Jodła

Jodła - opis, występowanie, zastosowanie, ciekawostki

Jodła kojarzy nam się bez wątpienia ze świętami Bożego Narodzenia, jako świąteczna choinka. Dzięki dekoracyjności oraz mnogości odmian z powodzeniem sadzi się ją również w przydomowych ogrodach. Jodły to jedno z najpiękniejszych drzew iglastych. Dostępna w kompaktowych rozmiarach, a nawet w wersji płożącej dorastającej do pół metra wysokości.  Ponadto o igłach przebarwiających się na różne barwy. Przyjrzyjmy się bliżej temu drzewu.

Jodła (łac. Abies) opis i występowanie

Przypisywanie nazwy ‘jodła’ doniemal wszystkich drzew iglastych ze stożkową budową korony jest błędem. Jodła to samodzielny rodzaj drzew, który liczy około 50 gatunków. W naturze rośnie na obszarze Ameryki Północnej, Azji i Europy. Z kolei w naszym kraju w naturalnych warunkach można spotkać  odmianę o nazwie jodła pospolita. Są to obszary Górach Świętokrzyskich i  Karpat.

Jest to pokaźne drzewo, bo dorasta do 40 metrów wysokości w naturalnych siedlisku. Oczywiście dostępne są jej niskie odmiany o przeinaczeniu  domowym na okres świąteczny. Niezależnie od odmiany są to rośliny długowieczne. Znane już w starożytności Celtom. Było symbolem siły.

Jodła charakteryzuje się stożkowatym pokrojem oraz niekłującymi igłami, które mają lepki nalot. Jest to drzewo zimozielone. Liczne odmiany mają przebarwiające się na kolory ciekawe igły.  Szyszki jodły  rosną pionowo na wierzchołkach gałęzi. Co ciekawe nie opadają, gdy są dojrzale. Na końcowym etapie szyszki się rozpadają i opadają na dół. Szyszki mogą przybierać kolor klasycznie brązowy, ale też szaro-niebieskie, srebrzyste albo nawet zielone.

Uprawa oraz sadzenie jodły

Wbrew pozorom jodeł ma nieco wygórowane wymagania, aby rosnąc zdrowo w glebie. Aby osiągnęła pełnię dekoracyjności wymaga dostępu do promieni słonecznych. Zatem stanowisko powinno być słoneczne lub półcieniste. Preferuje czyste powietrze. Centrum miasta nie będzie jej służyć. W miejskich warunkach poradzi sobie jodła kalifornijska. Gleba powinna być lekko wilgotna, przepuszczalna i zasobna. Suche i przepuszczalne podłoże spowoduje ze podczas suchych okresów latem drzewo może uschnąć. Trzeba wówczas pamiętać o podlewaniu. Z kolei podmokłe  stanowisko spowoduje, że korzenie mogą zacząć gnić.  Młode okazy są mniej odporna na spadki temperatur  i zimny wiatr.

Sadzenie jodły powinno odbywać wczesną jesienią. Ten czas zapewni, że korzenie będą mniej narażone na uschnięcie. Korzenie spokojnie nim nadejdzie zima zakorzenią się.

Po wykopaniu sporego dołka na jego dno wysypujemy świeżą ziemię wymieszaną z torfem o kwaśnym odczynie. Na piej pół na pół. Sadzonkę warto wcześniej namoczyć w wodzie kilka godzin. Po wkopaniu drzewka najlepiej obsypać go ściółką drzew iglastych. Ochroni od parowania wilgoci i podniesie kwasowość gleby.

Rośliny zimozielone trzeba podlewać niemal cały rok.  W przypadku bezśnieżnej zimy  czy wiosną bez opadów także. Trzeba je chronić od tzw. suszy fizjologicznej. Właściwe nawodnienie zwiększa szansę przetrwania dużych mrozów.

Jodła w donicy

Uprawa jodły w donicy jest możliwa. Wszystko to dzięki miniaturowym odmianom, które się pojawiły na rynku. W Polsce najczęściej sprzedaje się dorastająca do 50 cm jodłę kaukaską. Ma ciemnozielone i lśniące, długie  igły. Trzeba wiedzieć, iż chcąc ja posadzić do gruntu po świętach jest w stanie urosnąć w  ciągu 10 lat około 3 metry. Tym samym zasłonić część budynku jeśli jest w pobliżu. Polecane jest zostawienie drzewka w donicy to ograniczy jego wzrost.

