Rośliny jadalne

Leszczyna pospolita jest rodzimym krzewem, który każdemu kojarzy się ze smacznymi orzechami. Krzew zakwita bardzo wcześnie, rozwijając żółte, pylące kotki męskie i mało widoczne kwiaty żeńskie z czerwonymi znamionami. Istnieją odmiany leszczyny o zwartym pokroju, odpowiednie również do małych ogrodów.

Rzodkiew oleista jest odmianą botaniczną rzodkwi zwyczajnej i bliską krewniaczką popularnej rzodkiewki. W rolnictwie jest uprawiana jako roślina oleista i pastewna, ale w ogrodzie może pełnić rolę dekoracyjną oraz służyć jako źródło pokarmu dla owadów.

Lebiodka pospolita wabi swoimi różowofioletowymi kwiatami roje trzmieli, pszczół i motyli. Ta rodzimego pochodzenia, łatwa w uprawie bylina, szczególnie nadaje się do ogrodów skalnych. Używana często nazwa "dziki majeranek" jest myląca, ponieważ uprawiany jest również majeranek ogrodowy, czyli lebiodka majeranek, popularne zioło kuchenne. Obie lebiodki mają duże znaczenie lecznicze i kulinarne.

Salata masłowa nie jest odrębnym gatunkiem rośliny warzywnej, a jedynie szczególną formą sałaty głowiastej, która z kolei jest botaniczną odmianą sałaty siewnej. W przypadku uprawianych od wieków roślin użytkowych dominują ich odmiany i mieszańce, podczas gdy pierwotne gatunki często już nie istnieją. Delikatna w smaku i dotyku sałata masłowa należy do ulubionych warzyw ogrodowych.

Koniczyna łąkowa, nazywana też koniczyną czerwoną, jest rodzimym gatunkiem należącym do roślin motylkowatych. Dzięki jasnopurpurowym pachnącym kwiatom oraz charakterystycznym trójlistkowym liściom koniczyna jest efektowną rośliną ozdobną. Młode liście i świeże kwiaty mogą być dodatkiem do różnych potraw.

Ze swoimi zimozielonymi błyszczącymi liśćmi, żółtymi kwiatami, a potem ciemnoniebieskimi owocami mahonia pospolita stanowi ogrodową atrakcję przez cały rok. Przez ciemnozielone liście z niewielkimi kolcami bywa czasem mylona z ostrokrzewem, z którym nie jest wcale spokrewniona.

Nagietek lekarski należy do najstarszych roślin ozdobnych uprawianych na świecie. Od czasów starożytnych jest ceniony zarówno za urodę swoich kwiatów, ale również za ich lecznicze działanie. Płatki kwiatów nagietka lekarskiego zawierają substancje przeciwzapalne i bakteriobójcze, a liście mogą służyć jako warzywo.

Jeżyna bezkolcowa jest zbiorową nazwą odmian hodowlanych pozbawionych genetycznie kolców, a nie gatunkiem w znaczeniu botanicznym. Na pokładających się pędach dojrzewają smaczne owoce, które można zbierać bez obawy o całość rąk i ubrania. Nowa generacja jeżyn bezkolcowych zyskała większy aromat owoców w porównaniu ze starymi odmianami i skutecznie eliminuje w ogrodzie odmiany kolczaste.

Nazwa gatunkowa tej świdośliwy upamiętnia francuskiego botanika Jean-Baptiste de Lamarck'a. Nie wiadomo dokładnie, kiedy przybyła do Europy ze wschodnich obszarów Ameryki Północnej, ale pewne jest, że w XVIII wieku zdobiła już wiele ogrodów botanicznych i parków. W Holandii i w Niemczech odkryto w XIX wieku świdośliwę Lamarcka na nowo jako krzew owocowy.

Fiołek wonny jest nie tylko mało wymagający i łatwy w uprawie, ale należy też do pięknych i uroczych roślin okrywowych w półcienistych zakątkach ogrodu. Od czasów starożytnych do dzisiaj pozostaje cenioną i lubianą rośliną ozdobną i leczniczą. Subtelne, wonne kwiaty fiołka pojawiają się już w marcu.

Nazwa botaniczna ostrokrzew paragwajski jest mało znana, znacznie bardziej popularna jest natomiast hiszpańska nazwa yerba mate. Napar z liści i gałązek tej rośliny znany jest mieszkańcom Ameryki Południowej od pradawnych czasów. W naszych warunkach możliwa jest uprawa ostrokrzewu paragwajskiego jedynie w pomieszczeniu.

