Rośliny do półcienia

Rannik zimowy jest bulwiastą byliną z rodziny jaskrowatych, która w Polsce jest uprawiana w ogrodach, a czasem dziczeje. Jest jednym z pierwszych zwiastunów wiosny i doskonale pasuje do krokusów i przebiśniegów, z którymi tworzy z czasem gęste dywany kwiatów. Występuje w uprawie w kilku odmianach, różniących się odcieniem kwiatów i wypełnieniem.

Pochodząca ze wschodniej prowincji Afryki Południowej sukulentowa haworsja pasiasta nosi nazwę gatunkową na cześć brytyjskiego botanika Adriana Haworth'a. Tworzy rozety zielonych liści z pasami kontrastowych, białych narośli na powierzchni. Czasem zakwita w mieszkaniu, rozwijając wysoki kwiatostan mało efektownych kwiatów. Po kwitnieniu roślina nie zamiera.

'Fastigiata' jest odmianą kolumnową grabu pospolitego, wywodzi się z Niemiec i cieszy się dużą popularnością w ogrodowej uprawie od drugiej połowy XIX wieku. Strzelista i smukła korona nie wymaga formowania. Ta odmiana grabu zachowuje w pełni mrozoodporność i małe wymagania gatunku botanicznego.

Śnieżyca wiosenna, bylina cebulowa rodzimego pochodzenia, bywa czasem mylona z częściej uprawianą w ogrodach śnieżyczką przebiśnieg. Ogólny pokrój roślin jest podobny, jednak łatwo można odróżnić przebiśnieg po odmiennej budowie kwiatu - ma on koronę złożoną z dwóch okółków, przy czym zewnętrzny jest wyraźnie podzielony na trzy stosunkowo wąskie płatki.

Oliwnik baldaszkowaty jest rozłożystym krzewem Dalekiego Wschodu, mało wymagającym i odpornym na mróz. Jego ozdobę stanowią szarozielone liście, przyjemnie pachnące kwiaty, jak również dojrzewające we wrześniu czerwone owoce. Kuliste pestkowce oliwnika są soczyste, bardzo smaczne i nadają się zarówno na przetwory, jak i do spożycia na surowo.

Stephania pierrei jest rosnącą w Wietnamie, Kambodży i Tajlandii bulwiastą byliną, która uprawiana u nas w doniczkach nie doczekała się jeszcze żadnej polskiej nazwy. Okrągłe tarczki liści tej rośliny bardzo przypominają liście pilei peperomiowatej, z którą jedna nie jest spokrewniona. W medycynie wietnamskiej jest stosowana do leczenia depresji, bezsenności i niektórych zaburzeń psychicznych. Zamiast poprawnej nazwy botanicznej Stephania pierrei, często używana jest nazwa Stephania erecta.

Tawlina jarzębolistna to silnie rozrastający się krzew pochodzący z północno-wschodniej Azji, u nas sadzony jako roślina ogrodowa już od połowy XVIII wieku. Główną ozdobą tawliny jarzębolistnej są białe kwiaty zebrane w wydłużone wiechy na końcach pędów. Zmienność kolorów wykazują liście krzewu: rozwijające się są różowopomarańczowe, później jasnozielone, a jesienią przebarwiają się na odcienie żółci.

Dischidia okrągłolistna jest epifitycznym, sukulentowym pnączem z deszczowych lasów Dalekiego Wschodu. Na długich pędach tworzy ustawione parami, naprzeciwlegle, okrągłe liście, które są pękate pośrodku i mogą przypominać małe naczynie na wino. Nazwa rodzajowa pochodzi od greckich słów dis = "dwa" i askidia, liczba mnoga od askidion = "mały bukłak". Łaciński epitet gatunkowy nawiązuje do nummus = "przypominający monetę". Roślina jest spokrewniona z hoją i barwinkiem.

Kluzja różowa jest oryginalną rośliną tropikalną, która rozpoczyna wzrost jako epifit, a z czasem wytwarza korzenie sięgające ziemi, usamodzielnia się i rośnie jako niewielkie drzewo. Jest często mylona z kluzją większą (Clusia major). Nazwa rodzajowa upamiętnia francusko-holenderskiego botanika Charlesa de l’Écluse (Carolus Clusius). W naszych warunkach kluzję można uprawiać tylko w pomieszczeniu. 'Princess' jest jedną z częściej spotykanych odmian kluzji różowej.

Hebe Andersona jest zimozielonym krzewem z Nowej Zelandii, który późnym latem staje się prawdziwą gwiazdą pośród ogrodowych roślin. Duże, efektowne kwiatostany rozwija od lipca do października. Ze względu na słabą odporność na mróz, hebe Andersona wymaga w naszych warunkach zimowania w jasnym pomieszczeniu.