Jodły w donicach z bryłą korzeniową mają szansę przetrwać w ogrodzie  w ziemi, jeśli zadbamy o nie podczas pobytu w suchym wnętrzu domu. Trzeba je podlewać obficie.  Jeśli tego nie zrobimy to po miesiącu w domu raczej nie nada się do wystawienia na zewnątrz. Jako choinkę bożonarodzeniową mamy do wyboru najczęściej właśnie jodłę kaukaską. Są najbardziej wytrzymałe ze wszystkich bożonarodzeniowych drzewek. W przeciwieństwie do świerków (również popularnych na święta) nie ma zapachu przez co częściej wybierają ja osoby z alergiami.

Jodły kaukaskie w donicy są wykopywane już we wrześniu do transportu z zagranicy. Zatem trzeba zdawać sobie sprawę, że nie każdy okaz trafi do nas ze zdrowymi korzeniami.  Hodowcy twierdzą wręcz, że  przypadku jodły kaukaskiej nie ma powodzenia na przyjęcie w przydomowym ogrodzie.

Odmiany jodły

Drzewa iglaste to zimozielona ozdoba krajobrazu, ale także stanowią tło dla barwnych roślin wiosna czy latem. Liczne odmiany różnią się między sobą wyglądem. Przyjrzyjmy się im bliżej. Mogą nas zaskoczyć.

Poniżej jodły osiągające największe rozmiary:

• jodła pospolita– dorasta do 35 metrów wysokości,
• jodła grecka – dorasta do 20 metrów wysokości,
• jodła kalifornijska – dorasta do 30 metrów wysokości,
• jodła szlachetna – dorasta do 40 metrów wysokości.

Poniżej jodły średnich rozmiarów:

• Jodła Arnolda - 3-4 metry wysokości, przy bardzo sprzyjających warunkach więcej, jej igły mają zielonożółty kolor, zaś od spodu beżowy;
• Jodła górska  'Argentea' -  2-3 metry wysokości, przy bardzo sprzyjających warunkach więcej, bardzo wrażliwa na zanieczyszczenia powietrza,  jej igły mają kolor srebrzysto - zielony;
• Jodła hiszpańska -  2-3 metry wysokości, przy bardzo sprzyjających warunkach więcej,  wrażliwa na zanieczyszczenia powietrza,  jej igły mają kolor zielononiebieski;
• Jodła koreańska -  2-3 metry wysokości, przy bardzo sprzyjających warunkach więcej, przy bardzo sprzyjających warunkach więcej toleruje zanieczyszczenia powietrza,  jej igły mają kolor zielony, zaś od spodu kredowobiały.

Poniżej odmiany niskie:

• Jodła górska 'Compacta' - po latach osiąga maksymalnie 2 metry wysokość, kolor jej igieł to srebrzysto- niebieski;
• Jodła górska 'Green Globe' – osiąga 1,4 metra wysokości, odporna na zanieczyszczenia powietrza,  kolor jej igieł to zielony;
• Jodła kalifornijska 'Archer's Dwarf' - osiąga 0,8 metra wysokości, odporna  na zamieszczenia powietrza, kolor jej igieł to jasnoniebieski;
• Jodła koreańska - 'Blue Emperor' - po latach urośnie  do około 1 metra wysokości, raczej odporna na warunki miejskie, kolor jej igieł to intensywny niebieski;
• Jodla hiszpańska ‘Horstmann’-  kulista forma pokroju, dorasta do 1 metra wysokości, kolor jej igieł to niebiesko-szary, co ciekawe nie zobaczymy na niej ani jednej szyszki.

Nietypowe odmiany jodły

Odmiany jodły o nietypowym płożącym pokroju (przypominają raczej małe krzaczki):

• Jodła balsamiczna 'Nana', urośnie maksymalnie 0,5 metra wysokości,  kolor igieł: ciemnozielony;
• Jodła grecka 'Meyer's Dwarf', urośnie maksymalnie 1 metra wysokości, kolor igieł: zielony
• Jodła koreańska 'Blauer Eskimo', urośnie maksymalnie  0,4 metra wysokości; kolor igieł: szarozielony;
• Jodła koreańska 'Kristallkugel', urośnie maksymalnie 0,3 metra wysokości, kolor igieł: jasnozielony, pod spodem kremowo-biały.