Czosnek askaloński, czyli cebula szalotka tworzy niewielkie, wydłużone cebule, które niewiele różnią się od typowej Allium cepa. Szalotka jest niewątpliwie bardziej pracochłonna w obieraniu, za to bardziej aromatyczna. Nazwa gatunkowa nawiązuje do śródziemnomorskiego portu Aszkelon, z którego - według podań - krzyżowcy przywieźli szalotkę do Europy.

Jasnota biała przypomina ogólnym wyglądem i kształtem liści pokrzywę, jednak z tą parzącą rośliną łączy ją tylko pokrewieństwo w ramach botanicznej rodziny. Jako bylina rodzimego pochodzenia jest mało wymagająca i łatwa w uprawie. Jasnota biała zalicza się do ziół jadalnych, ma właściwości lecznicze, a jej kwiaty stanowią źródło pokarmu dla wielu owadów.

Skorzonera jest nie tylko cennym warzywem korzeniowym, ale również piękną rośliną ozdobną. Duże żółte kwiaty o zapachu wanilii na długich pędach kwiatowych przypominają nieco kwiaty mniszka lekarskiego. Nazwa rodzajowa Scorzonera wywodzi się od hiszpańskiego escorzonera = żmija i nawiązuje do dawnego zastosowania tej rośliny w medycynie ludowej jako lekarstwa na jad żmii.

Pomidor Bawole Serce jest grupą odmian o niestandardowych kształtach owoców - lekko nerkowatych lub sercowatych, zamiast kulistych, spłaszczonych lub wydłużonych. Dostępne są różne odmiany Bawolego Serca, jednak wszystkie łączy doskonały smak, duże owoce i oryginalna forma.

Drzewo awokado jest mocniejsze, niż mogłoby się wydawać i nawet w naszych warunkach, uprawiane w doniczce, może zakwitnąć i mieć owoce. Efektowny wygląd nadają mu też duże, zielone liście i ładny pokrój. Powszechnie używana nazwa rośliny i owocu jest skutkiem ludowej etymologii, która azteckie słowo "ahuacatl" przekształciła w bardziej przystępne dla Hiszpanów "avocado".

Wiciokrzew pomorski jest rodzimym pnączem, jednak rzadko spotykanym w naturalnym środowisku i podlegającym ochronie. Odznacza się nieprzeciętną urodą kwiatów i owoców, a na dodatek stanowi źródło pożywienia dla owadów i ptaków. Do wzrostu potrzebuje podpory.

Rosnący dziko na wydmowym wybrzeżu mikołajek nadmorski znajduje się pod ochroną. Uprawiany w ogrodzie stanowi oryginalną ozdobę i doskonale radzi sobie na suchych i słonecznych rabatach. Kolczaste liście, główkowate kwiatostany i przysadki efektownie wyróżniają mikołajka pośród innych ogrodowych bylin.

Przetacznik ożankowy jest rodzimą byliną, której subtelne, błękitne kwiaty pojawiają się wiosną w ogrodzie i na łące jako jedne z pierwszych. Czasem bywa mylony z niezapominajką, do której jest nieco podobny. Liście i kwiaty przetacznika ożankowego mają łagodny smak i nadają się jako dodatek do potraw. Ziele tej byliny było kiedyś cenione również ze względu na właściwości lecznicze.

Znany od czasów starożytnych gatunek botaniczny kapusty warzywnej jest uprawiany na całym świecie w rozmaitych odmianach, jak na przykład kalafior, jarmuż albo brukselka. Z czasem powstały też formy ozdobne kapusty, których efektownie zabarwione i ukształtowane liście stanowią ozdobę ogrodowych rabat i tarasów, a nawet są wykorzystywane w wazonach jako "kwiaty" cięte.

Liliowiec ogrodowy jest zbiorową nazwą dla grupy odmian mieszańcowych. Powstał w wyniku złożonego procesu krzyżowania różnych gatunków: liliowca żółtego, rdzawego, cytrynowego, mniejszego, Midendorfa, Dumortiera, i Thumberga. Pierwszą hybrydę liliowca stworzył w 1893 r. brytyjski hodowca George Yeld. Chociaż uroda pojedynczego kwiatu szybko przemija (co trafnie określa nazwa rośliny "dzienna lilia"), to na szczęście bylina wytwarza ich tyle, że wystarcza na długie tygodnie kwitnienia.

Szczawik zajęczy jest przyjemną rośliną okrywową, która nawet w zacienionych zakątkach ogrodu potrafi zaprezentować swoje subtelne kwiatki. Jest rodzimym gatunkiem i często można go spotkać w cienistych lasach liściastych, iglastych i mieszanych. Liście szczawiku zajęczego są jadalne i można je wykorzystać do zup, sosów i sałatek.