Głóg

Głóg - charakterystyka, występowanie, właściwości zdrowotne

Wiosną zachwycają parki i ulice obsadzone pięknymi krzewami lub drzewkami obsypanymi różowymi kwiatami. Tak właśnie kwitną głogi, które mają nie tylko zastosowanie dekoracyjne, lecz także zdrowotne. Różowo kwitnące głogi widzimy w parkach i zieleni miejskiej, a także w ogrodach. Nie wszyscy wiedzą, że owoce głogu są jadalne i można robić z nich przetwory. Głóg słynie jednak ze swoich właściwości prozdrowotnych, przede wszystkim jako zioło na serce. Wyjaśniamy się czy warto uprawiać głóg w ogrodzie. Poznaj jego zastosowanie prozdrowotne, dowiedz się jak samodzielnie zrobić preparaty z głogu i czy są jakieś przeciwwskazania.

Głóg jako roślina ozdobna i lecznicza

Jak wygląda głóg

Głóg należy do rodziny różowatych, która obejmuje kilkaset gatunków. Występuje w postaci drzew i krzewów, które występują na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego. W Polsce rodzimym gatunkiem jest głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy. Występują także mieszańce różnych gatunków głogu, jak również gatunki zadomowione, jak na przykład głóg szkarłatny.

Głóg rośnie zwykle jako duży, ciernisty krzew lub małe drzewo. Liście głogu są pojedyncze, pikowane i wycinane. Kwiat głogu występuje w kolorze białym, kremowym lub różowym i tworzy bogate baldachy. Dekoracyjne są również czerwone owoce głogu, które na jesieni wspaniale kontrastują z zielenią liści. Kolor owoców głogu różni się w zależności od gatunku. Może być czerwony, żółty, zielony lub fioletowy.

Gatunki i odmiany głogu - zastosowanie zdrowotne i ozdobne

Drzewa i krzewy głogu mają zastosowanie głównie jako rośliny ozdobne w zieleni miejskiej. Głóg ma także cenne właściwości lecznicze, dlatego też stanowi surowiec zielarski. Z owoców głogu robimy także przetwory, jak dżemy, konfitury, galaretki czy soki. Wykorzystuje się również drewno głogu.

Jako drzewa lub krzewy ozdobne stosowane są gatunki rodzime, głównie głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy lub głóg pośredni będący mieszańcem dwóch poprzednich. Są to drzewa łatwe w uprawie, długowieczne i odporne na niekorzystne warunki. Ponadto są to rośliny pożyteczne dla pszczół.

Gatunki głogu różnią się budową kwiatu i wielkością. Mają one kwiaty w kolorze różowym lub białym zebrane w bogate baldachogrona. Głóg dwuszyjkowy dorasta do 5 metrów i ma mocno powycinane liście. Natomiast głóg jednoszyjkowy jest większym drzewem o okazałej koronie, ma większe liście i dorasta nawet do 10 metrów. W ogrodach spotykamy również wyjątkowo dekoracyjny gatunek, czyli głóg szkarłatny, który charakteryzuje się dużymi owocami zebranymi w okazałe baldachogrona. Natomiast głóg złoto owocowy ma owoce w kolorze żółtym. Ciekawym gatunkiem jest głóg Maksymowicza, którego liście pięknie przebarwiają się na jesieni.

Ze względu na piękne kwiaty głóg znajduje zastosowanie w parkach, ogrodach, w zieleni miejskiej lub na cmentarzach, szczególnie że jest bardzo odporny na warunki zewnętrzne i zanieczyszczenie środowiska. W ogródkach przydomowych jednak sadzony jest rzadko z uwagi na to, że kwiaty głogu dwuszyjkowego mają nieprzyjemny zapach, zaś gałęzie mają długie kolce.

Głogi są jednak idealną rośliną na gęsty i nieprzebyty żywopłot. Posiadają kolce i dobrze znoszą przycinanie. Dlatego też można go zastosować na żywopłot formowany o dowolnych kształtach. Świetnie wygląda również posadzony jako soliter i w szpalerach.