Jodły o barwnych igłach to niezwykle dekoracyjna propozycja:

• Jodła szlachetna 'Glauca' – srebrnoszare igły;
• Jodła koreańska 'Kohout's Icebreaker' – karłowata, kulista forma, igły biało-szare,
• Jodła kalifornijska 'Argentea' – niebiesko-szare igły;
• Jodła koreańska 'Silberlocke'- zielone igły z białym brzegiem;
• Jodła koreańska 'Blauer Eskimo' – srebrnoszare igły, kulisty pokrój, karłowata forma.

Jodła to drzewo iglaste które stanowi świetną dekorację ogrodu. Nie jest to jednak jej jedyna zaleta. To drzewo wydziela pożyteczne dla zdrowia olejki eteryczne. Produkuje też duże ilości tlenu i ładunki elektryczne. Z tych względów warto zainteresować się tym drzewem. Informacje, jakie są gatunki jodły i jak wygląda ich pielęgnacja mogą okazać się bardzo przydatne.

Jodła pospolita

Jodła to zimozielone drzewo z rodziny sosnowatych. Jest bardzo wysoką rośliną o stożkowatej koronie i spłaszczonych, skręconych igłach. Na świecie występuje około 48 gatunków. Jodły w naturze rosną na półkuli północnej, najliczniej we wschodniej Azji oraz Ameryce Północnej. Występują też w Europie Zachodniej, Środkowej i Południowej. Typowym gatunkiem w Polsce jest jodła pospolita. Rozwija się w borach w Górach Świętokrzyskich, Karpatach oraz na Roztoczu.

Jodła pospolita to jedno z najwyższych drzew europejskich. Może dorastać do 60 metrów wysokości. Żyje bardzo długo, bo nawet 700 lat. Wytwarza ciemnozielone, błyszczące igły z dwoma pasami na spodniej części. Jodła charakteryzuje się też gładką korą w szaropopielatym kolorze. Szyszki pojawiają się w górnej części korony. Są wydłużone i wyglądają bardzo ładnie z uwag na jasnozielony kolor. Dojrzewają we wrześniu zmieniając jednocześnie kolor. Stają się brunatne i z czasem rozpadają się.

Jodła pospolita może z powodzeniem rozwijać się w ogrodzie. Wystarczy tylko spełnić jej wymagania. Trzeba przy tym przyznać, że jest to dość wymagające drzewo. Najbardziej lubi chłodniejszy klimat i wilgoć. Nie znosi natomiast mocnych wahań temperatur, suszy, silnych wiatrów i mrozów. Należy, więc umieścić ją na stanowisku osłoniętym od wiatru. Ważne też by było zacienione.

Te drzewa iglaste najlepiej przyjmują się na glebach zasadowych lub lekko kwaśnych. Muszą być też żyzne i dość wilgotne. Warto wiedzieć, że jodła niezbyt dobrze radzi sobie z zanieczyszczeniami.

Gatunki jodły

Odmiany pospolite to nie jedyne propozycje do ogrodu. Do nasadzenia polecane są różne gatunki jodły. Jednym z nich jest bardzo ciekawa, jodła kaukaska. Wykształca zwartą koronę oraz ciemne i grube pędy. Jej igły są ciemne, szerokie i bardzo błyszczące. Szyszki są większe niż u odmiany pospolitej.

Jodła kaukaska w naturze dorasta do trzydziestu metrów wysokości. W ogrodzie ten wynik jest mniejszy, drzewo osiąga maksymalnie dziesięć metrów. Charakterystyczny jest też jej zapach wydzielany w upalne dni.

Jodła kaukaska jest wymagająca w uprawie. Trzeba zapewnić jej dużą wilgotność powietrza oraz nieskażone środowisko. Te drzewa iglaste preferują ziemię gliniastą, żyzną i próchniczną.

Przyszedł czas na informacje o kolejnych gatunkach. Popularnością cieszy się też jodła srebrna zwana kalifornijską. W naturze rośnie w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych i osiąga około trzydzieści metrów wysokości.

