza używano do aromatyzowania piw i likierów. Nazwa rodzajowa Geum pochodzi od greckiego słowa oznaczającego "pachnieć", co ma związek z goździkowym aromatem rośliny.