Rośliny jadalne

Batat albo słodki ziemniak, noszący botaniczną nazwę wilec ziemniaczany, nie jest spokrewniony ani z ziemniakami, ani z topinamburem. Znany od tysięcy lat jest dzisiaj uprawiany na wszystkich cieplejszych obszarach. Istnieją też odmiany ozdobne o dekoracyjnych liściach.

Kawon, czyli arbuz zwyczajny, jest uprawiany w wielu krajach o ciepłym klimacie. Chociaż istnieją odmiany radzące sobie w naszych warunkach, to jednak wymagania cieplne rośliny są nadal wysokie. Aby utrzymać optymalną temperaturę w granicach 22-28ºC, najlepiej jest uprawiać tego egzotycznego kuzyna dyni w szklarni albo tunelu.

W swojej tropikalnej środkowoamerykańskiej ojczyźnie wyrasta pachira wodna na okazałe drzewo. W uprawie doniczkowej osiąga wysokość do dwóch metrów. Urzeka urodą liści i malowniczym pokrojem, a na dodatek przynosi szczęście — tak przynajmniej twierdzą znawcy feng shui.

Uprawiane od dawna formy selera odznaczają się korzennym aromatem, korzystnym dla zdrowia składem chemicznym oraz różnorodnością zastosowania. Trochę dziwnie brzmiąca nazwa rośliny pochodzi od lombardzkiego "selleri", liczby mnogiej od "sellero". Istnieją odmiany botaniczne selera uprawiane jako warzywo liściowe albo korzeniowe.

Pochodzący z obszarów tropikalnych i subtropikalnych melon jest pod względem botanicznym gatunkiem ogórka. Mimo egzotycznego pochodzenia bliżej mu do naszego zielonego ogórka niż do arbuza. Melon ma wysokie wymagania cieplne wobec stanowiska i przebiegu pogody.

Kalafior jest ulubioną odmianą kapusty warzywnej, ponieważ jego białe nierozwinięte pędy kwiatowe można przyrządzać w kuchni na różne sposoby. Zadomowiony na obszarze śródziemnomorskim, od XVI wieku rozprzestrzenił się po całej Europie. W uprawie istnieje wiele kultywarów kalafiora.

Kalarepa jest łatwym w uprawie, szybo rosnącym warzywem kapustnym. W zależności od odmiany oraz z zachowaniem odpowiednich terminów sadzenia, może zapewnić zbiory aż do późnej jesieni. W odróżnieniu od innych warzyw, bulwa pędowa kalarepy tworzy się nad ziemią, a nie w glebie.

Rabarbar kędzierzawy jest długowieczną byliną warzywną, która może rosnąć w tym samym miejscu przez kilkanaście lat. Atrakcyjność rabarbaru wynika z jego walorów smakowych oraz tego, że jest dostępny już wczesną wiosną. W Chinach znany od ponad tysiąca lat, do naszej części Europy trafił w XVIII wieku.

Rzodkiewka, znana od tysięcy lat, jest odmianą botaniczną rzodkwi zwyczajnej. To popularne i lubiane powszechnie warzywo dotarło do Europy dopiero w XVI wieku. Dzięki bardzo krótkiemu okresowi wegetacji rzodkiewka zwykle sezon na warzywnej rabacie. W uprawie istnieje wiele kultywarów o różnej formie i kolorze korzenia.

Skrzyp polny jest jedną z najstarszych roślin zielnych na Ziemi. W czasach swojej świetności dorastał do 30 m, a dzisiaj osiąga zaledwie 50 cm. Chociaż przypięto mu etykietę agresywnego chwastu, który trzeba zwalczać, skrzyp polny można z powodzeniem wykorzystać do tworzenia ogrodowych kompozycji oraz w celach leczniczych.

Ze skrzyżowania w naturze kapusty warzywnej (Brassica oleracea) i kapusty właściwej (Brassica rapa) powstała kapusta rzepak, której odmiana jest jedną z najważniejszych obecnie uprawianych roślin oleistych. W ogrodzie rzepak może mieć zastosowanie jako roślina ozdobna albo zielony nawóz pod inne uprawy. W naszych warunkach sieje się przeważnie rzepak ozimy.