Pochodząca z Peru cyklantera stopowa jest jednorocznym pnączem spokrewnionym z ogórkiem i dynią. Przez Inków była uprawiana jako warzywo już przed setkami lat. Owoce cyklantery są jadalne i lecznicze. Uprawa tej mało znanej u nas rośliny jest podobna jak uprawa popularnych ogórków.

Trzęślica modra, kępkowa trawa o szarozielonych liściach, nie ma wprawdzie wartości użytkowej w rolnictwie, ale za to z powodzeniem pełni funkcję dekoracyjną w ogrodzie. Metrowej długości liście przebarwiają się jesienią na kolor żółtopomarańczowy, a kwiatostany wznoszą się nad kępą trawy brunatnofioletowymi wiechami. Wprowadzają do ogrodu pełen naturalności urok.

Świerk biały tworzy regularną, stożkową koronę i pokrojem przypomina świerk kłujący. Igły ma sinozielone z woskowym nalotem. Poza formą botaniczną występuje wiele odmian hodowlanych, które są rozmnażane przez szczepienie. Jest odporny na mróz, suszę i wiatry. W swojej ojczyźnie tworzy lasy, u nas natomiast nadaje się doskonale do kompozycji ogrodowych.

Orlica pospolita jest rodzimym gatunkiem paproci, spotykanym często zwłaszcza w widnych lasach sosnowych. Z grubego kłącza wyrastają bardzo duże, niezimujące liście. Trójkątna w zarysie, zwykle trzykrotnie pierzasta blaszka liściowa jest ustawiona mniej więcej poziomo. Roślin jest trująca z wyjątkiem kłączy i bardzo młodych, przetworzonych liści.

Południowoafrykański szparag pierzasty ma liście podobne do paproci i często jest mylnie nazywany paprotką. Te rośliny nie są w żaden sposób ze sobą spokrewnione, a szparag nawet w mieszkaniu zakwita, tworząc efektowne, czerwone jagody. Szparag pierzasty zyskał popularność jako roślina ozdobna pod koniec XIX wieku.

Żylistek wysmukły jest niewielkim krzewem dalekowschodniego pochodzenia, który w okresie kwitnienia stanowi atrakcję każdego ogrodu. W maju rozwija kwiatostany białych, pachnących kwiatów. Nadaje się szczególnie do małych ogrodów.

Kopytnik pospolity jest rodzimego pochodzenia byliną kłączową, spotykaną w wilgotnych i cienistych lasach. Polska nazwa rodzajowa odnosi się do nerkowatego kształtu liści, przypominającego odcisk końskiego kopyta. Znosi nawet silne ocienienia i doskonale nadaje się do okrywania powierzchni ogrodowej pod drzewami.

Peperomia kędzierzawa 'Rosso' jest wyjątkowo dekoracyjną odmianą popularnej pieprzówki. Oprócz eleganckiej zieleni wierzchniej strony liści, peperomia 'Rosso' odznacza się kontrastowym, bordowym ich spodem. Dodatkową ozdobę stanowią jasne pałeczki kwiatostanów.

Monstera siltepecana jest rzadko spotykanym w uprawie, bardzo dekoracyjnym pnączem o charakterystycznym srebrzystym zabarwieniu młodych liści. Liście monstery przechodzą dwa stadia rozwoju: w młodości są małe i zielone z dużą liczbą srebrzystych plam, w wieku dorosłym liście stają się duże i dziurawe. W warunkach domowych monstera siltepecana nie tworzy kwiatów.

Ogórecznik lekarski jest śródziemnomorską rośliną jednoroczną, uprawianą jako roślina ozdobna, lecznicza i przyprawowa. Polska nazwa rodzajowa nawiązuje do przyjemnego zapachu ogórków, jaki wydziela roślina, zaś botaniczna pochodzi prawdopodobnie od łacińskiego słowa borra = "tkanina z szorstkiej wełny" i wskazuje na owłosione liście i łodygi.

Turzyca japońska 'Ice Dance' jest odmianą o dekoracyjnych, zimozielonych liściach o białych, dobrze widocznych brzegach. Tworzy gęste kępy, a ich dodatkową ozdobą są kłosowate kwiatostany osadzone na długich pędach. Doskonale nadaje się do obsadzania miejsc pod drzewami oraz do ogrodów wodnych i bagiennych.

Sumak jadowity był rośliną należącą do rodzaju sumak (Rhus), jednak w świetle najnowszych ustaleń został zaliczony do rodzaju Toxicodendron. Nazwa zwyczajowa na pewno pozostanie w użyciu na długo, niemniej jednak oficjalna botaniczna nazwa brzmi teraz Toxicodendron pubescens. Nazwa rodzajowa pochodzi z języka greckiego i jest połączeniem dwóch słów: Toxikos = „trucizna” i dendron = „drzewo”.