Rośliny liściaste

Jednoroczna smagliczka nadmorska jest niską rośliną tworzącą gęste poduszki obsypane drobnymi kwiatkami. Przeważnie białe, a czasami różowe albo fioletowe kwiaty smagliczki, roztaczają delikatny, miodowy zapach. Oprócz formy botanicznej, w ogrodach spotyka się liczne kultywary smagliczki nadmorskiej o różnych kolorach kwiatów.

Rodzaj botaniczny Osteospermum, nazywany stokrotką afrykańską, obejmuje około 45 gatunków. W uprawie ogrodowej spotyka się głównie rozmaite hybrydy trudnego do ustalenia pochodzenia oraz kultywary. Czasem zdarzają się formy botaniczne Osteospermum ecklonis, Osteospermum jucundum albo Osteospermum fruticosum. W naszych warunkach stokrotka afrykańska traktowana jest jako roślina jednoroczna, mimo że w swojej ojczyźnie bywa również byliną i półkrzewem.

Rozchodnik Morgana jest meksykańskim gatunkiem byliny sukulentowej o długich, zwisających pędach. W przeciwieństwie do wielu swoich krewniaków, jak na przykład rozchodnik biały, kaukaski albo ostry, ten gatunek jest wrażliwy na mróz i u nas może być uprawiany tylko w pomieszczeniach. Wymaga dużo słońca i zawsze dodatniej temperatury.

Filodendron pnący jest tropikalnym pnączem o sercowatych liściach. Jest nie tylko efektowny i łatwy w uprawie, ale na dodatek oczyszcza powietrze. W naturze dorasta do 10 m, jednak w naszych warunkach osiąga tylko 2-3 m. Wytwarza korzenie czepne.

Serduszka okazałe to romantyczna, piękna i nieco ekstrawagancka bylina ozdobna. Wcześnie rozwija swoje oryginalne kwiaty w ocienionych zakątkach ogrodu. Roślina jest bardzo trwała i w jednym miejscu może rosnąć nawet kilkadziesiąt lat.

Nefrolepis wyniosły jest gatunkiem paproci uprawianym w europejskich mieszkaniach już od ponad dwóch wieków. Jego pierzaste liście nie tylko wnoszą do domu nastrój tropikalnych lasów, ale filtrują też powietrze ze szkodliwych substancji i poprawiają klimat wnętrza. Nefrolepis wyniosły nadaje się doskonale zarówno do biura, jak i do salonu albo jasnej łazienki.

Ostróżka wyniosła jest byliną o bardzo efektownych kwiatostanach i dekoracyjnych liściach. Występująca dziko również w południowych regionach Polski, jest uprawiana już od końca XVI wieku. Ten gatunek ostróżki stanowi podstawę wielu mieszańców spotykanych w ogrodach pod nazwą ostróżki ogrodowej.

Grubosz drzewiasty zalicza się do pełnych wdzięku sukulentów, które są wyjątkowo łatwe w uprawie. Charakterystyczny gruby i niski pień z rozłożystą koroną nadają mu wygląd drzewka bonsai. Srebrzystoniebieskie i matowe liście odróżniają go od kuzyna, grubosza jajowatego, który ma liście zielone i błyszczące.

Zimozielona trzmielina Fortune’a nosi nazwisko szkockiego botanika, który przywiózł ją z Chin do Europy. Korzenie przybyszowe (jak u bluszczu pospolitego) umożliwiają roślinie wspinanie się po murach, drzewach i ścianach. Pędy płożące się po ziemi tworzą efektowne kobierce. Liczne odmiany różnią się przede wszystkim kolorem liści.

Hortensja kosmata nie tworzy wprawdzie ogromnych kwiatowych kul i stożków na wzór swoich krewniaczek — hortensji ogrodowych i bukietowych, ale jej dwubarwne kwiatostany na tle ciemnej zieleni liści są niezwykle efektowne. Nazwa gatunkowa nawiązuje do liści pokrytych gęsto miękkimi włoskami. Kwiaty płonne ustawione na obwodzie, pełniące funkcję przywabiania owadów, mają kolor biały, natomiast kwiaty tworzące nasiona są niebieskofioletowe.

Róża wielokwiatowa została sprowadzona do Europy z Dalekiego Wschodu pod koniec XVIII wieku i szybko stała się cennym gatunkiem o wielu odmianach. Miała wielkie znaczenie w tworzeniu nowych odmian i całej grupy róż wielokwiatowych albo rabatowych. Małe, pachnące kwiaty rozwijają się obficie na ubiegłorocznych pędach. Doskonale nadaje się do tworzenia ogrodowych kompozycji.