Głóg warto posadzić w ogrodzie również dlatego, że jego zwarte, gęste i kolczaste gałęzie są schronieniem dla wielu zwierząt, ptaków i owadów. Dlatego też jest niezwykle cenny, jeśli chcemy mieć ogród ekologiczny, przyjazny dla pszczół i innych organizmów. Kwiaty głogu są miododajne. Ponadto mając głóg w ogrodzie, możemy skorzystać z surowca zielarskiego, który ma właściwości zdrowotne i sporządzić własną herbatę z głogu.

Uprawa głogu w ogrodzie

Rodzime gatunki głogu wymagają podobnych warunków uprawy. Krzew ten ma niewielkie wymagania co do gleby, jednak nie lubi podłoża podmokłego i kwaśnego. Jest to roślina mrozoodporna. Ze względu na duży system korzeniowy, głóg źle znosi przesadzanie. Jest również wrażliwy na suszę i przesuszenie korzeni.

Wymagania uprawowe głogu:

• stanowisko słoneczne,
• gleba umiarkowanie wilgotna,
• ziemia żyzna, piaszczysto-gliniasta.

Głóg rozmnaża się z nasion. Najlepiej jednak zakupić sadzonki ozdobne, które najczęściej oferowane są jako szczepione na głogu jednoszyjkowym. Sadzonki głogu sadzimy na wiosnę lub na jesieni, kiedy gleba jest odpowiednio wilgotna.

Właściwości lecznicze głogu

Działanie lecznicze głogu

Surowcem zielarskim są owoce głogu, szczytowe liście i kwiaty pochodzące zarówno od głogu jednoszyjkowego, jak i dwuszyjkowego. Kwiaty i owoce głogu mają takie same działanie, jednak w kwiatach stężenie prozdrowotnych składników jest większe, dlatego też są one cenniejszym surowcem zielarskim.

Głóg uważany jest powszechnie za ziele na serce. Wspomaga pracę serca i układ krwionośny. Obniża poziom cholesterolu we krwi, a szczególnie tzw. złego cholesterolu i trójglicerydów, a co za tym idzie obniża ryzyko wystąpienia chorób sercowo naczyniowych. Głóg ma działanie rozkurczowe na naczynia wieńcowe serca, obniża ryzyko wystąpienia udaru oraz poprawia odporność. Ma także silne działanie antyoksydacyjne. Zawiera magnez, potas, sód, wapń, fosfor oraz beta-karoten i witaminę A.

Preparaty z głogu stosuje się przy chorobach serca i układu krążenia oraz przy wysokim cholesterolu. Czy są jakieś przeciwwskazania do stosowania głogu? Jak do tej pory nie wykazano żadnych niepożądanych skutków przyjmowania preparatów z głogu. Nie zaleca się przyjmowania głogu osobom z niskim ciśnieniem oraz dzieciom poniżej 12 lat. Natomiast osoby z przewlekłymi chorobami powinny skonsultować się z lekarzem przed przyjmowaniem preparatów z głogiem.

Jak samodzielnie zrobić preparaty z głogu - herbata, nalewka, napary i wywary

Głóg dostępny jest w postaci różnego rodzaju preparatów. Najprostszym sposobem przyjmowania głogu są tabletki z ekstraktem z głogu lub krople nasercowe z wyciągiem z głogu. W aptekach dostępna jest także herbata z głogiem, gotowe nalewki, sok z głogu, jak również suszone owoce oraz kwiatostany głogu.

Preparaty z głogu możemy również zrobić samodzielnie. Kwiat i liście głogu zbieramy na wiosnę, w maju i czerwcu. Należy robić to w czasie słonecznej pogody, kiedy kwiaty i liście są suche. Zbieramy tylko zdrowe liście i kwiaty. Surowiec zielarski suszymy w temperaturze pokojowej. Najlepiej ułożyć go na papierze i przykryć gazą. Owoce głodu zbieramy na jesieni, we wrześniu i w październiku. Jagody głogu suszymy domowym sposobem w otwartym piekarniku ustawionym na temperaturę 60 stopni. Możemy również użyć suszarki do grzybów.

