Rośliny spożywcze

Pietruszka zwyczajna należy do roślin, bez których trudno dzisiaj obejść się w kuchni. Do nas dotarła 400 lat temu prawdopodobnie z Europy Południowej. Jest nie tylko popularnym warzywem, ale również cenną rośliną leczniczą. Pietruszkę zwyczajną spotyka się w ogrodach w różnych odmianach hodowlanych.

Szczaw polny jest dwupienną byliną, powszechnie spotykaną w naszym kraju na kwaśnych pastwiskach i ugorach. w dawnych czasach wykorzystywano szczaw jako bogate w witaminę C warzywo i roślinę leczniczą. Dzisiaj wiadomo, że duża zawartość kwasu szczawiowego w liściach rośliny może być szkodliwa dla zdrowia. Niewielka ilość szczawiu może być jednak przyjemnie kwaśnym i lekko ostrym dodatkiem do sosów i sałatek.

Roszpunka warzywna należy do rodziny kozłkowatych i nie jest spokrewniona z żadnym innym warzywem, również z sałatą. Jest znanym od wieków warzywem liściowym, popularnym zwłaszcza w krajach śródziemnomorskich. Wykazuje dużą odporność na choroby i szkodniki.

Piżmian jadalny jest szeroko uprawiany w krajach tropikalnych dla owoców wykorzystywanych jako warzywo. Niedojrzałe torebki ("strąki") są gotowane albo spożywane na surowo. W naszych warunkach piżmian może pełnić rolę egzotycznej rośliny ozdobnej.

Dynia olbrzymia jest gatunkiem dyni znanej i uprawianej od kilku tysięcy lat, tworzy największe owoce w świecie roślin. W odróżnieniu od dyni zwyczajnej, u tego gatunku owoce wyrastają nie na kanciastych, twardych szypułkach, ale na miękkich i okrągłych. Oprócz zastosowania jako warzywo, dynia może być też efektowną rośliną dekoracyjną.

Kapusta głowiasta jest jedną z odmian kapusty warzywnej, podobnie jak kalafior, brokuł i wiele innych. Skrócony pęd rośliny razem z liśćmi tworzy głowę, która w zależności od formy może mieć różne wielkości, kolor i długość okresu wegetacji. Odmiany bardzo wczesne nadają się do zbioru po 50-55 dniach od wysadzenia rozsady, a późne wymagają aż 140-160 dni.

Ziemniak 'Tajfun' jest średniowczesną odmianą wyhodowaną w Polsce na początku obecnego wieku. Okrągłoowalne bulwy o żółtym miąższu nadają się do przyrządzania rozmaitych potraw oraz do przetwórstwa. Ziemniaki 'Tajfun' są bardzo smaczne, odporne na wirusy i choroby, tolerancyjne na suszę.

Borówka bagienna jest krzewinką rodzimego pochodzenia, bliską krewną borówki czarnej, brusznicy albo żurawiny. Rośnie na torfowiskach, na glebach kwaśnych i ubogich. Za przypisywane owocom łochyni zatrucia może odpowiadać bagno zwyczajne (Ledum palustre) rosnące na tych samych stanowiskach i wywołujące zatrucia na drodze wziewnej. Badania nie wykazały zawartości substancji trujących w owocach borówki bagiennej.

Śliwa japońska ma swoją ojczyznę w Chinach, jednak popularność i znaczenie gospodarcze zyskała w Japonii. Sprowadzona do USA i do Europy rozpowszechniła się pod nazwą śliwy japońskiej. Owoce są jadalne i smaczne, i trwalsze niż tradycyjnych odmian śliwy domowej.

Pachnąca cytryną północnoamerykańska pysznogłówka szkarłatna jest uprawiana w europejskich ogrodach od połowy XVIII wieku. Purpurowe kwiaty, ustawione w piętrowe kwiatostany, są jeszcze otoczone czerwonymi podsadkami. Oprócz formy botanicznej spotyka się w ogrodach kultywary i hybrydy pysznogłówki.

Rzodkiew świrzepa należy do bogatej w gatunki rodziny kapustowatych (krzyżowych), a przybyła do naszej części Europy prawdopodobnie już w neolicie. Rośnie jako roślina jednoroczna na ugorach, przydrożach i w zbożach, na glebach kwaśnych, ubogich, często piaszczystych i suchych. Chociaż w uprawach rolnych nie jest mile widziana, to jednak do ogrodu może wnieść element świeżości dzikiego gatunku.

