Ogród warzywny

Burak pastewny jest nazwą grupy kultywarów podgatunku buraka zwyczajnego. Podział na buraki pastewne i spożywcze nie istniał do XVIII wielu. Dopiero około 1750 roku zaczęto tak nazywać specjalne odmiany o żółtym miąższu pochodzące z Nadrenii, dające się dobrze przechowywać przez zimę. Obecnie burak na nowo znajduje drogę do kuchni i powoli odzyskuje dawne znaczenie.

Fasola zwykła jest warzywem strączkowym, które Indianie uprawiali już od tysięcy lat. Doceniana przez konkwistadorów roślina dotarła do Europy w XVI wieku. Liczne odmiany szparagowe fasoli są uprawiane dla nie w pełni dojrzałych strąków, spożywanych w całości.

Karczoch zwyczajny jest znanym od starożytności warzywem, którego częścią jadalną są części główki kwiatostanów albo ogonki liściowe. Oprócz walorów kulinarnych karczoch posiada również efektowny wygląd liści i kwiatów, i z powodzeniem może pełnić rolę rośliny ozdobnej w ogrodzie. Nazwa rodzajowa upamiętnia atrakcyjną nimfę o imieniu Cynara, która odrzuciła zaloty Zeusa i została przez niego zamieniona w kolczastego karczocha.

Szarłat szorstki jest jednoroczną rośliną, do Europy dotarł na początku XIX wieku i rozprzestrzenił się również na terenie Polski. Wyprostowany pokrój oraz zielone, zebrane w pozorny kłos na szczycie pędu kwiaty, mogą stanowić element ogrodowej kompozycji. Szarłat szorstki może być wykorzystany do celów spożywczych albo na karmę dla zwierząt.

Czosnek dęty jest byliną warzywną uprawianą w Chinach od ponad 2000 lat. Dziko rośnie nad Bajkałem i Ałtajem, skąd prawdopodobnie przez Rosję trafił w XVII wieku do Europy. Nie tworzy dużych cebul, a częścią użytkową jest bogaty w witaminę C, łagodny w smaku szczypior.

Truskawka ‘Honeoye’ została wyhodowana w Stanach Zjednoczonych, w Europie uprawia się ją od ponad 40 lat. Bardzo wczesna odmiana wyróżnia się silnym wzrostem i wzniesionym pokrojem. Owoce są średniej wielkości, stożkowate, intensywnie czerwone i smaczne.

Ogórek meksykański jest ciekawą tropikalną rośliną z rodziny dyniowatych, która w naszych warunkach jest uprawiana zwykle jako jednoroczna. Pokryte ciemnozieloną skórką i jasnym wzorem owoce do złudzenia przypominają miniaturowe arbuzy o smaku ogórka połączonym z limonką. Nazwa rodzajowa pochodzi od greckiego słowa mēlothrōn = "rodzaj winogron", co nawiązuje do wielkości owoców.

Szpinak nowozelandzki jest wprawdzie podobny do naszego szpinaku, nie jest jednak z nim spokrewniony i występuje, jak nazwa wskazuje, w Nowej Zelandii, a także Australii i Japonii. Do Europy trafił pod koniec XVIII wieku. Wadą tego wciąż mało znanego, chociaż wartościowego warzywa jest niedostosowanie do naszego klimatu; szybko rośnie tylko w wysokich temperaturach.

Pochodząca z górskich regionów tropikalnej Ameryki Południowej miechunka peruwiańska, w naszych warunkach jest uprawiana jako roślina jednoroczna. Owoce tej rośliny są jadalne, mają oryginalny słodkawo-kwaskowaty smak, można jeść je na surowo, robić przetwory albo suszyć - i wtedy przypominają rodzynki. Nazwa rodzajowa Physalis pochodzi od greckiego physa = "bąbel, bańka" i nawiązuje do zrośniętych działek kielicha otaczających jagodę.

Koper ogrodowy był uprawiany jako roślina lecznicza i przyprawowa już w starożytnym Egipcie przed ponad 5000 lat. W ciągu wieków przemieszczał się ze wschodnich regionów Morza Śródziemnego w kierunku Atlantyku. Do Europy Środkowej i Północnej trafił prawdopodobnie z mnichami do klasztornych ogrodów. Jest łatwą w uprawie rośliną jednoroczną.

Chrzan pospolity jest uprawianą w Europie od wielu wieków rośliną leczniczą i przyprawową. Korzeń chrzanu ma zastosowanie wewnętrzne i zewnętrzne w leczeniu wielu chorób. Ostry, charakterystyczny smak chrzanu stanowi cenny dodatek do rozmaitych potraw, sosów i sałatek. Uprawa chrzanu pospolitego w ogrodzie opłaca się, ponieważ tylko świeżo wykopany korzeń zawiera całe bogactwo smaku i aromatu.