Herbata z głogu powstaje zarówno z ususzonych kwiatów i liści, jak i z owoców, które należy rozgnieść w moździerzu. Aby zrobić napar wystarczy zalać łyżeczkę suszu lub owoców gorącą wodą i pozostawić pod przykryciem przez 20 minut. Można również zalać zioła ciepłą wodą i podgrzewać napar przez 3 minutu. Herbata z głogu musi być świeżo zaparzona przed wypiciem. Prozdrowotne działanie ma również syrop z głogu na bazie cukru, który pomaga przy przeziębieniu oraz w przypadku wytężonej pracy fizycznej lub umysłowej.

Z kwiatów lub owoców głogu robimy także nalewkę. Świeże kwiaty głogu wraz z listkami ugniatamy w słoju i zalewamy spirytusem z wodą i odrobiną gliceryny. Słój odstawiamy na 2 tygodnie w ciemny miejscu i codziennie mieszamy. Po 2 tygodniach przecedzamy. Podobnie robimy nalewkę z owoców głogu, które zalewamy spirytusem dodając przyprawy jak cynamon, goździki i sok z cytryny. Co ciekawe, z głogu robi się także wino.

Głóg jest krzewem lub małym drzewem, które na wiosnę kwitnie na różowo, zaś jesienią zdobią go czerwone owoce. W parkach i ogrodach jest krzewem ozdobnym. Kwiaty i owoce są jadalne i stanowią surowiec zielarski i nadają się do przetworów. Herbata z głogu od wieków znana jest jako środek na serce.

Głóg to roślina występująca w trzech podstawowych gatunkach (głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy oraz głóg pośredni - Paul's Scarlet), która zachwyca nie tylko poprzez posiadane walory ozdobne, ale również działanie lecznicze. Zarówno kwiat głogu, jak i owoc głogu, z których wytwarza się napary, herbatki, alkohole (nalewka z głogu) czy preparaty lecznicze stanowią efektowną ozdobę ogrodu czy parku (głóg szkarłatny, głóg owłosiony) oraz skuteczny środek prozdrowotny.

Głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy i Paul's Scarlet, czyli charakterystyka gatunku oraz najpopularniejsze odmiany

Głóg - charakterystyka

Głóg (crataegus) to roślina należąca do rodziny różowatych (rosaceae), która zawiera blisko 200 różnorodnych gatunków oraz co najmniej drugie tyle mieszańców. Głóg przybiera zwykle formę krzewu bądź niewysokiego drzewa liściastego o kulistych koronach. Powszechnie występuje, zarówno w Europie, jak i Azji oraz Ameryce Północnej. Roślina ta posiada zwykle cierniste liście z gładkimi lub piłkowanymi brzegami, które najczęściej są sezonowe, a w niektórych gatunkach półzimnozielone. Roślina ta kwitnie w maju lub czerwcu, a kwiat głogu jest zwykle biały (zdarzają się odmiany o kwiatach czerwonych) zebrany w charakterystyczne baldachogrona.

Owoce głogu są drobne, mięsiste, mają barwę czerwoną, pomarańczową lub czarną oraz jabłkowaty kształt. To właśnie kwiat głogu, owoc oraz liście stanowią ich największy walor ozdobny, dzięki którego krzewy te znalazły zastosowanie jako rośliny parkowe (głóg szkarłatny, głóg owłosiony). Szczególnie dekoracyjne odmiany można także spotkać w ogrodach. Głóg to roślina rosnąca stosunkowo wolno, ale za to jest długowieczna, może przeżyć nawet 200-300 lat. Dawniej głóg był niezwykle popularną rośliną, ostatnio jednak zainteresowanie tym krzewem przeniosło się z walorów ozdobnych, na walory kulinarne. Owoce głogu nie tylko stanowią piękną jesienną dekorację, ale również są jadalne. Równie atrakcyjne są kwiaty głogu zebrane w pęki podczas kwitnienia.

