Ogród wiejski

Jeżówka purpurowa jest efektowną byliną na słoneczne rabaty. Jej duże koszyczki kwiatów przyciągają pszczoły i inne pożyteczne owady. Wyższe odmiany jeżówki purpurowej stanowią idealne tło dla innych bylin. Doskonale komponuje się z trawami ozdobnymi.

Pochodzący z Ameryki Północnej dąb czerwony, od początku XVIII wieku zaczął swoją wędrówkę po Europie. Odporny ma mróz i mało wymagający w porównaniu z dębami rodzimego pochodzenia, dąb czerwony stał się popularnym drzewem ogrodowym i parkowym. Miał swój epizod w polskiej gospodarce leśnej, jednak ze względu na skłonności do wypierania dębów krajowych, został uznany za gatunek inwazyjny. Co nie umniejsza oczywiście jego walorów estetycznych.

Miodunka plamista zachwyca w ogrodzie pięknem swoich liści i kwiatów. Nazwa rodzajowa Pulmonaria pochodzi od łacińskiego "pulmo" = "płuca", co jest nawiązaniem do właściwości leczniczych rośliny. Kępiasta bylina z plamiastymi liśćmi zmienia w trakcie kwitnienia kolor kwiatów z czerwonych na prawie niebieskie. Jest łatwa w uprawie i mało wymagająca.

Uprawiany od tysięcy lat groch zwyczajny (Pisum sativum) znany jest w rozmaitych podgatunkach i odmianach. Chrupiący i słodki groszek cukrowy nadaje się w całości do spożycia na surowo. Jego płaskie strąki są pozbawione pergaminowej wyściółki. Nasiona są małe, ale słodkie i można zjadać całe strąki z nasionami. Jak wynika z pełnej nazwy botanicznej (Pisum sativum subsp. sativum convar. axiphium), groszek cukrowy jest odmianą podgatunku grochu zwyczajnego.

Floks szydlasty jest długowieczną, płożącą się byliną, która występuje w wielu odmianach hodowlanych. Już wczesną wiosną tworzy w ogrodzie gęste dywany kwiatów. Doskonale nadaje się do ogrodów skalnych, gdzie obok smagliczki, gęsiówki i ubiorka stanowi podstawowy składnik wiosennych kompozycji. Floks szydlasty jest też rośliną okrywową i może zastąpić powierzchnię trawnika.

Pod nieco egzaltowaną nazwą krzewuszki cudownej kryje się bardzo dekoracyjny krzew z subtelnymi, różowymi kwiatami. Botaniczną nazwę rodzajową nosi na cześć niemieckiego lekarza Christiana Weigela. Epitet gatunkowy nie ma nic wspólnego ze stanem Floryda i oznacza po łacinie "obficie kwitnąca". W ogrodach, poza formą botaniczną, często występują odmiany krzewuszki nazywanej wajgelą.

Pochodząca z Azji Mniejszej i Bałkanów śliwa wiśniowa jest niskim drzewem sadzonym w ogrodach często w formie szpalerów i żywopłotów. Razem z rozwojem liści albo krótko przedtem, całe drzewo pokrywa się gęstą chmurą białych kwiatów. Używana potocznie nazwa ałycza pochodzi od azerskiego słowa aluča i znaczy "mała śliwka".

Dereń biały jest krzewem ogrodowym, który w każdej porze roku pokazuje swoją atrakcyjną stronę. Pod koniec zimy ozdobę stanowią jaskrawo wybarwione na krwistoczerwony kolor pędy, później zielone liście i baldachogrona kwiatów i owoców, a jesienią pięknie przebarwiające się liście.

Pierwiosnki, które wczesną wiosną rozwijają w ogrodzie różnobarwne dywany kwiatów, są zwykle hybrydami i kultywarami różnych gatunków. Pod określeniem pierwiosnka ogrodowego mieszczą się naturalne mieszańce pierwiosnka bezłodygowego (Primula vulgaris) i pierwiosnka lekarskiego (Primula veris) oraz liczna grupa często uprawianych odmian mieszańcowych.

Róża dzika jest krzewem rodzimego pochodzenia o subtelnej urodzie pachnących, pięciopłatkowych kwiatów. Dojrzałe owoce są znanym od wieków, cennym surowcem zielarskim i źródłem ogromnej ilości witaminy C. Płatki kwiatowe można kandyzować albo przerabiać na konfitury i herbatki.

Orzech włoski trafił do naszej części Europy prawdopodobnie w czasach Cesarstwa Rzymskiego. Rośnie jako długowieczne, rozłożyste drzewo o krótkim, wygiętym zwykle pniu. Okazała korona składa się z licznych, poskręcanych gałęzi. Orzech włoski jest w ogrodzie nie tylko ozdobą, ale też źródłem smacznych orzechów.