Czosnaczek pospolity jest dwuletnią rośliną rodzimego pochodzenia, która w dawnych wiekach była ważną rośliną użytkową dostępną już wiosną i zastępującą drogie przyprawy. Wraz z coraz większym dostępem do egzotycznych roślin, swojski czosnaczek popadał w zapomnienie. Dzisiaj jest odkrywany na nowo, a w ogrodzie może pełnić również rolę dekoracyjną.

Soczewica jadalna, która prawdopodobnie pochodzi od dzikiej Lens orientalis, jest jedną z najdawniej uprawianych przez człowieka roślin. Nasiona soczewicy mają wysoką wartość odżywczą, a roślina jest łatwa w uprawie. Pierzastozłożone liście oraz drobne, niebieskie kwiaty mogą stanowić naturalną ozdobę ogrodowej rabaty.

Skrzyp olbrzymi jest najbardziej okazałym skrzypem w naszej strefie klimatycznej, jego pędy dorastają do 150-200 cm. Lubi podmokłe siedliska, wilgotne zarośla, łęgi i źródliska, na co wskazuje epitet gatunkowy pochodzący od greckiego telmatos = "bagno, woda stojąca". Może być dekoracją brzegu ogrodowej sadzawki albo oryginalną ozdobą mieszkania. W przeciwieństwie do trującego skrzypu błotnego jest rośliną leczniczą i jadalną.

Pstrolistka sercowata jest dalekowschodnią byliną, której botaniczna nazwa rodzajowa upamiętnia holenderskiego przyrodnika Maartena Houttuyn'a. W ogrodzie jest rośliną okrywową, odpowiednią na wilgotne i podmokłe zakątki. Właściwe kwiaty pstrolistki są niepozorne, zebrane w gęste kłosy, a główną ozdobę stanowią cztery białe podsadki.

Czereśnia 'Summit' jest kanadyjską odmianą, która na rynek trafiła pół wieku temu. Jest odporna na mróz i choroby, a jej owoce są duże, sercowate i wyraźnie spłaszczone. Błyszcząca, ciemnoczerwona skórka kontrastuje z jasnym miąższem, słodkim i bardzo smacznym. Doskonale nadaje się do celów deserowych, jak i przetwórczych.

Czereśnia 'Lapins' jest samopylną odmianą wyhodowaną w Kanadzie i nazwaną na cześć pochodzącego z Łotwy Karlisa Lapins'a, który wykonał pionierską pracę w rozwoju samopłodnych odmian czereśni. Owoce odmiany 'Lapins' są ciemnoczerwone, bardzo duże i smaczne, nadają się do długiego przechowywania.

Wiśnia 'Groniasta z Ujfehertoi' jest średniowczesną odmianą, wyhodowaną w okolicach Ujfeherto na Węgrzech, słynących od wieków z uprawy wiśni. Owoce o wielkości podobnej do wiśni 'Łutówki' są ciemnoczerwone i błyszczące o miąższu twardym, soczystym, słodko-kwaśnym, z czerwonym sokiem. Doskonale nadają się na nalewki.

Czyściec błotny jest byliną kłączową rodzimego pochodzenia, która najlepiej rośnie na glebie mokrej lub wilgotnej. Jadalne są bulwy pędowe i młode pędy, a ziele wykazuje właściwości lecznicze. Obecnie czyściec błotny pełni często rolę ozdoby ogrodu, zwłaszcza przy oczku wodnym, jest źródłem pokarmu dla wielu owadów.

Odmiana ziemniaka 'Irys' została wyhodowana w 1975 roku w Polsce, w Zakładzie Doświadczalnym w Boninie. Bulwy są przydatne do wczesnego zbioru, są duże, owalnopodłużne, o regularnym kształcie i dość płytkich oczkach, skórkę mają żółtą, gładką, a miąższ biały.

Kotewka orzech wodny jest rośliną wodną korzeniącą się na dnie zbiorników. W Europie owoce kotewki były wykorzystywane jako pokarm dla ludzi i zwierząt domowych, jednak w ciągu kilku wieków naturalne stanowiska rośliny wyginęły, a gatunek należy obecnie do rzadko spotykanych.