Okres wegetacyjny roślin w Polsce - wyjaśniamy krok po kroku
O okresie wegetacji dużo mówi się w rolnictwie i sadownictwie. I każdy mniej więcej wie, kiedy on się zaczyna i co to jest. No właśnie, mniej więcej… Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że w Polsce wyróżnia się aż 5 stref klimatycznych, z których każda ma inny okres wegetacyjny. Dowiedz się, co to jest i dlaczego wiedza o jego rozpoczęciu i zakończeniu jest taka ważna!
Jeśli szukasz więcej porad i informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o sadzeniu roślin.
Okres wegetacyjny – co to jest?
Okres wegetacyjny – definicja
Okres wegetacyjny to termin, który pojawia się głównie w doniesieniach dla rolników, czasami zdarza się, że pojawiają się o nim wzmianki w prognozie pogody. Jednakże dla ogrodników, także amatorów, jest to także bardzo ważny termin.
Okres wegetacyjny definiuje się jako tę część roku, gdy roślinność może się rozwijać, ponieważ otrzymuje dostateczną ilość wilgoci i ciepła. W każdej części świata średnia dobowa temperatura, która zapewnia takie warunki może być inna. W Polsce jest to okres, kiedy średnia dobowa temperatura powietrza z pięciu kolejnych dni wynosi więcej niż 5 stopni Celsjusza. W klimacie umiarkowanym, w którym znajduje się nasz kraj, okres wegetacyjny liczy się także od ostatnich wiosennych przymrozków do pierwszego jesiennego spadku temperatury poniżej zera.
Okres wegetacji roślin – kiedy się zaczyna i kończy
W Polsce początek okresu wegetacji jest bardzo różny. Różnice na terenie naszego kraju są naprawdę znaczne. Co więcej – w każdym roku dzień rozpoczęcia okresu wegetacji może się od siebie różnić. Najłatwiej jest wyznaczyć go za pomocą momentu kwitnienia niektórych roślin.
Rolnicy początek okresu wegetacyjnego określają w momencie rozkwitania leszczyny, kaczeńców i podbiału, jeszcze zanim ruszą trawy. Jego koniec to moment, kiedy zaczynają opadać liście kasztanowca i brzozy. Tylko w tym czasie rośliny mogą się rozwijać. Poza okresem wegetacyjnym obumierają, a te, które są mrozoodporne i wieloletnie – wchodzą w okres uśpienia. Jeśli szukasz więcej podobnych porad, sprawdź także ten artykuł z kalendarzem ogrodnika.
Długość okresu wegetacyjnego w Polsce
Okres wegetacyjny w Polsce
W Polsce okres wegetacyjny ma różną długość. Najwcześniej rozpoczyna się już przed 25 marca, najpóźniej 15 kwietnia. Również czas jego zakończenia może być różny – czasami ten moment to dopiero listopad.
Okres wegetacyjny w Polsce jest ściśle związany z położeniem geograficznym. Na świecie wyróżnia się 12 stref klimatycznych mrozoodporności, a na terenie naszego kraju są jest ich cztery, chociaż niektórzy badacze twierdzą, że aż 5. Mogłoby się wydawać, że mapa Polski nie jest tak rozległa, a jednak. Najzimniejsza strefa jest określona jako 5b. Są to oczywiście Suwałki, gdzie średnia temperatura zima osiąga maksymalnie minus 26 stopni. Wschodnia część kraju to 6a – temperatura zimą sięga wyłącznie do minus 23 stopni. Centralna Polska to znów strefa 6b – tutaj najniższa średnia temperatura sięga maksymalnie do minus 20 stopni, częściej do minus 17. Kolejna część kraju – Zielona Góra i Wrocław a także pasek zachodniej części mapy to strefa jeszcze cieplejsza – 7a, gdzie najniższa średnia temperatura zimą to -17 stopni.
Od stref mrozoodporności zależy właśnie długość okresu wegetacyjnego, a także rośliny, które można w nich uprawiać. Czasami producenci podają na opakowaniach nasion i cebulek czy na doniczkach sadzonek właśnie strefę mrozoodporności, w której roślina jest w stanie przetrwać zimę.
Najdłuższy i najkrótszy okres wegetacyjny
Znając strefy mrozoodporności w naszym kraju łatwo odpowiedzieć sobie na pytanie, gdzie jest najdłuższy, a gdzie najkrótszy okres wegetacyjny. Najwcześniej rozpoczyna się w okresie Tarnowa, Leszna i Wrocławia i tam też kończy się najpóźniej. Okres wegetacyjny w tym rejonie kraju wynosi nawet 220 dni. Dolny Śląsk jest zatem miejsce, gdzie można powtarzać uprawy i bardzo wcześnie zacząć wysiew – nawet 10-15 dni wcześniej, niż polecają producenci. Tam też szybciej rosną trawy i wcześniej widać rozpoczynającą się wiosnę.
W górach, wzdłuż wybrzeża Bałtyku, w Nizinie Śląskiej i w podkarpackich kotlinach okres wegetacyjny jest najkrótszy. Rozpoczyna się dopiero mniej więcej 15 kwietnia i wynosi zaledwie około 100 dni. W przypadku Suwałk i wschodniej części kraju, na przykład Białegostoku jest to 150-160 dni w zależności od pogody. Tutaj uprawy zaczyna się nieco później niż w poleceniach na opakowaniach. W środkowej, nizinnej części kraju długość trwania okresu wegetacyjnego wynosi mniej więcej 190-200 dni. To jest przyjęte jako standard dla klimatu Polski i we wszystkich opracowaniach na temat uprawy roślin przyjmuje się właśnie taką długość.
Okres wegetacyjny a zmiany klimatu
Długość okresu wegetacyjnego w ostatnich latach zdaje się zmieniać. Wydaje się, że przez zmiany klimatu mapa stref mrozoodporności Polski musi ulec przekształceniu. Ponieważ później robi się zimno, a średnie temperatury w najchłodniejszych miesiącach sukcesywnie rosną, okres wegetacyjny może się wydłużać i to na terenie całego kraju. Badacze odkrywają, że wydłużenie okresu między ostatnim wiosennym a pierwszym jesiennym przymrozkiem już nastąpiło.
W perspektywie ostatnich 30 lat okres wegetacji roślin w całej Europie wydłużył się średnio o ponad 10 dni. Okazuje się, że rolnicza jesień zaczyna się o 8,2 dnia później, a wiosna rozpoczyna się o mniej więcej 3 dni wcześniej. Czy to dużo? No cóż, na tyle, by plony były nieco większe. I na tyle, by naprawdę zaniepokoić się zmianami klimatycznymi i globalnym ociepleniem.
Długość sezonu wegetacyjnego w ostatnich latach wydłuża się o 0,8 dnia rocznie. Oznacza to, że w 2030 roku okres wegetacyjny wydłuży się o kolejne 10 dni. Za kilka lat może się więc okazać, że okresy spoczynku dla roślin będą bardzo krótkie. Nie wiadomo, czy będą wystarczające, by te mogły się zregenerować i prawidłowo rozwijać w kolejnym roku. Z drugiej strony daje to możliwość uprawy bardziej wrażliwych, mrozoodpornych roślin w cieplejszych miejscach kraju, które do tej pory nie udawały się w naszych warunkach.