Sumak octowiec jest niskim drzewem o egzotycznym wyglądzie. Szczególnie efektownie wygląda jesienią, intensywnie przebarwiając okazałe liście. Do tego dochodzi malowniczy pokrój i niepowtarzalne, piękne owocostany w mocnej czerwieni.

Grab pospolity jest niewysokim drzewem rodzimego pochodzenia. Podobnie jak buk doskonale znosi przycinanie i jest idealną rośliną na trwałe i długowieczne żywopłoty i szpalery. W roli solitera prezentuje pofalowaną formę pnia, jasną korę i złote przebarwienie liści jesienią.

Klon czerwony jest północnoamerykańskim drzewem, które potrafi być podwójnie przekonujące: jaskrawym przebarwieniem liści jesienią i pięknymi, czerwonymi kwiatostanami na wiosnę. W ogrodach spotyka się liczne odmiany hodowlane różniące się pokrojem i jesienną barwą liści.

Przylaszczka pospolita jest rodzimą byliną o zimozielonych liściach. Od marca do maja rozwija błękitne niczym niebo niewielkie kwiatki. Nowe liście pojawiają się z pewnym opóźnieniem, podczas gdy ubiegłoroczne w tym czasie więdną. Obok formy botanicznej uprawiane są w ogrodach kultywary o kwiatach białych, różowych i purpurowych, pojedynczych i pełnych.

Bylica roczna jest pachnąca i ma właściwości lecznicze, a jej drobne koszyczki kwiatowe stanowią subtelną ozdobę. Roślina od wieków jest stosowana w medycynie chińskiej, a jej bakteriobójcze działanie zostało potwierdzone badaniami. Może być uprawiana w ogrodzie.

Sałata lodowa, nazywana też kruchą, jest formą sałaty głowiastej, która z kolei jest odmianą botaniczną sałaty siewnej. Dzięki swoim delikatnym i kruchym liściom stała się jedną z najbardziej popularnych odmian sałaty. Na początku XX wieku była uprawiana w Ameryce i przewożona stamtąd, ze względu na ograniczone wówczas możliwości chłodnicze, w bryłach lodu — stąd nazwa "iceberg salad", czyli "sałata lodowa".

Brzoza brodawkowata jest najczęściej spotykanym w Polsce gatunkiem brzozy. Malownicza korona, cienkie, zwisające gałęzie, powiewające na wietrze oraz biała kora wyglądają bardzo efektownie w każdym dużym ogrodzie. Drzewo dobrze znosi zanieczyszczenie powierza i radzi sobie w każdych warunkach.

Śródziemnomorski gatunek groszku pachnącego jest uprawiany u nas jako roślina ozdobna. Na długich cienkich pędach rozwijają się ładne, pachnące kwiaty w pastelowych kolorach. Wyhodowano wiele odmian zarówno karłowych, jak i wysokich w całej palecie barw. Roślina doskonale nadaje się do obsadzania ogrodzeń i wysokich murów.

Mięta pieprzowa jest popularną i lubianą rośliną leczniczą i przyprawową, a przy tym również dekoracyjną i mało wymagającą. Jest naturalnym mieszańcem, który powstał w Wielkiej Brytanii ze skrzyżowania mięty nadwodnej (M. aquatica) z miętą zieloną (M. spicata). Uprawiana od dwóch wieków, ma szerokie zastosowanie w lecznictwie i w kosmetyce.

Wierzba iwa jest naszym rodzimym przedstawicielem swojego rodzaju botanicznego. Epitet gatunkowy caprea (koza) nawiązuje do wykorzystywania młodych pędów iwy na karmę dla kóz. Kwitnące wierzby są zwiastunami wiosny podobnie jak krokusy i forsycje. Kto chce mieć w ogrodzie krzew albo niewielkie drzewo obsypane wiosną dużymi, złotymi kotkami, powinien posadzić wierzbę iwę.

Wierzba płacząca jest nazwą zwyczajową hybryd różnych gatunków wierzb. Najbardziej popularne są mieszańce Salix babylonica (wierzba babilońska) i Salix alba (wierzba biała), a spośród nich najczęściej sadzona odmiana hodowlana 'Chrysocoma'. Dla mieszańców wierzby babilońskiej z wierzbą białą został nawet przyjęty epitet botaniczny sepulcralis od łacińskiego sepulcrum = „grób”, co tłumaczy inne nazwy, jak „wierzba nagrobna”, albo „wierzba żałobna”.