Rośliny jadalne

Dereń kousa jest azjatyckim gatunkiem, który w naszych warunkach wyrasta na duży krzew. Najbardziej efektownie wygląda podczas kwitnienia, dzięki dużym, czterolistkowym podsadkom w kolorze białym albo kremowym. Czerwone owoce przypominają liczi i są jadalne, chociaż mdłe w smaku.

Bromelia gruba jest jednym z około 60 gatunków należących do wspólnego rodzaju botanicznego. Tworzy charakterystyczną rozetę liści, z której wyrasta pęd kwiatostanowy. W naszych warunkach bromelia (mylona często z guzmanią) może rosnąć tylko w doniczce. Nazwa rodzajowa upamiętnia szwedzkiego botanika Olofa Bromeliusa, a epitet gatunkowy pinguin znaczy po łacinie "gruby".

Ogórek kiwano, jest najbardziej egzotycznym warzywem z rodziny dyniowatych, który może być uprawiany również w naszych warunkach klimatycznych, chociaż raczej nie bezpośrednio na rabacie. Ma duże wymagania cieplne i rośnie dopiero w temperaturze powyżej 15 stopni. Trochę dziwna nazwa ogórka pochodzi od słów "kiwi" i "banan", które to owoce przypomina smakiem.

Na skutek wyjątkowej łatwości rozmnażania się za pomocą kłączy i rozłogów, podagrycznik pospolity jest ulubionym wrogiem ogrodników. Niemniej jednak ta rodzimego pochodzenia bylina posiada również dobre strony — kulinarne i lecznicze. W ocienionych miejscach ogrodu może znaleźć zastosowanie jako bardzo skuteczna roślina okrywowa.

Cytryniec chiński jest mrozoodpornym pnączem o zastosowaniu zarówno dekoracyjnym, jak i spożywczym. Chińczycy nazywają go owocem o pięciu smakach, ponieważ okrywa owocu, miąższ i nasiona są jednocześnie słodkie, słone, gorzkie, cierpkie i kwaśne. Na Dalekim Wschodzie cytryniec chiński jest też popularną rośliną leczniczą.

Jasnota purpurowa jest rośliną jednoroczną rodzimego pochodzenia, spotykaną pospolicie na terenie całego kraju. Takie rośliny, nazywane często chwastami, są zwykle niedoceniane. Jasnota purpurowa dostarcza pokarmu wielu gatunkom owadów, a jej młode pędy i kwiaty są smaczne, zdrowe i posiadają właściwości lecznicze.

Pod nazwą "cebula dymka" nie kryje się jakaś specjalna odmiana Allium cepa, ale po prostu mała, wyhodowana z nasion cebulka, z której w następnym sezonie wyrośnie na rabacie dorodna cebula. Nazwa pochodzi od stosowanego kiedyś zabiegu zadymiania cebuli, co miało zahamować wytwarzanie pędów kwiatowych. Zabieg okazał się nieskuteczny, ale dym w nazwie pozostał.

Ognik szkarłatny jest zimozielonym, szybko rosnącym krzewem, który do naszej części Europy został sprowadzony już w XVII wieku z Europy Południowej albo Azji Mniejszej. Szczególną ozdobę ognika stanowią jaskrawo wybarwione owocostany przypominające jarzębinę, długo pozostające na roślinie.

Morwa czarna uwodzi właścicieli ogrodu atrakcyjnym wyglądem oraz podobnymi do jeżyn owocami. Drzewo pochodzi prawdopodobnie z Persji i cenione było już w starożytności. Do Europy sprowadzono morwę czarną na początku XVI wieku. Jest zdecydowanie mniej mrozoodporna niż jej krewniaczka morwa biała.

Porzeczka czarna jest uprawiana w ogrodach od kilku wieków, doczekała się też licznych odmian, różniących się wielkością owoców, smakiem i okresem dojrzewania. Krzew występuje w Polsce również w środowisku naturalnym. Porzeczka czarna jest nie tylko krzewem owocowym, ale również rośliną ozdobną.

Pigwowiec japoński, błędnie nazywany czasem pigwą, łączy z pigwą pospolitą tylko rodzinne pokrewieństwo. Wnosi on do ogrodu jaskrawe kolory kwiatów wiosną, dekoracyjne i jadalne owoce latem, oraz wartościowe pożywienie dla owadów. Na dodatek jest mało wymagający i wszechstronny w zastosowaniu.