Czosnek pospolity należy do najstarszych roślin uprawnych. W Azji Centralnej znany był już przed 5000 lat, skąd przez Bliski Wschód dotarł również do Europy. Czosnek pospolity był i jest nadal bardzo popularną rośliną przyprawową i leczniczą. Jak każda roślina uprawna, czosnek również posiada liczne odmiany hodowlane.

Pietruszka zwyczajna należy do roślin, bez których trudno dzisiaj obejść się w kuchni. Do nas dotarła 400 lat temu prawdopodobnie z Europy Południowej. Jest nie tylko popularnym warzywem, ale również cenną rośliną leczniczą. Pietruszkę zwyczajną spotyka się w ogrodach w różnych odmianach hodowlanych.

Roszpunka warzywna należy do rodziny kozłkowatych i nie jest spokrewniona z żadnym innym warzywem, również z sałatą. Jest znanym od wieków warzywem liściowym, popularnym zwłaszcza w krajach śródziemnomorskich. Wykazuje dużą odporność na choroby i szkodniki.

Piżmian jadalny jest szeroko uprawiany w krajach tropikalnych dla owoców wykorzystywanych jako warzywo. Niedojrzałe torebki ("strąki") są gotowane albo spożywane na surowo. W naszych warunkach piżmian może pełnić rolę egzotycznej rośliny ozdobnej.

Dynia olbrzymia jest gatunkiem dyni znanej i uprawianej od kilku tysięcy lat, tworzy największe owoce w świecie roślin. W odróżnieniu od dyni zwyczajnej, u tego gatunku owoce wyrastają nie na kanciastych, twardych szypułkach, ale na miękkich i okrągłych. Oprócz zastosowania jako warzywo, dynia może być też efektowną rośliną dekoracyjną.

Pomidor zwyczajny uprawiany w rozmaitych odmianach kojarzy się z soczystymi owocami w kolorze czerwonym, czasem żółtopomarańczowym albo malinowym. Wyhodowana w Stanach Zjednoczonych odmiana gargamel wyróżnia się niezwykłym wyglądem: skórka posiada kolor czerwono-fioletowy, czasem prawie czarny albo czerwono-pomarańczowy z brązowymi albo fioletowymi prążkami i cętkami. Wbrew pozorom, oryginalny wygląd tej odmiany pomidora nie wpływa na trudność uprawy w ogrodzie.

Pomidor 'Lima' jest holenderską odmianą o podłużnych owocach w intensywnie czerwonym kolorze. Owoce tej odmiany są twarde, odporne na pękanie i zgniatanie. Nie wymaga przycinania ani palikowania. Pomidory lima nadają się doskonale na różne przetwory do słoików.

Odkąd w XVIII wieku w Holandii z dwóch gatunków poziomki powstała hybryda nazywana truskawką, wyhodowano wielką liczbę jej odmian, a wśród nich odmiany o wyjątkowo długich rozłogach. W 1947 roku niemiecki ogrodnik Reinhold Hummel z Weilimdorf wyhodował w wyjątkowo krótkim czasie sensacyjną, pnącą odmianę truskawki ‘Sonja Horstmann’. Będąca 76 lat temu światową nowinką truskawka pnąca, która tak naprawdę nie jest żadnym pnączem, stała się popularną rośliną ogrodową.

Kapusta głowiasta jest jedną z odmian kapusty warzywnej, podobnie jak kalafior, brokuł i wiele innych. Skrócony pęd rośliny razem z liśćmi tworzy głowę, która w zależności od formy może mieć różne wielkości, kolor i długość okresu wegetacji. Odmiany bardzo wczesne nadają się do zbioru po 50-55 dniach od wysadzenia rozsady, a późne wymagają aż 140-160 dni.

Ziemniak 'Tajfun' jest średniowczesną odmianą wyhodowaną w Polsce na początku obecnego wieku. Okrągłoowalne bulwy o żółtym miąższu nadają się do przyrządzania rozmaitych potraw oraz do przetwórstwa. Ziemniaki 'Tajfun' są bardzo smaczne, odporne na wirusy i choroby, tolerancyjne na suszę.

Ogórek 'Śremski' jest popularną i lubianą odmianą gruntową o dużej plenności i wczesnym terminie zbioru. Owoce tego ogórka są bardzo kształtne, cylindryczne i mają małą komorę nasienną. Jasnozielona skórka jest pokryta licznymi, dużymi brodawkami. Jest to stara odmiana, na jej podstawie powstała inna, bardzo podobna w pokroju, ale bardziej odporna na choroby, odmiana 'Śremianin'.