Jodła srebrna w ogrodzie ma stożkowany pokrój. Rośnie stosunkowo powoli i maksymalnie dorasta do dwunastu metrów. Co ważne jest bardziej tolerancyjna od odmiany kaukaskiej, jeśli chodzi o warunki uprawy. Odróżnia ją przede wszystkim to, że najbardziej lubi nasłonecznione stanowiska. Jodła srebrna należy do drzew bardzo odpornych na mróz, suszę i zanieczyszczone powietrze. Rozwinie się nawet na glebach ubogich w składniki odżywcze.

Opisane powyżej drzewa iglaste to nie jedyne gatunki jodły nadające się do ogrodów. Ciekawa jest też jodła koreańska pasująca do małych ogrodów. Najważniejsze informacje o tym drzewie to fakty, że rośnie powoli i osiąga piętnaście metrów wysokości. Wytwarza jasnozielone i białe od spodu igły oraz niebieskofioletowe szyszki. Ten gatunek, podobnie jak jodła srebrna, nie ma dużych wymagań stanowiskowych i glebowych.

Jodła olbrzymia i pozostałe odmiany

Nie tylko mniejsze gatunki jodły mogą rosnąć w ogrodach. Można też postawić na drzewa iglaste o większych rozmiarach. W tej kategorii wyróżnia się jodła olbrzymia. Pochodzi z zachodniej części Ameryki Północnej. W Polsce dorasta do trzydziestu metrów wysokości. Posiada regularną i wąskostożkową koronę.

Jodła olbrzymia ma bardzo ładne igły, ciemnozielone i błyszczące. W dolnej części drzewa są długie, sięgające 160 cm. Im wyżej tym igły stają się krótsze. Całości dopełniają małe szyszki w brunatnym kolorze. Ten gatunek jodły najlepiej rozwija się w glebie żyznej o obojętnym odczynie.

Wymienione do tej pory gatunki nie zamykają listy. Jodła kaukaska, pospolita czy też koreańska to tylko część propozycji. W cieplejszych rejonach naszego kraju może rozwijać się jodła balsamiczna. Świetnie nadaje się na dekorację przy zbiornikach wodnych. Ciekawa jest też jodła hiszpańska. Najważniejsze informacje odnoszą się do jej igieł. Mają niepowtarzalny, niebieskozielony kolor.

Warto też zwrócić uwagę na gatunek veitcha. To drzewo, podobnie jak jodła olbrzymia, osiąga w ogrodzie trzydzieści metrów wysokości. Jest odporne na mrozy, ale za to nie za dobrze radzi sobie w trakcie suszy.

Jodła to iglak często sadzony w okolicach domów. Istnieje wiele gatunków, każdy znajdzie okaz idealny do swoich potrzeb. Informacje zgromadzone powyżej powinny pomóc w dokonaniu wyboru.

Drzewa iglaste, zwłaszcza te o gęstym i zwartym pokroju, stanowią naturalną ochronę przed zanieczyszczeniami powietrza oraz hałasem. Dostarczają też dużych ilości tlenu oraz wyzwalają korzystne dla naszego organizmu ładunki elektryczne. Sadząc drzewa iglaste w ogrodzie łagodzimy też siłę wiatru i chronimy tym samym inne rośliny. Niektóre iglaki, w tym przede wszystkim różne gatunki i odmiany jodły, wydzielają delikatne olejki eteryczne o leczniczym działaniu. Zapach ten jest szczególnie wyczuwalny w gorące letnie dni. Dobrze jest więc mieć jodłę w ogrodzie i czerpać pożytki z jej bliskości.

Długowieczne jodły - najpopularniejsze gatunki jodły

Jodły rosną głownie w strefie klimatu chłodnego i umiarkowanego półkuli północnej. Są to duże, a czasami nawet wręcz olbrzymie drzewa iglaste. Najczęściej jednak dorastają od trzydziestu do pięćdziesięciu metrów wysokości. W odosobnieniu osiągają dojrzałość po trzydziestu - czterdziestu latach, natomiast w leśnych zbiorowiskach dopiero po sześćdziesięciu - siedemdziesięciu. Najwyższy ich gatunek, jodła olbrzymia, w swojej ojczyźnie - Ameryce Północnej - dorasta do ponad siedemdziesięciu metrów. Jednak trzeba na to czekać nawet dwieście i więcej lat. Jodła olbrzymia ma luźną koronę w kolorze oliwkowozielonym, a jej igły są ciemnozielone, błyszczące, z białawym paskiem na spodzie.