Anastatika rezurekcyjna, nazywana różą jerychońską, chociaż spokrewniona jest raczej z kapustą niż z różą, opanowała niezwykłą sztukę przetrwania w warunkach pustynnych. Po wytworzeniu nasion roślina zasycha i zwinięta w kulkę przemieszcza się pchana przez wiatr. Po zwilżeniu wodą gałązki pęcznieją i prostują się, dając efekt pozornego "ożywienia". Podobny efekt daje też północnoamerykańska widliczka łuskowata (Selaginella lepidophylla), z którą zmartwychwstanka jerychońska jest czasem mylona.

Róża damasceńska zalicza się do bardzo starych gatunków róż, na wyspie Samos była hodowana już ponad 3000 lat temu. Urzekający zapach róż damasceńskich był opisywany w Księdze 1001 Nocy. Do europejskich ogrodów trafiły w XIII wieku przywiezione przez krzyżowców. Pod względem botanicznym róża damasceńska jest prawdopodobnie hybrydą róży francuskiej (R. gallica) i róży fenickiej (R. phoenicia).

Fiołek trójbarwny jest rośliną często spotykaną na łąkach i ugorach. Znany w ogromnej liczbie odmian bratek ogrodowy jest hybrydą właśnie fiołka trójbarwnego i dwóch innych gatunków. Mimo niewielkich rozmiarów, jego subtelne, wyraziste kwiatki mogą stanowić ozdobę trawnika, rabaty albo tarasu lub balkonu. Fiołek trójbarwny znany jest też od wieków z właściwości leczniczych.

Impatiens walleriana jest byliną ze wschodniej, tropikalnej Afryki, gdzie rośnie w cienistych i wilgotnych miejscach. Nazwa gatunkowa nadana na cześć misjonarza Horacego Waller'a jest często dosyć nieszczęśliwie tłumaczona jako "niecierpek walleriana". Roślina jest traktowana w naszych warunkach przeważnie jako jednoroczna, chociaż może być też przezimowana w pomieszczeniu.

Rzodkiew biała jest większą siostrą rzodkiewki i świeżo zebrana smakuje równie dobrze. Jak to w przypadku uprawianych od wieków popularnych warzyw bywa, spotykane w ogrodach rzodkwie i rzodkiewki są kultywarami odmian botanicznych rzodkwi zwyczajnej (Raphanus sativus).

Rozwar wielkokwiatowy ze swoimi dużymi, niebieskimi dzwonkami kwiatów stanowi efektowną ozdobę ogrodu skalnego albo rabaty z bylinami. Ciekawe wyglądają też pąki kwiatowe, duże i rozdęte, zwykle szaroniebieskie, przypominające małe baloniki.

Tykwa pospolita jest jedną z najstarszych roślin uprawnych, a do tego wszechstronnie utalentowaną. Miąższ młodych owoców jest jadalny, zdrewniała skorupa służy do wyrobu naczyń, instrumentów muzycznych oraz fajek, a liście, nasiona i owoce są w medycynie ludowej lekarstwem. W ogrodzie może być też jednoroczną rośliną okrywową i dekoracyjną.

Mydlnica lekarska jest znana od wieków jako roślina lecznicza, ale wielką popularność i nazwę zawdzięcza właściwościom piorącym. Odwary z korzeni mydlnicy były kiedyś powszechnie stosowane do prania szczególnie delikatnych tkanin i koronek. Ze względu na swoje kwiaty, mydlnica lekarska jest również rośliną ozdobną w ogrodzie.

Rozmaryn lekarski jest aromatycznym, wiecznie zielonym półkrzewem z regionu śródziemnomorskiego. Jako roślina lecznicza i przyprawowa rozmaryn był tam uprawiany już w starożytności. Botaniczna nazwa rodzajowa pochodzi od łacińskiego ros = "rosa" i marinus = "morze" i znaczy „rosa morza”, co wskazuje na częste występowanie rośliny na wybrzeżu morskim.

Liliowiec ogrodowy jest zbiorową nazwą dla grupy odmian mieszańcowych. Powstał w wyniku złożonego procesu krzyżowania różnych gatunków: liliowca żółtego, rdzawego, cytrynowego, mniejszego, Midendorfa, Dumortiera, i Thumberga. Pierwszą hybrydę liliowca stworzył w 1893 r. brytyjski hodowca George Yeld. Chociaż uroda pojedynczego kwiatu szybko przemija (co trafnie określa nazwa rośliny "dzienna lilia"), to na szczęście bylina wytwarza ich tyle, że wystarcza na długie tygodnie kwitnienia.

Kruszyna pospolita jest rodzimym krzewem tworzącym podszyt w lesie i śródpolne zarośla na wilgotnych stanowiskach. Polska nazwa nawiązuje do dużej kruchości gałęzi krzewu. Kruszyna pospolita jest rośliną leczniczą i trującą. W ogrodzie z powodzeniem pełni rolę krzewu ozdobnego, zapewniając jednocześnie pożywienie owadom.