Najpopularniejsze gatunki i odmiany głogu

Głóg to roślina, w obrębie której wyróżnia się ok. 120-200 gatunków. Podstawowa klasyfikacja różnorodnych odmian tej rośliny kształtuje się w ten sposób, że wyróżnia się trzy główne rodzaje w obrębie, których wyróżnia się wiele pięknych odmian:

❖ Głóg jednoszyjkowy (crataegus monogyna) – ten gatunek osiąga nawet do 12 m wysokości i występuje, jako wysoki krzew lub niewielkie drzewo. Głóg jednoszyjkowy charakteryzuje się licznymi pędami, które są obsypane cierniami i osiągają do 2 m długości. Korona krzewu jest przy tym niezwykle gęsta i krzaczasta a klapowate liście, klinowate u nasady dorastają do 5 cm długości. Głóg jednoszyjkowy kwitnie krótko, od maja do czerwca, białymi kwiatami zebranymi w kwiatostany wydzielającymi wyrazisty zapach. Owoce tej rośliny są mączaste, posiadają jedną pestkę i przybierają czerwoną barwę. Głóg jednoszyjkowy (crataegus monogyna) bardzo często występuje w naszym klimacie, najczęściej w przydrożach, lasach i zaroślach, ale wykorzystuje się go również w parkach i zieleniach miejskich, jako roślinę żywopłotową. Do najczęstszych odmian głogu jednoszyjkowego (crataegus monogyna) zalicza się:

• „Rosea” – odmiana, która kwitnie pojedynczymi, różowo-białymi kwiatami.
• „Stricta” – ta odmiana wyróżnia się wąskim, wyprostowanym pokrojem.
• „Variegata” – charakteryzuje się pstrymi liśćmi.

❖ Głóg dwuszyjkowy (crataegus laevigata) – ten gatunek głogu osiąga niższe wysokości, bowiem 4-5 cm oraz formę krzewu lub niewielkiego drzewka. Pędy rośliny są mocno elastyczne i porośnięte ostrymi cierniami o długości 1-2 cm i bardzo często są silnie splątane. Głóg dwuszyjkowy posiada pojedyncze liście o długości 2-5 cm, które są odwrotnie jajowate, zaokrąglone u nasady, a u podstawy klinowate. Z góry mają kształt ciemnozielony a od dołu są jaśniejsze. Charakterystyczne jest przy tym to, że liście są do połowy długości całobrzegie, a w górnej części posiadają 3- lub 5-klapowe blaszki. Głóg dwuszyjkowy kwitnie drobnymi kwiatami zebranymi w baldachogrona, najczęściej w kolorze białym lub różowym. W przeciwieństwie do głogu jednoszyjkowego kwiaty posiadają słupek o dwóch szyjkach. Owoce zaś są spłaszczone, posiadają krótkie włoski na szczycie oraz 2-3 pestki. Głóg dwuszyjowy posiada wiele ciekawych odmian, z których warto wymienić następujące:

• „Gireoudii” – odmiana, która posiada ciekawe liście przebarwione na różowo-biało i osiąga do 5 m wysokości.
• „Paul's Scarlet” – kwitnie czerwonymi kwiatami, które do złudzenia przypominają małe różyczki. Odmiana ta osiąga do 2 m wysokości i z powodu walorów ozdobnych jest najczęstszą odmianą wybieraną do uprawy w ogrodzie.
• „Candidoplena” – która kwitnie pełnymi kwiatami o śnieżnobiałej barwie.
• „Rubra Plena” – wydaje charakterystyczne, pełne kwiaty w kolorze jasnego różu.

❖ Głóg pośredni (crataegus media) – ten gatunek powstał poprzez skrzyżowanie dwóch poprzednich gatunków, a zatem jest to odmiana mieszana głodu jednoszyjkowego oraz dwuszyjkowego. Do najbardziej reprezentatywnych odmian tego gatunku należy głóg „Paul’s Scarlet”. Roślina ta to średniej wielkości drzewo ozdobne, które charakteryzuje się kwiatami w intensywnym różowoczerwonym kolorze oraz dorasta do ok. 6 m wysokości. Głóg „Paul's Scarlet” (głóg pośredni - crataegus media) kwitnie od maja do czerwca, a kwiaty zasypują niemal całe drzewo dając niezwykle piękny widok w ogrodzie. Po przekwitnięciu kulista korona porośnięta ciemnozielonymi liśćmi również stanowi niezwykłą ozdobę, aż do listopada, kiedy to drobne liście żółkną i opadają. Wtedy z kolei mogą zaprezentować się kuliste owoce w kolorze krwistej czerwieni, które stanowią doskonałe pożywienie dla ptaków.