Jodły to wysmukłe drzewa iglaste, o regularnym stożkowym pokroju, należące do rodziny sosnowatych. Wierzchołki koron wiekowych jodeł rozszerzają się w specyficzny sposób, tworząc coś na kształt bocianiego gniazda. Jodły mają zielone, szarozielone, srebrzyste lub niebieskawe pędy, złożone z pojedynczych igieł. Niektóre odmiany jodły odznaczają się charakterystycznym wcięciem na końcu gałązki. Dojrzałe, dwudziesto-, trzydziestoletnie okazy zwracają uwagę sterczącymi do góry szyszkami, które wyglądają jak świeczki. Kiedy szyszki dojrzeją, rozpadają się na drzewie, pozostawiając po sobie zdrewniałe osie owocostanów. Wkrótce po opadnięciu nasion i one odpadną.

Choć drzewa te dorastają do dużych wysokości, niektóre z nich rozwijają się bardzo wolno i choćby dlatego warto posadzić wybrane gatunki oraz odmiany jodły w ogrodzie. Do najwolniej rosnących należy jodła koreańska, jodła górska, jodła kalifornijska oraz jodła grecka. Są też odmiany jodły niskie i karłowe. Ze względu na fakt, że drzewa te mają głęboki system korzeniowy, można wokół nich posadzić inne rośliny, tworząc zwartą aranżację. Jednak najpiękniej wyglądają różne odmiany jodły pojedynczo lub w niewielkich grupach - na tle trawnika, zbiornika wodnego lub na otwartej przestrzeni. Młode pędy, igły, szyszki i nasiona jodły zwierają olejek eteryczny, który nadaje roślinie specyficznego żywicznego aromatu. Jodły lubią stanowiska wilgotne, dlatego dobrze rosną nad morzem lub w górach. Nie lubią natomiast miejsc zalewanych wodą, upałów i suszy, a niektóre gatunki także zanieczyszczonego powietrza. Warto te cenne drzewa iglaste posadzić w miejscu półcienistym albo w pełnym słońcu, wówczas będą gęste i pokryte gałązkami do samej ziemi. Gleba, w której będą rosły przez dziesięciolecia powinna być dobrze przygotowana, przepuszczalna i bogata w składniki pokarmowe. Najlepsze miejsce dla jodeł to zakątki osłonięte od mroźnych i wysuszających wiatrów.

Rozmnażamy jodły głównie przez wysiew nasion, zebranych w okresie od sierpnia do października. Taki sposób rozmnażania daje pewność, że nowe sadzonki będą miały regularny pokrój. Nasiona wysiewamy wiosną, od połowy kwietnia do końca maja. Karłowe odmiany jodły rozmnaża się przez sadzonkowanie, a sadzonki gatunków rzadkich otrzymujemy przez szczepienie. Rozmnażając drzewka samodzielnie pozyskujemy darmowe sadzonki do ogrodu. Jest to o tyle istotne, że jodły to rośliny dość drogie. Cena niewielkiej sadzonki z odkrytym korzeniem wynosi kilka złotych, ale za kilkuletni okaz w doniczce trzeba zapłacić kilkadziesiąt złotych.

Jodła kaukaska (abies nordmanniana)

Znanych jest ponad pięćdziesiąt gatunków jodeł. W naszym klimacie najmniejsze szanse na przetrwanie ma jodła kaukaska. Abies nordmanniana rośnie w strefie klimatu umiarkowanego Azji Zachodniej - między innymi w Gruzji (Kaukaz), Turcji (Azja Mniejsza) i innych rejonach Morza Czarnego. Do Europy przybyła jodła kaukaska w połowie wieku XIX.