Morwa biała kojarzy się przede wszystkim z hodowlą jedwabników, których larwy żywią się liśćmi tego drzewa. Uprawiana od wieków w Chinach, również u nas stała się popularna jako roślina ozdobna, a także dostarczająca jadalnych owoców. Do ogrodu wprowadza trochę egzotycznego nastroju.

Gatunek dyni o wydłużonych, gruszkowatych albo okrągłych owocach (w zależności od odmiany). Miąższ jest słodkawy, bez włókien, ciemnożółty i odznacza się charakterystycznym zapachem piżma. Pod względem smaku dynia piżmowa jest gwiazdą w swoim botanicznym rodzaju.

Efektowne białe kwiatostany, dekoracyjne czerwone owoce i piękne jesienne przebarwienie liści sprawiają, że kalina koralowa jest cenionym krzewem ogrodowym. Nazwa tego pięknego krzewu brzmi podobnie we wszystkich językach słowiańskich, co świadczy o bardzo dawnej jej genezie. Poza formą botaniczną spotyka się w ogrodach liczne odmiany hodowlane kaliny koralowej.

Warzywo nazywane w skrócie rzepą jest podgatunkiem kapusty właściwej. Zgrubiały korzeń rzepy jest podobny w smaku do rzodkiewki. Do spożycia nadają się też młode liście. W drugim roku roślina rozwija drobne, złocistożółte kwiaty.

Proso zwyczajne jest jedną z najwcześniej uprawianych przez człowieka roślin. Nasiona tej trawy stanowiły źródło pokarmu już przed 10 tysiącami lat. Powszechnie siane kiedyś w Europie, straciło przez pewien czas na znaczeniu, aby ponownie odzyskiwać popularność. W ogrodzie proso zwyczajne może z powodzeniem pełnić rolę rośliny ozdobnej.

Pochodzący z cieplejszych, południowych regionów Europy dereń jadalny od dawna zadomowił się również w naszych ogrodach. Już w starożytności i w średniowieczu doceniano właściwości lecznicze derenia, a obecnie uprawiany jest głównie jako roślina ozdobna. Bardzo dekoracyjne są żółte kwiaty, pojawiające się wiosną oraz czerwone, jadalne owoce.

Patison jest grupą odmian dyni zwyczajnej i podobnie jak jego krewniacy został przez Hiszpanów przywieziony z Ameryki do Europy. Powszechnie przyjęta nazwa wywodzi się z języka francuskiego: „pâtisson” od słowa „pâté”= pieróg, co związane jest z kształtem owocu. Charakterystyczny dla patisona jest jego spłaszczony, soczewkowaty kształt, który kojarzy się ze spodkami UFO.

Pochodząca prawdopodobnie ze Skandynawii brukiew jest korzeniową odmianą gatunku kapusta rzepak. W ciężkich czasach wojen brukiew zastępowała wiele produktów spożywczych. Warzywo jest łatwe w uprawie i zdrowe. W drugim roku tworzy pęd kwiatowy i rozwija drobne, żółte kwiaty.

Kumkwat perłowy należy do tej samej rodziny botanicznej co pomarańcze i inne owoce cytrusowe, jednak do oddzielnego rodzaju. Zagadkowa nazwa rośliny wynika z jej chińskiego pochodzenia i oznacza w języku kantońskim "złotą pomarańczę". Z kolei nazwa botaniczna "Fortunella" upamiętnia szkockiego botanika Roberta Fortune'a.

Brukselka jest odmianą kapusty warzywnej i powstała w ówczesnych Niderlandach Hiszpańskich, dzisiejszej Belgii. Ta kapusta tworzy mocną, ulistnioną łodygę, na której w kątach liści tworzą się małe główki - silnie skrócone pędy boczne. Pęd kwiatostanowy i drobne żółte kwiaty rozwijają się dopiero w drugim roku.

Jagoda kamczacka, nazywana borówką kamczacką, tak naprawdę jest odmianą wiciokrzewu sinego i z borówkami w żaden sposób nie jest spokrewniona. Wydłużone owoce-pestkowce przypominają kolorem i smakiem jagody borówki amerykańskiej - stąd nazwa. Krzew jest odporny na mróz i bez problemu może być uprawiany w naszych ogrodach.