Poza wymienionymi gatunkami głogu istnieje jeszcze wiele innych, które mogą ozdobić nie tylko przestrzeń zieloną miasta, ale również niejeden ogród lub też można je spotkać w lesie czy na łące (głóg szkarłatny, głóg porzeczkowy, głóg, ostrogowy, głóg długocierniowy, głóg śliwolistny, głóg owłosiony i inne).

Głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy oraz Paul's Scarlet – czy każdy gatunek wymaga innej uprawy?

Głóg to roślina, której uprawa nie należy do zbyt wymagających. Na dobrą sprawę te krzewy liściaste są w stanie doskonale znieść zarówno suszę, jak i zasolenie oraz ubogie gleby czy mrozy. Ponadto rośliny te są bardzo przyjazne dla różnych zwierząt: ptaki wiją między ich gałęziami gniazda, które dzięki cierniom są bezpieczne przed kotami, pszczoły masowo odwiedzają je podczas kwitnienia, a małe ssaki, razem z ptakami pożywiają się zimą ich owocami. Ponadto liczne właściwości zdrowotne i zastosowanie głogu dodatkowo sprzyjają decyzji o jego uprawie we własnym ogrodzie.

Jakie wymagania stawia uprawa głogu?

Pomimo tego, że głóg jest rośliną o niewielkich wymaganiach oraz niezwykle długowieczną, nawet mimo średnich warunków, decydując się na jego uprawę warto zadbać o optymalne do rozwoju środowisko. W tym celu należy pamiętać, że głóg najlepiej rośnie na glebie żyznej i próchniczej oraz lekko zasadowej lub zasadowej. Bardzo dobrze odnajdzie się na podłożu piaszczysto gliniastym nie toleruje zbytnio zaś gleby podmokłej i kwaśnej, a na podłożu jałowym szybko gubi liście. Wyjątkiem jest głóg dwuszyjkowy, który lubi gleby lekko kwaśne. Stanowisko do uprawy głogu powinno być słoneczne lub półcieniste. Nie powinno się tej rośliny przesadzać, ponieważ jej silnie rozwinięty system korzeniowy jest niezwykle wrażliwy. Poza tym zarówno głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy, jak również Paul's Scarlet dobrze znoszą mrozy, zanieczyszczenia powietrza oraz suszę, dlatego doskonale nadają się na roślinę parkową (np. głóg owłosiony, głóg szkarłatny).

Głóg – prawidłowa pielęgnacja

Pielęgnacja głogu nie wymaga spełnienia wielu czynności. Roślina ta wymaga bowiem przede wszystkim zapewnienia jej optymalnych warunków do rozwoju, a więc odpowiedniego stanowiska, gleby oraz spokoju do wzrastania. Decydując się na uprawę głogu powinno się przede wszystkim dobrze przemyśleć miejsce, w którym ma zostać posadzony, ponieważ roślina ta wytwarza rozległy system korzeniowy i jest wrażliwa na przesadzanie. Ponadto przez pierwsze lata uprawy zalecane jest regularne podlewanie głogu oraz nawożenie dzięki czemu lepiej zakwitnie i wyda piękniejsze owoce. Trzeba również pamiętać, że zarówno głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy, jak i Paul's Scarlet są gatunkami, które wiosną bardzo gęsto wypuszczają tzw. „Wilki”, a więc odchodzące pionowo, sztywne i nierozgałęzione pędy, które nie kwitną i nie owocują. Pędy te należy regularnie, na przedwiośniu lub po zakończeniu kwitnienia rośliny usuwać.