Jodła kaukaska wygląda podobnie jak jodła polska. Ma jednak bardziej zwartą koronę oraz ciemniejsze i grubsze pędy, dłuższe, szersze i ciemniejsze oraz bardziej błyszczące igły, a także większe szyszki. Igły są delikatne, nie kłują i mają pod spodem kolor srebra z charakterystycznymi dwoma pasami. W odpowiednich warunkach środowiskowych jodła kaukaska dorasta do trzydziestu metrów wysokości i średnicy dwóch metrów. W ogrodzie rośnie bardzo wolno, zazwyczaj tylko do dziesięciu metrów. W pierwszych latach wykształca stożkowatą koronę, która później przybiera kształt zwartej kolumny. Wydaje mnóstwo małych szyszek, najpierw zielonych, a potem fioletowo-brązowych. Podczas upalnej pogody drzewko wydziela delikatny zapach. Jodła kaukaska jest rośliną bardzo wymagającą. Jeśli zdecydujemy się na jej posadzenie, musimy zapewnić dużą wilgotność powietrza, czyste środowisko, zaciszne miejsce i dobrą opiekę. Drzewko to lubi ziemię gliniastą, żyzną i próchniczną.

Ze względu na swoje liczne walory jodła kaukaska uważana jest za atrakcyjne drzewko bożonarodzeniowe. Choć Europejczycy lubią choinki o bardziej naturalnej formie, z luźno rozłożonymi gałązkami, uważają, że idealne drzewko powinno być symetryczne. Jodła kaukaska jako choinka jest więc jak najbardziej na miejscu. Od lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku hoduje się choinki na plantacjach. Najlepsze świąteczne drzewa iglaste przybywają do nas z Danii. W kraju tym panują odpowiednie warunki również dla rozwoju jodły kaukaskiej. Sadzonki w ciągu cyklu produkcyjnego są kilkakrotnie przesadzane, nawożone, podlewane i opryskiwane. Gotowe choinki ścina się na krótko przed świętami, spryskuje preparatami utrzymującymi świeżość i przeznacza do sprzedaży. W Polsce cena jodły kaukaskiej przed Bożym Narodzeniem, w zależności od wielkości drzewka, może przekroczyć nawet sto złotych.

Jodła koreańska (abies koreana)

W naturze występuje rzadko, ale jest bardzo popularna w ogrodach, choć jej cena wynosi nawet kilkadziesiąt złotych. Jodła koreańska została odkryta na początku XX wieku, na wysokości ponad tysiąca metrów nad poziomem morza. Pochodzi z południowokoreańskich gór, gdzie rośnie w ubogich warunkach, wśród skał granitowych. Jodła koreańska to wolno rosnące i osiągające niezbyt duże rozmiary (zazwyczaj od pięciu do siedmiu metrów) drzewo. Po kilkunastu latach od posadzenia możemy spodziewać się najwyżej półtorametrowej rośliny. W dojrzałej postaci potrafi jednak rozrosnąć się do dziesięciu metrów wysokości i trzech metrów średnicy. Jodła koreańska rośnie na każdej niemal glebie o odczynie kwaśnym lub lekko zasadowym. Preferuje stanowiska słonecznej i dość dobrze reaguje na zanieczyszczenia środowiska. Jest też odporna na mróz.

Jodła koreańska to drzewko o idealnej wręcz, szerokiej, stożkowej koronie i pędach ułożonych w regularne poziome piętra. Już na jednometrowych egzemplarzach pojawiają się nieduże, poziomo rozmieszczone szyszki, które po dojrzeniu robią się fioletowopurpurowe, a potem zielonobrązowe. Obsypane nimi drzewko wygląda bardzo dekoracyjnie. Jodła koreańska ma ciemnozielone z wierzchu, a od spodu kremowobiałe pędy i pąki oraz najkrótsze ze wszystkich jodeł igły, które od góry są ciemnozielone i błyszczące, natomiast od dołu białe. Wiosenne jej przyrosty są z kolei srebrzyste.

Rozmnażamy ją z nasion zebranych we wrześniu i wysianych na początku maja albo też przez szczepienie. Sadzonki powstałe w wyniku szczepienia mają mniej regularny pokrój i rosną wolniej. Wcześniej wytwarzają też szyszki.

Jodła koreańska ładnie wygląda jako soliter. Może też rosnąć w luźnej grupie na trawniku lub nad wodą. Niektóre odmiany jodły koreańskiej polecane są do małych ogrodów, na przykład piccolo i silberlocke. Piccolo to okaz płożący, idealny do skalników. Odmiana silberlocke ma bardzo ładne najmłodsze pędy, z wygiętymi ku górze igłami, odkrywającymi srebrzystobiały spód gałązki. Jej ozdobą są też liczne niebieskofioletowe szyszki.

