Ogród wiejski

Krwawnica pospolita jest rośliną rodzimego pochodzenia, spotykaną na podmokłych łąkach i brzegach wód. Jej efektowne, jaskrawe kwiatostany są ozdobą ogrodu i magicznie przyciągają roje motyli i innych owadów. Z powodzeniem może konkurować z ozdobnymi bylinami sprowadzanymi z dalekich stron.

Pochodząca z azjatyckich stepów i suchych lasów irga błyszcząca jest odporna na mróz i niewrażliwa na miejskie zanieczyszczenia powietrza. Doskonale znosi suszę, jest tolerancyjna w stosunku do odczynu gleby. W ogrodzie szczególnie nadaje się do tworzenia żywopłotów.

Wiąz górski jest długowiecznym drzewem, dorastającym do 40 m wysokości. Kiedyś uważany w niektórych regionach za symbol potęgi i sprawiedliwości, dzisiaj jest ceniony za swój monumentalny wygląd. Zagrożeniem dla tego rodzimego gatunku drzewa jest choroba zwana grafiozą wiązu.

Klon polny jest mało wymagającym drzewem krajowym, odpornym na suszę, choroby i szkodniki. Mocna zieleń liści nawet w okresie suszy, ładna forma korony oraz stosunkowo niewielki i powolny wzrost czynią z tego klonu efektowne drzewo ogrodowe. Owoce klonu polnego, skrzydlaki, są ustawione po dwa w linii prostej.

Winobluszcz trójlistkowy jest dalekowschodnim pnączem, które zyskało u nas dużą popularność. Jego ozdobę stanowią gęsto i dachówkowato ułożone liście, które jesienią przybierają intensywne odcienie czerwieni. Dzięki silnym przylgom może wspinać się bez podpór po całkiem gładkich powierzchniach.

Salata masłowa nie jest odrębnym gatunkiem rośliny warzywnej, a jedynie szczególną formą sałaty głowiastej, która z kolei jest botaniczną odmianą sałaty siewnej. W przypadku uprawianych od wieków roślin użytkowych dominują ich odmiany i mieszańce, podczas gdy pierwotne gatunki często już nie istnieją. Delikatna w smaku i dotyku sałata masłowa należy do ulubionych warzyw ogrodowych.

Szałwia błyszcząca rośnie w swojej tropikalnej ojczyźnie jako półkrzew i osiąga wysokość półtora metra. W naszych warunkach jest traktowana jako roślina jednoroczna. Jej ognistoczerwone kwiaty stanowią ozdobę ogrodów i balkonów przez całe lato.

Koniczyna łąkowa, nazywana też koniczyną czerwoną, jest rodzimym gatunkiem należącym do roślin motylkowatych. Dzięki jasnopurpurowym pachnącym kwiatom oraz charakterystycznym trójlistkowym liściom koniczyna jest efektowną rośliną ozdobną. Młode liście i świeże kwiaty mogą być dodatkiem do różnych potraw.

Naparstnica purpurowa należy do najbardziej efektownych roślin kwiatowych dziko rosnących. W Polsce rozpowszechniła się od XVIII wieku i z ogrodów weszła samorzutnie również na tereny leśne. Czasem spotykana jest odmiana naparstnicy purpurowej o białych kwiatach - Digitalis purpurea var. alba.

Odporny na wiatr i deszcz zawciąg nadmorski, ze swoimi różowymi pomponami kwiatów, może być wspaniałą ozdobą każdego ogrodu. Jako gatunek rodzimy ma dużą przewagę nad egzotycznymi bylinami pod względem przystosowania do lokalnych warunków i odporności na choroby i szkodniki. Nadaje się idealnie do ogrodów skalnych i wrzosowiskowych.

Niezwykłą urodę piwonii chińskiej połączoną z długowiecznością ceniono na Dalekim Wschodzie już przed tysiącami lat. W pierwszych wiekach naszej ery Chińczycy rozróżniali wiele odmian hodowlanych tej kwiatowej byliny. Dzisiaj różnorodność kolorów i form piwonii chińskiej spełni życzenie każdego ogrodnika.

Nagietek lekarski należy do najstarszych roślin ozdobnych uprawianych na świecie. Od czasów starożytnych jest ceniony zarówno za urodę swoich kwiatów, ale również za ich lecznicze działanie. Płatki kwiatów nagietka lekarskiego zawierają substancje przeciwzapalne i bakteriobójcze, a liście mogą służyć jako warzywo.