Choroby i szkodniki atakujące głóg

Głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy oraz Paul's Scarlet to gatunki, które mają jedną wadę, a mianowicie są podatne na choroby i szkodniki (wyjątkiem jest najodporniejszy głóg szkarłatny). Najczęściej atakującymi chorobami są choroby grzybowe i bakteryjne, a wśród nich mączniak, parch, rdza, zaraza ogniowa czy plamistość liści. Ponadto liście głogu to doskonały przysmak niektórych szkodników, takich jak mszyce, gąsienice motyli (np. niestrzępa głogowca), przędziokowce. Dlatego warto profilaktycznie stosować odpowiednie preparaty, dobrym wyjściem jest zastosowanie np. ekologicznej gnojówki.

Głóg jednoszyjkowy oraz głóg dwuszyjkowy - jak rozmnażać?

Głóg (zarówno głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy czy Paul's Scarlet ) można łatwo rozmnożyć

poprzez wysiew nasion. Z dojrzałych owoców pobiera się nasiona, oczyszcza, przesusza i przechowuje w niskich temperaturach do czasu wysiewu (w pojemnikach, wilgotnym piasku o temperaturze 0-5°C). Głóg dwuszyjkowy wymaga dwuletniej stratyfikacji nasion, głóg jednoszyjkowy można wysiewać już wiosną do gruntu lub doniczek albo jesienią do zimnego inspektu. Głóg dwuszyjkowy wysiewa się dopiero po 24 miesiącach w inspekcie, najlepiej w mieszaninie ziemi kompostowej, piasku i torfu. Tak uzyskane siewki wykopuje się jesienią i sadzi na miejsca stałe.

Właściwości głogu oraz zastosowanie

Głóg leczniczy – właściwości zdrowotne

Niektóre gatunki głogu posiadają liczne właściwości zdrowotne, dlatego roślina ta znana jest również pod określeniem głóg leczniczy. Działanie lecznicze roślina ta zawdzięcza zawartości różnorodnych, niezwykle cennych substancji. Kwiat głogu to główne źródło flawonoidów, kwasów trójtrepenowych, fitosteroli, procyjanidów, choliny oraz różnych soli mineralnych. Owoc głogu, poza wymienionymi związkami, to również bogate źródło witamin C, PP, witamin z grupy B oraz prowitaminy A. Ponadto głóg leczniczy zawiera olejki eteryczne, błonnik oraz garbniki.

Zawartość tych składników powoduje, że zarówno kwiat głogu, jak i owoc głogu stanowią podstawę wielu preparatów leczniczych, a właściwości głogu znane są niemal na całym świecie. Działanie głogu wykorzystywane jest również w niejednym domu, gdzie nie tylko nalewka z głogu, ale i inne przetwory zapełniają półki spiżarni. Do najważniejszych właściwości głogu należy zaliczyć:

• Działanie antynowotworowe.
• Rozkurczające.
• Poprawiające trawienie.
• Wspierające działanie układu odpornościowego.
• Uspokajające.
• Regulujące ciśnienie.
• Wspierające działanie serca.

Działanie lecznicze głogu i jego zastosowanie

Działanie i właściwości głogu spowodowały, że jest on chętnie używaną rośliną do produkcji wielu, różnorodnych przetworów (nalewka z głogu, wyciągi, konfitury, soki itp.) o szerokim zastosowaniu. Zarówno owoc głogu, jak i kwiat głogu posiadają liczne właściwości zdrowotne, które skłaniają do stosowania ich nie tylko w kuchni, ale również w medycynie. Preparaty głogu stosuje się m.in.:

• W chorobach serca (chorobie wieńcowej, zaburzeniach rytmu serca).
• Jako środek obniżający ciśnienie, dlatego powinny uważać na preparaty z głogu osoby z niedociśnieniem.
• W bólach i zawrotach głowy.
• Uspokajająco, w nerwicach, stanach lękowych (np. nalewka z głogu).
• Jako środek usprawniający trawieni (w walce z zaparciami).
• W schorzeniach dróg moczowych.
• W bolesnych miesiączkach.
• Jako środek poprawiających odporność organizmu, dlatego warto go stosować przede wszystkich w okresie jesienno-zimowym.