Jodła kalifornijska (abies concolor)

Jodła kalifornijska nazywana jest inaczej jodłą jednobarwną. Rośnie w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, głównie w górach Sierra Nevada w Kalifornii, w górach stanu Kolorado i Utah oraz w Górach Skalistych. Drzewo to sprowadzono do Europy w połowie wieku XIX. Naturalne warunki jego rozwoju to słoneczne stanowiska oraz wilgotne lub umiarkowanie suche, piaszczysto-gliniaste, kwaśne lub lekko zasadowe gleby. Drzewo to rośnie bardzo szybko i osiąga około dwudziestu pięciu metrów wysokości i siedem - dziewięć metrów średnicy. W warunkach naturalnych jodła kalifornijska dożywa nawet trzystu pięćdziesięciu lat i dorasta do sześćdziesięciu metrów. W naszym kraju niektóre odmiany jodły kalifornijskiej dorastają do piętnastu - dwudziestu pięciu metrów. Po kilkunastu latach mają około sześciu metrów wysokości, a potem rosną szybciej. Jodła kalifornijska najlepiej wygląda w samotności. Dzięki srebrzystoszarej barwie oraz kształtnej koronie może być też komponowana w zestawienia kontrastowe. Pięknie zaprezentuje się w takich warunkach odmiana jodły zwana violacea, o srebrzystoniebieskich gałązkach. Odcień ten idealnie psuje do wielu kwitnących bylin i krzewów liściastych.

Jodła kalifornijska poradzi sobie nawet na stanowisku ubogim. Nie przeszkadzają jej też zanieczyszczenia środowiska. Rozmnażamy ją z nasion zebranych na początku września i wysianych w maju. Dobre sadzonki uzyskamy z nasion poddanych wcześniej stratyfikacji. Jodła kalifornijska jest ugałęziona do samej ziemi, a jej pędy mają oliwkowy lub niebieskawy kolor. Korona jest stożkowata i bardzo gęsta, a igły długie, pokryte szarym woskowym nalotem. Gałązki jodły kalifornijskiej po roztarciu wydzielają silny cytrynowy lub tatarakowy zapach. Szyszki są duże i występują w odcieniach fioletu i zieleni. Jodła kalifornijska jest w pełni odporna na mróz. Wytrzymuje też letnie upały i susze oraz otwarte przestrzenie. Można ją posadzić w ogrodzie o niewielkiej nawet powierzchni, wybierając na przykład odmianę compacta (cena powyżej trzydziestu złotych). Jest to odmiana jodły karłowej o nieregularnym pokroju, osiągająca metr wysokości dopiero po około dziesięciu latach. Zaleca się sadzenie jodły compacta w towarzystwie wysokich bylin, na przykład szałwii lub nachyłków.

Jodła pospolita (abies alba)

Jodła pospolita (abies alba), znana też jako jodła biała, jodła zwyczajna i czasami jodła polska, rośnie w Europie Zachodniej, Południowej i Środkowej. Północna granica jej zasięgu przebiega przez Westfalię i Saksonię. W Europie Południowej jodła pospolita (abies alba) jest gatunkiem górskim. W Alpach rośnie na wysokości nawet tysiąca pięciuset metrów, a w Tatrach jodła polska dorasta tysiąca dwustu pięćdziesięciu metrów. Przed wiekami jodła polska rosła w ogromnych borach. Jej ślady z czasów, gdy na naszych ziemiach panował klimat umiarkowany, odnaleziono na przykład w Krościenku nad Dunajcem. Kiedy klimat ochłodził się, jodła polska zaginęła albo jej kolonie przesunęły się na południe. Po ociepleniu się klimatu znów powróciła na swoje pradawne siedliska i trwa w nich do dziś, choć w mocno przetrzebionym w XIX wieku z jodeł środowisku. Dziś jodła polska rośnie głównie na południu kraju - w Tatrach, Karpatach, Sudetach i Górach Świętokrzyskich. Jej nieduże skupiska pojawiają się też w pobliżu Żar, w okolicach Łodzi i dalej przez Opoczno oraz Radom ciągną się ku wschodowi, do Białowieży.