Wrotycz maruna, uprawiany często jako roślina ozdobna, w starożytności był używany do przyspieszania i wywoływania porodu. To dlatego Linneusz nazwał ten gatunek Matricaria parthenium (mater = matka). Z czasem dołączono roślinę najpierw do rodzaju rumianek, a potem do rodzaju złocień, aby ostatecznie uznać odrębność rodzajową wrotyczu.

Trudno wyobrazić sobie majowy ogród bez śnieżnobiałych kwiatów konwalii. Subtelne, pełne wdzięku dzwoneczki roztaczają słodki aromat wabiący owady i oczarowujący ludzi. Niewielkich rozmiarów bylina doskonale nadaje się do uzupełniania ogrodowych kompozycji. Jako gatunek rodzimy, konwalia majowa jest dobrze przystosowana do naszych warunków i nie wymaga specjalnej opieki.

Oczar wirginijski zachowuje się w naszych ogrodach bardzo nietypowo: późną jesienią, kiedy inne krzewy i drzewa ozdobne szykują się do zimowego spoczynku, on dopiero rozwija swoje osobliwe kwiaty. Bardzo wąskie, niczym kawałki żółtej wstążki płatki kwiatów, utrzymują się na gałązkach nawet do stycznia. Oczar był od wieków używany w indiańskiej medycynie ludowej do leczenia różnych obrzęków i stanów zapalnych.

Jeżyna bezkolcowa jest zbiorową nazwą odmian hodowlanych pozbawionych genetycznie kolców, a nie gatunkiem w znaczeniu botanicznym. Na pokładających się pędach dojrzewają smaczne owoce, które można zbierać bez obawy o całość rąk i ubrania. Nowa generacja jeżyn bezkolcowych zyskała większy aromat owoców w porównaniu ze starymi odmianami i skutecznie eliminuje w ogrodzie odmiany kolczaste.

Facelia błękitna jest rośliną zwykle uprawianą na paszę, jednak jej fioletowoniebieskie kwiaty i ciekawy pokrój mogą również stanowić ozdobę w ogrodzie. Bogate w nektar kwiaty wabią pszczoły, trzmiele i motyle. Dodatkową zaletą jest długi okres kwitnienia facelii błękitnej - od czerwca do września. Epitet gatunkowy tanacetifolia nawiązuje do podobieństwa jej liści do liści wrotyczu (Tanacetum).

Północnoamerykańska choina kanadyjska trafiła do Europy na początku XVIII wieku. Chociaż w swojej ojczyźnie tworzy okazałe drzewostany, w naszym leśnictwie nie ma gospodarczego znaczenia. Ze swoją malowniczą koroną i odpornością na przycinanie, doskonale nadaje się jednak do uprawy w ogrodzie.

Jak wskazuje nazwa, ten gatunek niecierpka pochodzi z wyżyn Nowej Gwinei, a łacińska i polska nazwa rodzajowa odnosi się do samorzutnego, "niecierpliwego", rozrzucania nasion pod wpływem dotyku. W swojej ojczyźnie niecierpek nowogwinejski jest byliną, jednak w naszych warunkach, ze względu na wrażliwość na mróz, jest uprawiany tylko przez jeden sezon. W ogrodach spotyka się najczęściej kultywary i mieszańce niecierpka.

Nazwa gatunkowa tej świdośliwy upamiętnia francuskiego botanika Jean-Baptiste de Lamarck'a. Nie wiadomo dokładnie, kiedy przybyła do Europy ze wschodnich obszarów Ameryki Północnej, ale pewne jest, że w XVIII wieku zdobiła już wiele ogrodów botanicznych i parków. W Holandii i w Niemczech odkryto w XIX wieku świdośliwę Lamarcka na nowo jako krzew owocowy.

Ubiorek wieczniezielony jest niską krzewinką, która wiosną tworzy w ogrodzie gęste, białe dywany kwiatów. Doskonale nadaje się na słoneczne stanowiska ogrodów skalnych, ale może być również rośliną okrywową albo składnikiem rabatowych kompozycji.

Fiołek wonny jest nie tylko mało wymagający i łatwy w uprawie, ale należy też do pięknych i uroczych roślin okrywowych w półcienistych zakątkach ogrodu. Od czasów starożytnych do dzisiaj pozostaje cenioną i lubianą rośliną ozdobną i leczniczą. Subtelne, wonne kwiaty fiołka pojawiają się już w marcu.