Morela pospolita była uprawiana na terenie Armenii już w epoce miedzi i ten rejon przyjmuje się często za jej ojczyznę - stąd łacińska nazwa gatunkowa. W naszych ogrodach lubiące ciepło drzewa moreli nie są często spotykane. Ich kwiaty są wrażliwe na spóźnione przymrozki, a pędy i pnie młodych drzewek na przemarzanie.

Głóg dwuszyjkowy jest gatunkiem drzewa rodzimego pochodzenia. Łączy go pokrewieństwo nie tylko z jabłonią, gruszą, czy śliwą, ale też z poziomką, wiązówką i różą. Zebrane w baldachogrona kwiaty mają pięć płatków, wiele pręcików i jeden słupek z dwiema szyjkami — co tłumaczy nazwę gatunkową.

Mandarynka jest rośliną cytrusową uprawianą w Chinach już od kilku tysięcy lat. W naszych warunkach może rosnąć tylko w mieszkaniu, gdzie jednak ładnie kwitnie i owocuje. W odróżnieniu od innych drzew cytrusowych mandarynka nie ma na pędach kolców.

Pochodzący z Azji Wschodniej podgatunek kapusty właściwej znany jest u nas pod nazwą "pak choi", co z kantońskiego oznacza "białe warzywo". Kapusta chińska nie tworzy główek, a jedynie rozety liści z mięsistym ogonkiem. Jest rośliną dwuletnią, zakwita i tworzy nasiona w drugim roku.

Nektarynka jest naturalną odmianą brzoskwini zwyczajnej o gładkiej jak śliwka skórce. Za brak charakterystycznego meszku na owocach odpowiada genetyczna mutacja. Nektarynki znane od wieków w Chinach i Persji od niedawna zyskały popularność również u nas i doczekały się wielu kultywarów.

Burak cukrowy nie jest gatunkiem botanicznym rośliny, ale nazwą zbiorczą odmian hodowlanych (kultywarów) podgatunku buraka zwyczajnego. Chociaż brzmi to zawile, wyjaśnienie jest proste: w naturze powstał burak korzeniowy jako podgatunek, a ogrodnicy wyselekcjonowali z niego odmiany najbardziej korzystne do produkcji cukru.

Opuncja figowa jest meksykańskim sukulentem, który w naszych warunkach może być uprawiany tylko jako roślina doniczkowa. Rozwija duże, żółte kwiaty, a potem słodkie i soczyste owoce. Jest jedynym gatunkiem opuncji uprawianym w regionie śródziemnomorskim.

Pachnące kwiatostany goździka brodatego stanowią ozdobę europejskich ogrodów już od kilku wieków. Roślina jest ceniona za urocze kwiaty oraz łatwość uprawy. Kwiaty goździka brodatego nadają się również do celów kulinarnych.

Małą stokrotkę łąkową zna właściwie każde dziecko. Rozetka liści z małym kwiatkiem niby-margerytki jako jedna z pierwszych pojawia się w wiosennym ogrodzie. Liczne odmiany hodowlane stokrotki mają większe białe, różowe i dwukolorowe kwiaty, ale są mniej odporne na mróz. Kwiaty stokrotki pospolitej są jadalne i mogą być dodatkiem do sałatek.

Papryka roczna jest uprawiana w wielu odmianach, a jej owoce są używane jako popularne warzywo albo przyprawa. Wprawdzie w naszych warunkach papryka jest rzeczywiście traktowana jako roślina jednoroczna, to jednak w swojej ojczyźnie wyrasta na okazały półkrzew. Mylący epitet gatunkowy oznacza w botanice tyle, że roślina może się rozmnażać wegetatywnie w jednym sezonie wegetacyjnym.

Karagana syberyjska jest specjalistką od przetrwania na nieurodzajnych i suchych stanowiskach. Wiosną rozwija jaskrawożółte, motylkowe kwiaty na tle świeżej zieleni delikatnych liści. Kolczaste zarośla karagany dają schronienie ptakom, a kwiaty wabią roje pszczół. Kwiaty i młode strąki są jadalne.