Słownik wyrazów związany ze sztuką ciesielską

Nowoczesny proces produkcyjny w wielu dziedzinach zakłada zastosowanie optymalizacji i upraszczającej wiele cykli wytwórczych prefabrykacji. W budownictwie już od dawna stosuje się tę zasadę. Domy, choć inne na zewnątrz składają się z podobnych elementów, które w prosty sposób można poddać procesowi unifikacyjnym.  

Repetytorium słownictwa branżowego

• Dźwigar – element nośny w konstrukcjach o znacznej rozpiętości w przekroju kwadratowy lub prostokątny; przenosi siły działające prostopadle do jego osi wzdłużnej; w konstrukcjach drewnianych przy odległości przewyższającej bezpieczne stosowanie elementów o przekroju kwadratowym ma zastosowanie zmiana profilu na prostokątny; belka o pionowej osi dłuższej niż poprzeczna przenosi wyższe wartości siły niż przekrój regularnego kwadratu.
• Jętka – konstrukcja dachu: dach jętkowy – poziomy element konstrukcyjny łączący parę krokwi; stosowany w projektach zakładających zastosowanie krokwi o ponadnormatywnej długości i rozpiętości konstrukcji dochodzącej do szesnastu metrów; parcie sił wiatru poprzez połać dachową wywołuje siły ściskające, którym musi się przeciwstawić jętka; mocowanie jętki dzieli krokiew na dwa odcinki; jętka pozwala na wyniesienie przestrzeni pod dachem na wysokość umożliwiającą wykorzystanie powierzchni domu na cele mieszkaniowe.
• Kalenica – najwyższa krawędź dachu ułożona w orientacji poziomej, znajdująca się na styku dwóch przeciwległych połaci dachowych (kalenica główna); w dachach kopertowych to krawędź stworzona przez skośne połacie; grzbiet stworzony przez kalenicę obrobiony jest gąsiorami z materiału poszyciowego.
• Kleszcze – stosowane dla wzmocnienia i usztywnienia miejscowego konstrukcji dachowej; w charakterystyczny sposób obejmuje krokiew i słup; działają na niego siły rozciągające podłużne.
• Kontrłata – element wspomagający wentylację konstrukcji więźby dachowej; ma postać listwy umieszczonej równolegle do pozycji krokwi; współpracuje z łatami; stanowi detal podtrzymujący poszycie dachu.
• Kosz – nieckowata krawędź dachu na styku dwóch przecinających się połaci.
• Kotew – stalowe zamocowanie ściągające; łączy np. murłatę z wieńcem ścian; zapobiega przesuwaniu się elementów.
• Krokiew – konstrukcja dachu: dach krokwiowy – jeden z najważniejszych elementów nośnych dachu; belka umieszczona pod wybranym kątem biegnąca znad okapu poprzez murłatę do kalenicy; opiera się na niej poszycie; w konstrukcjach dachowych o skomplikowanej budowie i wielopołaciowym przebiegu, krokwie tworzą zawiły układ belek; tworzą pary po obu stronach spadzistego dachu lub pojedyncze elementy w konstrukcji dachu pulpitowego jednospadowego.
• Łata – podtrzymuje poszycie dachu; jako jeden z mniejszych elementów dachu występuje jako listwa o niewielkim przekroju w formie prostokątnej.
• Miecz – położony ukośnie; łączy dwa sąsiadujące ze sobą elementy zwykle usytuowane prostopadle względem siebie np. podwalinę i słup, słup z płatwią, jętkę lub kleszcze ze słupem.
• Murłata – belka opierająca się na wieńcu muru i łącząca się z nim za pomocą kotew; w przekroju kwadratowa; ma za zadanie rozkładać punktowe obciążenia wywoływane przez krokwie na całą powierzchnię ścian nośnych.
• Naroże – miejsce styku, gdzie pod wybranym kątem łączą się co najmniej dwie połacie dachu.
• Okap – element dolnej połaci dachu wystający poza obrys murów; stanowi element ochrony przeciwwilgociowej; odprowadza wodę z dachu do systemu rynien i rur spustowych.
• Płatew – konstrukcja dachu: dach płatwiowo-kleszczowy – element posadowiony w płaszczyźnie poziomej; stanowi część konstrukcji wspierającej krokwie; przebiega prostopadle do nich; opiera się na słupach. 
• Poszycie – podkład pod materiał zewnętrzny kryjący połać dachową; wykonane jest z desek szczelnie zamykających przestrzeń pod krokwiami.
• Stolec – słup; element punktowo wspierający różne części więźby dachowej; łączy podwalinę osadzoną na dźwigarach z płatwią lub pojedynczymi krokwiami; w wersji leżącej, ukośny słup o identycznym zastosowaniu i działaniu jak wersja podstawowa.
• Tram – odmiana dźwigara w drewnianych konstrukcjach więźby dachowej; łączy parami krokwie u podstawy; przenosi obciążenie konstrukcji dachowej poprzez podwaliny i stolce z krokwi.
• Wiatrownica – drewniany fragment konstrukcji w kształcie łaty lub deski przymocowany do krokwi od wewnętrznej strony; łączy co najmniej trzy krokwie; mocowany jest pod kątem; zapobiega wpływowi wiatru na konstrukcję dachu.
• Wiązar – składa się z kilku elementów nośnych; jest podstawowym elementem konstrukcji; tworzą go krokwie i jętka; tworzy trójkąt; szczególnie efektownie wyglądają wiązary prefabrykowane w poddaszach nieużytkowych; zapewniają nośność nad rozpiętością ścian nośnych sięgającą nawet trzydziestu metrów.
• Wieszak – element wspierający płatew.
• Wieszar – usztywnia konstrukcję w orientacji wzdłużnej; składa się z wieszaka, tramów, mieczy i zastrzałów.
• Zastrzał – w przestrzeni usytuowany skośnie; podpiera i usztywnia konstrukcję dachu; w przestrzeni poddasza użytkowego stanowi element kryty w ścianach dzielących przestrzeń na mniejsze pomieszczenia.

Artykuł powstał we współpracy z serwisem https://mgdachy.pl producentem prefabrykowanych wiązarów dachowych. MG Dachy, ul. Uczniowska 13, 03-112 Warszawa, tel: 500 200 660, email: [email protected]