Jodła pospolita (abies alba) ma ciemnozielone błyszczące igły z dwoma pasami pod spodem, które wyglądają, jakby były polakierowane. Pachnie mocno żywicą. Jej kora jest gładka i szaropopielata. Żółte kwiaty męskie, ukazujące się na pędach zeszłorocznych, osadzone są w kątach igieł, natomiast kwiaty żeńskie, mające postać wydłużonych jasnozielonych szyszek, grupują się w górnej części korony. Jodła pospolita owocuje w wieku około trzydziestu lat, a gdy rośnie w skupiskach, nawet siedemdziesięciu. Szyszki dojrzewają we wrześniu, z zielonych robią się brunatne, a potem rozpadają się na drzewie. Jodła zwyczajna wydaje trójkątne nasiona, z dużym, również  trójkątnym skrzydełkiem.

Jodła zwyczajna (abies alba) to jedno z najwyższych europejskich drzew. Dorasta do wysokości nawet sześćdziesięciu metrów i żyje do siedmiuset lat. Jodła pospolita, kiedy jest niewielka, dobrze znosi zacienienie. Wymaga jednak dużej ilości wody i w razie jej braku zamiera. Na stanowiskach wietrznych źle rośnie. Jodła pospolita (abies alba) jest wrażliwa na warunki atmosferyczne. Potrafią ją uszkodzić silne mrozy. Jodła zwyczajna jest wrażliwa także na zanieczyszczenie środowiska. Z tego względu nie sadzi się jej w parku lub w ogrodzie, który jest mocno użytkowany oraz w skupiskach przemysłu. Cena jodły zwyczajnej wynosi od kilku do kilkudziesięciu złotych.

Jodła pospolita i moc w niej ukryta

Drzewa iglaste otaczano niegdyś kultem. Najstarsze podania i wierzenia przypisują cudowne właściwości również jodle. Miała jodła zwyczajna odpędzać złe moce i wzmacniać chorych. Drzewo to w świecie starożytnym ofiarowano bogom. W Grecji patronowała jej sama bogini lasów, dzikich zwierząt i nagłej śmierci, Artemida. Ale także słynny ze zmysłowości kusiciel Dionizos - bóg wina, ekstazy i odradzającego się życia. Starożytnym Rzymianom służyła jodła zwyczajna do wróżb - wróżyli oni z szumu jodeł, z cienia na pniach i z zachowania ptaków, które gościły w konarach albo tylko przelatywały obok. Z kolei Żydom jodła zwyczajna dawała budulec do zwieńczania świątyń.

Jodła zwyczajna zapisała się szczególnie w wierzeniach Rumunów. Drzewo to w tradycji tego kraju wiązano z przebiegiem życia. Aby odpędzić od dziecka złe moce i wzmocnić jego siły, kąpano niemowlęta w wodzie z dodatkiem wywaru z gałązek jodłowych. Wierzono też, że jodła zwyczajna jest nośnikiem ludzkiego przeznaczenia i dlatego dokonywano symbolicznego z nią zbratania. Rodzice kładli dziecko pod drzewem i klęcząc odmawiali modlitwy. Wycinali też na korze znak noworodka i złożywszy stosowną ofiarę drzewu, powracali do domu. Dziecko wzrastając miało obowiązek odwiedzać jodłę i opiekować się nią. Tradycją rumuńską było też sadzenie jodły na mogiłach młodych ludzi. A jeśli młodzieniec poległ daleko od domu, na przykład na wojnie, składano drzewko jodłowe do pustej trumny.

Również nasi praprzodkowie otaczali jodłę szczególnym kultem. Była dla nich jodła polska drzewem naturalnej życzliwości i dobroci. Składali jej ofiary ze zwierząt i owoców, a na zimę otulali pień wełną z młodziutkich owiec. Szczególnym poważaniem cieszyła się jodła polska wśród górali. W wierzeniach góralskich jej igły, rozsypane przed wejściem do szałasu, chroniły śpiących przed złymi duchami. Wykonaną w przeddzień imienin świętego Jana z jodłowych gałązek miotłą chrzczono mleko, by było zdrowe i odganiało niedobre sny. Jodła polska towarzyszyła naszym przodkom również drodze do świata umarłych. By zmarły miał spokojny sen, szykowano mu trumnę z drzewa jodłowego.